Suplementi Pena Shqiptare/ Sefedin Çela: Duart e nënës time

279
Sigal

Nëna  ime nuk rrinte dot një çast pa bërë asgjë.  Kur nuk ke ç’të bësh, thoshte shpesh,  tund derën,  merr fshesën e tundu,  përherë ka  diçka për të pastruar. Dhe kur edhe fshesa përfundonte pas derës, ulej mbi divan  dhe nxirrte lëmshin e shtizat. Po shplodhem ca, thoshte. Lëmshi  mblidhej e rrokullisej në qejf të vet, se nuk kishim mace të luante me të. Ajo nuk dinte ku t’i mbante duart po të mos i kishte të zëna. Nuk shihte fare atë që bënte, prekte me mollëzat e gishtave  nyjat ku kalonte kokat e shtizave e kapardisej për shtatë palë qejfe duke treguar histori  të hershme. Punën me shtiza duart e saj e dinin përmendësh. Çaste të tilla i kam para syve sikur ndodhin tani. Ishte  një pasdreke, desha t’i  bëj një foto, më dukej shend e verë e thashë ta kem të fiksuar  kështu shend e verë. Ndodhej dhe ime motër aty, doli pas shpinës time e u çua majë këmbëve,  duke kërcitur gishtat: -“ej, ja zogu, këtu!”… Nëna  ngriti kokën e pa, është çasti kur unë bëra shkrepjen. Atëhere edhe shihte, edhe dëgjonte, edhe fliste, edhe ecte, i  kishte të gjitha.  Kështu  dua të jem, si jam, thoshte, në dasëm të Ronit e të Jonës, të këndoj e të heq valle, të shoh e të më shohin! Nuk besonte. Ku ishte ai lart kur i mori burrin 33 -vjeç  dhe e la vetëm, me katër fëmijë të vegjël  e me një  plakë të përvëluar, nuk kishte sy  të shihte një grua 27 -vjeçe  me shami të zezë ? Nuk mallkonte kurrë, as atë lart, nuk di pse, kishte një ndrojë, ndrojë e njeriut që i thotë vetes të shohë se ç’ka për të humbur. Mund të mos kesh shumë, po edhe mund të humbasësh dhe atë që ke. Ajo thoshte se kishte shumë, ishte plot, me nipër e mbesa e nuse e dhëndurrë, kishte sy në ballë t’i shihte këto, ndoshta  ai lart qe shumë i zënë, bota ishte plot me halle e me gjëmë e ku të vinte dorën më parë? Nuk e kisha  parë kurrë të dilte me shami të zezë.  Nuk  mbante zi e nuk kishte pse të mbante zi. Lidhte flokët me shaminë e zezë, po kur dilte  vinte mbi të një çember dëborë të bardhë. Me të shkonte në vizita e në dasma, as shamizezë, as flokëlëshuar. Një jetë të tërë kështu. Sa herë shikoj në rrugë moma tironse me çember borë të bardhë mbi krye më duken si ajo, e më vjen t’i përqafoj një nga një e të lë nam! Një fqinjë  në shkallë, me të cilën i hahej fjala e shkëmbenin kafen, kishte rrëshqitur nga shtrati e kishte thyer kryqet. U dëshpërua shumë e tha se vetëm atë fat nuk do t’a duronte, të mbetej uloke! Do t’i bënte  derman vetes! Ishte darkë vonë, isha pranë shtratit  të saj sa “për natën e mirë” kur i thirra mendjes. Si do t’i bënte derman vetes? Ja, tha ajo, me këtë shtizë te kjo vrima këtu! Mori nga komoja  pupat e radhës që po punonte e tregoi me shtizë prizën ngjitur kokës së krevatit. Unë i vura gishtin te tëmthi: -ej plakushe, je mirë? Ajo qeshi. “Një ditë bëri masë plitka e kafes e u hodha  përpjetë me gjithë  xhezve. Ja kështu, nuk duroj t’i bëhem barrë vetes, e as juve. Po mos kij merak, jam si flutur, shyqyr!” Jeta ta jep shpullën fytyrës  edhe kur s’e pret, të ndodh ajo që nuk ke dashur të të ndodhë : nëna vuri dorën bosh në anë të shtratit, rrëshqiti e theu kryqet. Tani as ajo nuk do të shkonte dot më te fqinja me xhezve në dorë. U bë për karrocë me rrota, nuk mbante dot ndërhyrje kirurgjikale. U pikëllua e u lig, i iku çehrja. Rrallë, po e kisha parë kështu kur ndodhte diçka e keqe: ia merrte një kënge të vjetër burrash të anëve tona: “ ’39 mos ardhç kurrë”! Nuk di  nëse  kjo këngë e ndihmonte, a i qante hallin. I kujtonte ndoshta burrin, që për derte të tilla u tret e iku. Keq puna, vargu i dytë i këngës ishte “që na rrëzove flamurë”. I mbylla birat e prizës me kunja të thyera shkrepsesh. Desha  njëherë t’i fsheh shtizat,  pastaj hoqa dorë, ishte si t’i luaje mendjen nga vendi. Ditën tjetër më tha: “ E pashë ç’bëre, po kot që e bëre. Kam hequr dorë nga ajo që thashë. E çfarë nëse nuk kërcej në dasmën e fëmijëve të tu?  Do të këndoj, ama!

