Nga Cafo Boga
Në një artikull të kohëve të fundit nga The New York Times, Jared Kushner, i cili është dhëndri i ish-presidentit Amerikan Donald Trump, zbuloi synimet e tij për të investuar në pasuri të paluajtshme te larta nepërmjet disa projekteve në Serbi dhe Shqipëri. Projekti serb përfshin rizhvillimin e ish-selisë së ushtrisë, e cila pësoi bombardime të shumta gjatë fushatës ajrore të NATO-s të udhëhequr nga SHBA në vitin 1999, që shënoi përfundimin e konfliktit në Kosovë. Në Shqipëri, një aspekt i nismës synon të shndërrojë ishullin jugperëndimor të Sazanit, më parë një zonë ushtarake dhe tani i përcaktuar si Parku Kombëtar i Marinës, në një destinacion turistik të nivelit të lartë. Gjithashtu, projekti përfshin plane për zhvillimin e vijës bregdetare të Zvërnecit pranë qytetit të Vlorës, e cila është e rrethuar nga Laguna e Nartës dhe deti Jon. Zvërneci është i njohur për plazhet e tij piktoreske, ujërat e pacenuar dhe një manastir historik bizantin të shekullit të 13-të, i njohur si një nga monumentet e rëndësishme kulturore dhe historike të Shqipërisë.
Shqipëria Rishfaqet
Pas përjetimit të pesë dekadave të izolimit nën një regjim të ashpër komunist, Shqipëria i ka hapur sërish dyert botës, duke treguar një nga pikat e saj më të forta – mikpritjen e saj. Vendi rifitoi shpejt vëmendjen, veçanërisht pasi u shfaq në guidën e njohur të udhëtimit, Lonely Planet, si një nga dhjetë destinacionet më të mira të pushimeve në Evropë për vitin 2011. Si rrjedhojë, Shqipëria, veçanërisht kryeqyteti i saj Tirana, është shfaqur si një destinacion kryesor udhëtimi. Sot, turistët dynden nga çdo cep për të admiruar ujërat mahnitëse të kristalta të bregdetit shqiptar, malet madhështore, trashëgiminë e pasur kulturore duke qenë një destinacion i përballueshëm për udhëtarët e të gjitha llojeve. Industria e turizmit në Shqipëri ishte thuajse inekzistente dhe pa infrastrukturë para vitit 1992, por po përparon me shpejtësi. Qeveria shqiptare i ka kushtuar një rëndësi të madhe zhvillimit të turizmit. Strategjia e Turizmit 2018-2023 përpiqet të krijojë Shqipërinë si një pikë turistike magjepsëse, autentike dhe mikpritëse në Mesdhe dhe Evropë, duke shfrytëzuar burimet natyrore, kulturore dhe historike për të ofruar një sërë produktesh me cilësi të lartë. Turizmi luan një rol jetik në peizazhin ekonomik të Shqipërisë dhe po zgjerohet vazhdimisht. Të dhënat e fundit nga Barometri Botëror i Turizmit të UNWTO zbulojnë një rritje prej 56% të ardhjeve të turistëve në Shqipëri, duke e vendosur vendin të tretin globalisht për rritjen në sektorin e turizmit. Ndërsa qeveria ka udhëhequr zhvillimin e infrastrukturës kryesore si rrugët, urat dhe tunelet, rritja e sektorit të mikpritjes ka qenë kryesisht ad-hoc nga vet vendasit.
