Kur shkruan fjalën fund në faqet e një romani vallë ndahemi nga vepra që kemi shkruar? Gjendjet e autorëve janë të ndryshme. Shpesh unë dua të ndahem shpejt me ta dhe rrallë dua të pikëtakohem sërisht. Por ndryshe ndodh kur diçka ka të bëjë me jetën tonë…
(fragment nga romani im më i fundit DALIA qe do botohet së shpejti )
… Shikoja Dalian, duart e saj, atë vështrim të përhumbur dhe mendoja se cili ishte sekreti i kësaj dashurie, i kësaj ndjenje kaq njerëzore. E habitshme jeta e saj, një dashuri e jashtëzakonshme, ajo ndaj të birit e cila do ta çonte drejt një dashurie tjetër po aq njerëzore të atyre dy grave që do të ndanin jetën mes tyre, gjithçka të kësaj bote. Vallë po unë do kisha aq forcë nëse do isha në vend të saj? Jo, Dalia ishte e veçantë, krejt tjetër… Pas pak ajo u ngrit ngadalë dhe eci tutje lirishtës duke mbledhur disa lule mali. Ishte maj dhe bozhurët në lëndinë ishin ngado, rozë, të kuqe, të bukur dhe të ngjashëm si tulipanë të hapur. Mblidhte bozhurë dhe pëshpëriste fjalë për ta, për Marën, Rexhën. Kushedi çfarë u thoshte. Fliste me të vdekurit e saj të shtrenjtë. Pastaj u kthye dhe bozhurët e mbledhur i hodhi mbi varrin e freskët të Marës. Më së fundi u përkul dhe mori një grusht dhé.
– Po këtë dhé? – i thashë.
– Dua ta kem me vete. Eshtë dheu i tyre. Le të ma hedhin kur të vdes që të mund të jem përsëri me ta.
Dy lot i rrodhën sërish në faqe. Pastaj vështroi malin tutje dhe bëri përpara. Po ktheheshim. Varret i lamë pas. Ecnim ngadalë me Dalian, prapa të tjerëve. Kishim sekretet tona. Kishte dëshirë të më tregonte. Aq shumë kujtime që kishin mbetur të heshtura prej shumë kohësh brenda saj…
– Isha tetë vjeç kur u vra im atë bashkë me dy vëllezërit e tij. Shtëpia pothuaj u shua. Ishte koha e Luftës së Lumës kundër Serbisë që vinte me mitrolozë të pushtonte tokat tona. Luma u mbush me mijra kufoma… me trupat e njerëzve tanë por dhe me trupat e tyre. Drini atë kohë derdhi shumë gjak. Drini i zi dhe Drini i bardhë… bashkoheshin aty në pragjet tona dhe sillnin gjëmën e madhe.
Im atë me dy vëllezërit u vranë nga plumbat në kodrën e teqesë. Më kujtohet si tani kur i sollën hedhur mbi kuaj dhe i zbritën në oborr. Ati im mbante ende sytë hapur sikur të donte të na shihte akoma. Me siguri n’a kërkonte. Të nesërmen i varrosën në lirishtën e “gjogut”. Aty i mbollëm dhe tre filiza lisi që më vonë u rritën ku janë dhe sot. Fëshfërima e tyre më kujtonte gjithnjë atë mort të kobshëm. Çdo ditë të mortit të tyre nëna bënte një bukë të bardhë dhe ne ua çonim në varre. – A hanë bukë të vdekurit? – e pyesja nënën e habitur. – Hanë bija ime, – më përgjigjej ajo, – shpirti i tyre jeton dhe kanë nevojë për udhën e tyre të gjatë. – Po ku do shkojnë kështu? – vazhdoja unë! – Drejt Zotit, – më përgjigjej ajo, – në botën tjetër! – Po kaq larg është ajo udhë. – Po bija ime, është shumë e largët por shpejt ata do të mbërrijnë… Pastaj u kishin vënë në krye një shtambë të vogël balte me ujë. – Po kjo shtambë nanë? – Që të mos kenë etje rrugës. – Pse a pijnë të vdekurit? – Po bija ime, pijnë shumë… pijnë të gjallët dhe të vdekurit!