Na erdhi çehrja të dyve, unë e vija në karrocë e  ku s’e çoja, e fluturoja me shpejtësi  dhomë më dhomë, në ballkon, në banjë e ku të donte, disa herë me radhë. Ajo mbahej fort pas mbështetseve anësore të karrocës e qeshte a s’qeshte, “na more na, pupupu, u marros plaka!” I bëj disa herë në ditë  ato lëvizje korridor , dhomë, ballkon e anasjelltas tani që jam në karantinë, më kujtohet e qeshura e “upupuja” e saj, shtizat  e duart e saj  e vetëm sa më mbushen sytë, po nuk qesh dot. Nuk thuhet kot, kur të vjen diçka, për mirë a për keq, nuk vjen kurrë vetëm. Brenda pak muajve ajo humbi dëgjimin e shikimin. Kish kohë që më ankohej  shpesh për ato që dëgjonte e shihte në tv. Zoti i madh bëka ndonjëherë  shaka të çuditshme,  e pa  të udhës që nëna ime të mos shihte e të mos dëgjonte ligësitë e botës e vuri dorë e i mori sytë dhe veshët? Dhe thuaj pastaj se ai lart nuk ka sens humori, i thashë vetes me maras. Ajo ia doli edhe pa sy, edhe pa  veshë, edhe pa  këmbë. Sa kthehesha nga puna, pa hyrë në dhomën e saj, dëgjoja përditë të thosh “erdhe, bir?” Kam vrarë shpesh mendjen, si e merrte vesh që erdha, kur ajo nuk dëgjënte as zërin e vet? Lëvizja e ajrit kur hapej dera e jashtme është një shpjegim, në rrethana të jashtëzakonshme disa shqisa te njeriu mprehen. Ajo prekte dorën, gishtat, jo vetëm dorën time, vetëm të ishte dorë e njëhur për të  e thoshte emrin. Tani them se nëna ime kishte një dhunti të veçantë, ajo fliste, dëgjonte e madje ecte me zemër.Nuk them se nuk e bëjnë të gjitha nënat këtë,unë betohem se nëna ime po! Madje edhe  tregonte histori të rinisë së saj  sa zgjaste dorën e kuptonte se kishte dikë pranë. Edhe këndonte, nga ato që ndoshta  do t’i kishte kënduar në dasmën e fëmijëve të mij. Nuk e dëgjova më e nuk më thanë se kish kënduar me vete atë këngën e vjetër të burrave “ ’39 mos ardhç kurrë”. Unë vazhdoja ta fluturoja me karrocë nga koridori në dhomë , në ballkon e ku të donte e ajo vazhdonte të qeshte e të bënte pupupu, me zë përherë e më të dobët. Kërkonte ta çonim përgjysëm , të mbështetej te koka e krevatit e  të riniste lojën me shtiza. Lëvizte buzët për të numëruar nyjet kur thurte. E shtrinte punën e fillonte të maste nuk di çfarë me pëllëmbë atë çka donte të bënte. Vija e shikoja kur dremiste a e zinte gjumi.  I a hiqja shtizat nga  duart ngadalë, të mos më zgjohej .  E përgjoja disa minuta në këmbë si merrte frymë. I lexohej një buzëqeshje e lehtë në fytyrë, pastaj  afronte duart te njëra tjetra  e fillonte të bënte punë edhe në gjumë. Nuk e di çfarë bënte, thurte me shtiza apo  bënte hesapet e jetës. ? Vallë  si i dilnin? Kështu e mbaj mend si iku 14 vjet më parë, pasi u përcoll duke  na prekur me dorë të gjithëve, me atë gaz të lehtë në buzë e me atë lëvizjen e pambaruar të duarve. Nuk kam njohur njeri tjetër me këtë forcë jo për të duruar, por për ta gëzuar jetën. Nuk jam i sigurtë a do të jem trim e do të sillem kështu me jetën time,në karantinë e pas saj,aq sa ka mbetur. Unë di sekretin e jetës së saj për të guxuar. Më kishte thënë:  kur  vura  shaminë  e zezë që 27 vjeç mbajta mendjen brënda kokës. Po të iku mendja të ikën gjithçka. Unë u kisha ju, më mjaftuat për të rrojtur e gëzuar gjatë! Kur  shkoj në shtrat  mbrëmjeve të vona  e shoh atë si lëviz duart  kur fle, vë buzën në gaz si ajo, bëj paqe me veten  e më zë gjumi.