Potenciali Turistik i Shqipërisë
Duke pasur parasysh potencialin e Shqipërisë në industrinë turistike, nuk është për t’u habitur që megazhvilluesit ndërkombëtarë po tregojnë interes. Diskutimet e fundit në mediat shqiptare dhe ato ndërkombëtare janë fokusuar tek firma Affinity Partners e Jared Kushner, e cila po mendon të investojë në sipërmarrje të pasurive të paluajtshme miliarda dollarëshe në Shqipëri dhe Serbi. Jared Kushner, ka identifikuar tre projekte transformuese pronash, dy në Shqipëri dhe një në Serbi. Siç raportohet në një artikull të fundit nga NY Post, planet e Kushnerit në Shqipëri përfshijnë shndërrimin e ish bastionit ushtarak të ishullit të Sazanit në një komunitet luksoz eko-resort të markës Aman së bashku me zhvillimin e vijës bregdetare të Zvërnecit përballë. Kushner theksoi në një intervistë me NY Post se mundësia për të zhvilluar tre milje bregdet piktoresk dhe një ishull 1400 hektarësh në Mesdhe është e paprecedentë. Në Beograd, kryeqyteti i Serbisë, Kushner dhe firma e tij synojnë të rinovojnë ish-selinë ushtarake që mbeti e fjetur që nga bombardimet e NATO-s në vitin 1999, duke ndërtuar një hotel luksoz, hapësira tregtare dhe më shumë se 1500 rezidenca. New York Times zbuloi se qeveria serbe ka rënë dakord t’i japë Kushnerit një qira 99-vjeçare për këtë projekt pa asnjë kosto.
Pasi la postin e tij qeveritar, Kushner themeloi Affinity, një firmë e kapitalit privat me asete që arrijnë në 3.1 miliardë dollarë. Firma mori investime të konsiderueshme nga burime të mbështetura nga shteti i Lindjes së Mesme, veçanërisht duke mbledhur rreth 2 miliardë dollarë nga Fondi i Investimeve Publike të Arabisë Saudite. Ndërsa qeveritë e Shqipërisë dhe Serbisë kanë shfaqur interes për investimet e propozuara të Kushnerit në vendet e tyre përkatëse, kjo nismë ka nxitur gjithashtu skepticizëm si brenda vendit ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara. Si dhëndër i ish-presidentit Donald Trump dhe vetë kandidat i mundshëm për poste politike, lidhjet e Kushnerit me figura të profilit të lartë ngrenë shqetësime. Për më tepër, bashkëpunimi i tij me Ric Grenell, ish-ambasador i SHBA-së në Gjermani dhe mik i Serbisë, ka ngritur dyshime shtesë. Mbështetja e madhe e Affinity në financimin nga burimet Arabe ka përkeqësuar më tej shqetësimin midis shumë amerikanëve.
Për sa i përket Shqipërisë, ngërçi aktual politik ka bërë që kryeministri Rama të marrë kontrollin autoritar, duke i bërë në thelb organet kryesore qeveritare thjesht formalitete, gjë që nënkupton se Kushner duhet të hasë pengesa minimale për të siguruar miratimet e nevojshme. Megjithatë, partia opozitare e anashkaluar, si dhe qytetarët më pak të përfshirë në politikë, mund ta perceptojnë këtë marrëveshje ndryshe, me shqetësimet e tyre që mund të mos adresohen. Duke pasur parasysh transformimin e propozuar të ishullit të Sazanit, disa qytetarë shqiptarë mund të kundërshtojnë zhvillimin e tij, duke mbrojtur në vend të kësaj për ruajtjen e tij si park kombëtar. Për më tepër, mund të ketë rezerva në lidhje me palët e interesuara të përfshira në këtë projekt, veçanërisht Grenell, i cili ka krijuar lidhje të ngushta me Kryeministrin Vuçiq dhe duket i motivuar kryesisht nga fitimi personal dhe dëshira për të ndikuar në gjeopolitikën e Ballkanit.