Dhe unë gjithnjë mendoja për udhëtimin e tyre. I imagjinoja tek ecnin nëpër natë në një udhëtim cfilitës, të pambarrimtë, ashtu njëri pas tjetrit dhe pa folur. Dikush nga ta ngrinte shtambën dhe pinte e unë nuk e dalloja dot nëse ishte ati im apo njëri nga vëllezërit. Dhe të nesërmen e pyesja nënën sërisht: – Kur do të mbërrijnë nënë? – Kush? – Të vdekurit! – Kur të mos lindë më dielli.
E shikoja nënën me frikë pa mundur ta kuptoja se ç’donte të thoshte me këtë. Dhe atëherë çdo ag shikoja nga dritarja majën e kodrinës nëse dielli po shfaqej apo jo. Nganjëherë uroja që dielli të mos shfaqej që ata të mund më së fundi të arrinin. Por dielli shfaqej përsëri e përsëri dhe nuk e dëgjonte lutjen time. Në perëndim i lutesha që të mos vinte më. Dhe ai shfaqej pa e dëgjuar lutjen time… Gjithë ato kohë nënën time nuk e pashë të qeshte…
Tre varret e zemrave tona mbetën atje në kodrinë. Kështu u rritëm, unë dhe dy vëllezërit e tjerë, jetimë.
Ne ecnim ngadalë dhe në krah pamë tri pemë mollësh plot lule, në lulëzimin e tyre. Aromë mollësh. Dalia ndaloi dhe më tërhoqi anash drejt tyre. U afruam dhe ajo këputi një lule. E mbajti në dorë. Pastaj ma zgjati.
– Kur çelnin mollët shpesh vija dhe dremisja këtu. Nuk kishte gjë më të bukur të flesh nën mollët plot lule. Qielli i kaltër të duket i qëndisur dhe s’ka gjë më të bukur.
Tutje pashë Danin që priste të ecnim por i bëra shenjë të shkonin se do qëndronim dhe pak. Ata shkuan dhe ne qëndruam. U ulëm në barin poshtë mollëve. Ngrita kokën nga ajo pemë e madhe me atë pamje të mrekullueshme dhe dehëse.
– Vija këtu sa herë që doja të isha vetëm… mendoja për Zekën. Atëherë isha martuar me Rexhën.
– Si ndodhi? Si guxoi të vinte tek ti?
– Zakoni Nadia… askush nuk mund ti bënte ballë zakonit.
Dalia psherëtiu thellë dhe ngriti kokën lart si të kërkonte diçka në thellësi të atij qielli apo në kujtimet e saj.
– E mbaj mend atë natë. Nuk mund ta harroj sepse ishte nata më e rëndë dhe më e tmerrshme për mua. Disa ditë pas vdekjes së Zekës erdhën vëllezërit të më merrnin. Hynë në oborr me kuajt e tyre dhe një kalë të zi që e tërhiqnin pas. Ishte për kthimin tim. Ai kale më trëmbi. Tërfullonte, shfrynte, hingëllinte lehtë dhe rrihte tokën me patkonjtë e tij. Poshtë, në odën e madhe, burrat u mblodhën. Kishin thirrur dhe axhën e Rexhës dhe më plakun e fshatit. Shpërndanë gotat e rakisë. Heshtnin. Pastaj më thërritën mua. Oh ç’ditë e zezë! Dridhesha e tëra dhe këmbët s’më mbanin. Hyra kokëulur dhe qëndrova anash tyre. Dëgjova zërin e axhës që më tha: – Dalia, vëllezërit e tu kanë ardhur të të marrin por Sadin do ta lësh këtu. Çfarë do bësh? Vetëm atëherë ngrita sytë. I pashë me rradhë dhe u drodha. Kalia ishte në krah të tij. Rexha i mbante sytë përtokë. Si mund ta lija Sadin?… Heshta një çast të gjatë dhe pastaj i thashë: – Unë kurrë nuk do ndahem nga djali im!… Askush s’do më ndajë!
Atë kohë një nga vëllezërit u ngrit dhe më qëlloi në kokë dhe pa thënë asnjë fjalë la dhomën. Po kështu shkoi dhe vllau tjetër. Ikën të zemëruar. Nuk e mendonin se do të pranoja të rrija atje. E dinin zakonin dhe kjo ishte marre për ta. Kali i zi tutje hingëllinte. Më priste