Duke mos marrë parasysh faktorët politikë, është thelbësore të vlerësohen avantazhet e mundshme të investimit të propozuar për Shqipërinë nga pikëpamja strategjike dhe ekonomike. Megjithëse Shqipëria kaloi në një sistem demokratik mbi 30 vjet më parë, rrugëtimi i saj drejt transformimit politik dhe ekonomik ka qenë sfidues dhe mbetet kompleks. Qeveria shqiptare bëri gabime kritike duke miratuar rekomandimet strategjike të ekonomistit të Harvardit, Jeffrey Sachs, të propozuara fillimisht për disa vende të Amerikës Latine, në përpjekje për të luftuar varfërinë. Qasja e Sachs, e quajtur “terapia e shokut”, u përqafua nga vende të ndryshme postkomuniste të Evropës Lindore pas rënies së komunizmit, duke synuar një tranzicion të shpejtë nga socializmi në kapitalizëm. Kjo strategji, siç përcaktohet nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (IMF), përfshinte tre politika të rënda tkurrëse: liberalizimin, stabilizimin financiar dhe privatizimin. Qeveria shqiptare hyri në një rrugë rindërtimi gjithëpërfshirës, që për keqardhje rezultuai në kolaps total të industrive dhe ekonomisë nën parullën e privatizimit, duke përfshirë edhe shitjen e aseteve shtetërore me çmime të reduktuara ndjeshëm. Në përpjekje për të tërhequr investime të huaja, Shqipëria madje ofroi tokë për një çmim nominal prej 1 dollari. Megjithatë, qeveria shpejt kuptoi kompleksitetin dhe sfidat që lidhen me transformime të tilla të shpejta dhe të gjera. Për më tepër, qeveria e kuptoi shpejt se mbështetja vetëm në investimet e huaja direkte nuk do të ishte një ilaç për çdo gjë. Që Shqipëria të vendoste kapitalizmin nga themelet, i duhej kapitali, një burim që asaj i mungonte. Fatkeqësisht, reformat e rëndësishme ekonomike neoliberale u zbatuan me nxitim pa zhvilluar njëkohësisht institucionet thelbësore, strukturat e tregut dhe kornizat ligjore, duke rezultuar në mbështetje të tepërt në mekanizmat e tregut për të nxitur përparimin. Rrjedhimisht, këto gabime shkaktuan një taksë të rëndë për Shqipërinë, duke çuar në pasoja të rënda socio-ekonomike si kolapsi i ekonomisë, shfrytëzimi i aseteve shtetërore, rënia e zgjatur ekonomike, nivelet e larta të papunësisë dhe emigracioni masiv. Shteti e gjeti veten shumë të varur nga remitancat nga diaspora dhe huamarrja e jashtme. Megjithatë, gjatë dy dekadave të fundit, sektori i turizmit është shfaqur si një shtytës kryesor i ekonomisë.
Pasi Shqipëria mirëpriti botën, vizitorët kuriozë filluan të mbërrinin për të zbuluar një perlë të fshehur, një peizazh të zbukuruar me ujëra të kristalta, male madhështore, një pasuri të trashëgimisë kulturore dhe vendas jashtëzakonisht mikpritës. Shqipëria krenohet me një trashëgimi të larmishme arkeologjike dhe kulturore që daton në kohët e lashta kur ilirët banonin në pjesën më të madhe të rajonit të Ballkanit. Gjatë gjithë historisë së saj ky vend është ndikuar nga qytetërime të ndryshme si romakët, bizantinët, venecianët dhe otomanët, të cilët të gjithë kanë lënë gjurmë të pashlyeshme kulturore dhe historike që qëndrojnë deri në ditët e sotme. Me një klimë mesdhetare, Shqipëria shfaq një gamë të gjerë mikroklimash për shkak të topografisë së saj të larmishme. Rajonet bregdetare gëzojnë temperaturat më të ngrohta për shkak të ndikimit të detit, ndërsa malësitë veriore dhe lindore përjetojnë kushte më të ftohta të karakterizuara nga dimër me borë dhe verë të freskët.
Prandaj, nuk është e papritur që turizmi është shfaqur si një kontribues jetik në ekonominë e Shqipërisë, duke shfaqur rritje të vazhdueshme. Marka të ndryshme të njohura botërore të hoteleve si Marriott, Hyatt, Maritim Plaza, Hilton Garden dhe Best Western po vendosin prezencën e tyre në Tiranë, dhe të tjerë të gatshëm për të filluar operimin në rajone të tjera të vendit duke përfshirë edhe Alpet apo përgjatë Rivierës Shqiptare. Së bashku me turizmin tradicional të plazhit dhe turizmin kulturor, në Shqipëri po zhvillohet me shpejtësi një formë turizmi në zhvillim i njohur si agroturizëm që ndërthur bujqësinë dhe turizmin. Qeveria e ka njohur agroturizmin si një shtytës kyç për zhvillimin rural përmes nismave si Programi 100+ Fshatrat, që synojnë diversifikimin ekonomik. Investime të konsiderueshme të qeverisë janë bërë për të zhvilluar infrastrukturën e nevojshme për të nxitur industrinë e turizmit. Ky fokus strategjik ka bërë që sektori i turizmit dhe i udhëtimeve të Shqipërisë të kontribuojë ndjeshëm në produktin kombëtar bruto, apo GDP-në e vendit, duke kaluar tashmë 8%, duke nxitur krijimin e vendeve të punës dhe duke zënë 38% të totalit të eksporteve.
Eksplorimi i Efekteve Pozitive dhe Negative të Turizmit
Mbrojtësit e zgjerimit të industrisë së turizmit argumentojnë se turizmi mund të sjellë vetëm përfitime dhe jo dëme për një vend. Realiteti është se ndikimi i sektorit të turizmit mund të jetë pozitiv, negativ ose një kombinim i të dyjave, në varësi të menaxhimit efektiv të burimeve të vendit. Në parim, turizmi luan një rol në rishpërndarjen e pasurisë nga vendet e pasura tek ato më pak të begata. Ndryshe nga tregtia tradicionale ndërkombëtare, turizmi nuk has në barriera tregtare, duke e bërë atë një sektor me kërkesa relativisht të ulëta për kapital krahasuar me industritë e tjera. Turizmi gjeneron mundësi punësimi, forcon ekonominë lokale, mbështet zhvillimin e infrastrukturës lokale dhe mund të kontribuojë në ruajtjen e mjediseve natyrore, trashëgimisë kulturore dhe traditave, duke lehtësuar kështu varfërinë dhe reduktimin e pabarazisë. Për më tepër, turistët përdorin shërbimet publike, duke çuar në rritjen e të ardhurave për shërbime të shumta, duke nxitur gjithashtu kërkesën për transport publik etj. Për rrjedhojë, përcaktimi nëse zgjerimi i turizmit përkeqëson apo zbut pabarazinë është një nuance dhe varet nga faktorë të ndryshëm ndikues. Megjithatë, turizmi ka potencialin të ndikojë pozitivisht në pabarazinë në vendet e varfra kur shoqërohet me masa rishpërndarëse dhe politika financiare gjithëpërfshirëse.
Zhvillimi i turizmit mund të ketë efekte negative në një rajon duke përfshirë aspekte mjedisore, ekonomike dhe sociale. Nga perspektiva mjedisore, turizmi imponon një tendosje të konsiderueshme në përdorimin lokal të tokës, duke çuar në degradim mjedisor, shkelje të peizazhit që rezulton në erozionin e tokës, nivele të larta ndotjeje, humbje të habitateve natyrore dhe rritje të presionit mbi speciet e rrezikuara. Ndërtimi i ndërtesave të reja mund të dëmtojë më tej habitatet natyrore dhe të prishë ekosistemet e brishta. Ndërsa turistët gjenerojnë më shumë mbeturina dhe ndotje, mjedisi natyror i pacenuar mund të përkeqësohet me kalimin e kohës, duke kërcënuar vetë burimet ku mbështetet turizmi.
Ekonomikisht, rritja e turizmit mund të rrisë koston e jetesës për banorët për shkak të rritjes së kërkesës për mallra, shërbime dhe prona, duke shkaktuar kështu shqetësime financiare dhe jo prosperitet midis vendasve. Mundësitë e punësimit në sektorin e turizmit janë shpesh me pagë të ulët dhe sezonale, duke kontribuar në pasigurinë e punës dhe në nivele të larta të papunësisë gjatë sezoneve jashtë pikut. Rrjedhja ekonomike është e zakonshme, ku hotelet në pronësi të huaj çojnë në dalje të kapitalit nga ekonomia vendase. Varësia e tepërt nga turizmi e bën një vend të prekshëm ndaj luhatjeve të numrit të turistëve të shkaktuar nga fatkeqësitë natyrore, pandemitë, incidentet terroriste ose ndryshimet klimatike.
Turizmi mund të ketë ndikime negative shoqërore, duke rezultuar në tensione midis turistëve dhe vendasve. Për shembull, një vendpushim popullor mund të shkaktojë probleme si mbipopullimi dhe bllokimi i trafikut. Fluksi i njerëzve të rinj me prejardhje të ndryshme mund të kërcënojë gjithashtu ruajtjen e trashëgimisë dhe traditave kulturore lokale. Ndryshimet në stilin e jetesës, të ardhurat dhe kulturën mund të çojnë në pasoja të rëndësishme socio-politike, veçanërisht në zonat me pabarazi të theksuara.
Rritja e turizmit në vende, rajone dhe destinacione të ndryshme, përfshirë Shqipërinë, karakterizohet nga disbalanca ekonomike, sociale dhe mjedisore. Ky çekuilibër shpesh lind nga rritja e shpejtë dhe e paplanifikuar e numrit të vizitorëve, duke çuar në efekte negative në përvojën turistike, mjedisin dhe komunitetet pritëse thelbësore për turizmin. Gjetja e një zgjidhjeje universale të zbatueshme është sfiduese për shkak të mundësive dhe sfidave të ndryshme me të cilat përballet zhvillimi i turizmit nëpër destinacione të ndryshme. Është i nevojshëm një ndryshim thelbësor në mënyrën se si ne e përcaktojmë suksesin e turizmit, duke theksuar elementët e qëndrueshmërisë mjedisore dhe socio-kulturore. Suksesi nuk duhet të bazohet vetëm në numrin e vizitorëve, por duhet të marrë parasysh ndikimet e përgjithshme pozitive në komunitetet e destinacionit. Përqafimi i një qasjeje holistike do të përfitonte komunitetet lokale dhe banorët e saj, në vend që të përfitonte vetëm palët e interesuara të industrisë së turizmit.
Për të arritur një zhvillim të qëndrueshëm të turizmit në një afat të gjatë, është e domosdoshme që qeveritë në çdo nivel të krijojnë një strategji të plotë dhe të qëndrueshme që kapërcen kufizimet e cikleve politike. Këto qasje duhet t’u ofrojnë bizneseve besimin e nevojshëm duke mbetur mjaft fleksibël për t’iu përgjigjur rrethanave në ndryshim. Është thelbësore që këto iniciativa të marrin parasysh pasojat e mundshme të politikave aktuale për brezat e ardhshëm dhe të ndërmarrin veprime të përgjegjshme në të tashmen. Mbajtja e një dialogu të vazhdueshëm ndërmjet qeverisë, komuniteteve lokale dhe industrisë, i mbështetur nga reagime të rregullta nga ata, është jetik për njohjen e mundësive dhe sfidave në zhvillim dhe për formulimin e përgjigjeve përshtatëse të politikave sipas nevojës. Për më tepër, në një epokë të globalizimit në rritje dhe avancimit teknologjik që mundëson një lidhje më të madhe, është thelbësore për qeveritë dhe politikëbërësit që të angazhohen në bashkëpunim ndërkombëtar për të garantuar që përfitimet e turizmit janë të arritshme për të gjithë, dhe se politikat dhe vendimet promovojnë qëndrueshmërinë globale.
Kombet e Bashkuara kanë identifikuar pesë fusha kyçe, përkatësisht: Njerëzit, Bimët, Varfëria, Prosperiteti dhe Paqja, si pika qendrore për arritjen e objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm deri në vitin 2030. Në mënyrë të ngjashme, organizatat kryesore ndërkombëtare në zhvillimin e turizmit të qëndrueshëm, si Organizata Botërore e Turizmit (UNWTO), Organizata Ndërkombëtare e Aviacionit Civil (ICAO), Shoqata Ndërkombëtare e Transportit Ajror (IATA), Këshilli Botëror i Udhëtimit dhe Turizmit (WTTC) dhe Organizata e Zhvillimit (DO), kanë vendosur secila grupin e vet të parimeve, standardeve dhe normave. për të udhëhequr praktikat e qëndrueshmërisë. Për shembull, UNWTO ka prezantuar 12 norma për të promovuar qëndrueshmërinë në turizëm duke përfshirë elementë si qëndrueshmëria ekonomike, prosperiteti lokal, cilësia e punësimit, barazia sociale, kënaqësia e vizitorëve, qeverisja lokale, mirëqenia e komunitetit, ruajtja kulturore, integriteti mjedisor, biodiversiteti, efikasiteti i burimeve, dhe kujdesin mjedisor.
Në thelb, parimet e qëndrueshmërisë përfshijnë aspektet mjedisore, ekonomike dhe socio-kulturore të zhvillimit të turizmit. Për të siguruar qëndrueshmërinë afatgjatë të turizmit, një ekuilibër harmonik midis këtyre dimensioneve është i domosdoshëm. Prandaj, kur vlerësohen projektet e zhvillimit të turizmit, si ky i menduar nga Kushner, entitetet qeveritare dhe palët e interesuara lokale duhet të sigurojnë që standardet specifike të qëndrueshmërisë janë përmbushur, duke përfshirë:
- Shfrytëzimi optimal i burimeve mjedisore si një aspekt themelor i rritjes së turizmit, duke ruajtur proçeset kritike ekologjike, duke ruajtur trashëgiminë natyrore dhe biodiversitetin.
- Ruajtja e integritetit socio-kulturor të komuniteteve pritëse duke ruajtur trashëgiminë e tyre kulturore dhe arkitekturore, duke mbështetur vlerat tradicionale, duke nxitur vlerësimin dhe respektin ndërkulturor.
- Promovimi i operacioneve ekonomikisht të qëndrueshme që sjellin rritje socio-ekonomike në uljen e varfërisë.
Vlerësimi i Projekteve Transformuese të Propozuara nga Kushner
Në Shqipëri, parimet, standardet dhe normat e sipërpërmendura për të udhëhequr zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit mund të ekzistojnë vetëm në letër, por vështirë se zbatohen në praktikë. Duke marrë parasysh disa faktorë mbizotërues si ai që industria turistike në Shqipëri është në fillimet e saj, pa programin e zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm dhe ku qeveria nuk ka përgjegjësinë e vetme për vendimmarrjen dhe miratimin e projekteve pa u konsultuar me partitë politike opozitare apo komisionet përkatëse të qytetarëve, ka shumë pak gjasa që procesi i miratimit për projektin transformues të Kushnerit t’i nënshtrohet kritereve të rekomanduara. Sidoqoftë, projekti i Kushnerit është pjesërisht i mirë dhe duhet të konsiderohet seriozisht. Tre miljet e vijës bregdetare të pacënuar të Zvërnecit, e pozicionuar në mënyrë ideale midis qytetit të Vlorës dhe Lagunës së Nartës është një vend kryesor me potencial të madh turistik dhe meriton një zhvillues të madh si Kushner. Ndërsa zhvillimi i propozuar i ishullit të Sazanit prej 1400 hektarësh mund të duket dhe tingëllojë si një ide e shkëlqyer, por në fakt nuk është.
Sazani, ishulli më i madh në Shqipëri, ndodhet në mënyrë strategjike në hyrje të gjirit të Vlorës, brenda ngushticës lindore të Otrantos që ndan Italinë nga Shqipëria dhe shënon pikën informale të takimit të deteve Adriatik dhe Jon në Mesdhe. Ishulli përbëhet kryesisht nga shkëmbinj gëlqerorë, me seksionin lindor që ka disa depozita terrigjene dhe argjilore. Vija e saj bregdetare shtrihet afërsisht 15 km (9,3 mi), duke shfaqur plazhe me rërë, gjire shkëmbore dhe florë e faunë të ndryshme nënujore. Topografia, klima, hidrologjia dhe gjeologjia unike e Sazanit nxisin bimësi dhe biodiversitet të veçantë. Ishulli ka një shumëllojshmëri të faunës, duke përfshirë 15 lloje gjitarësh, 39 lloje zogjsh, 8 lloje zvarranikësh, 1 specie amfibësh dhe 122 lloje jovertebrore. Dalmatian Algyroides, një hardhucë me kavilje me grykë blu, shquhet si një zvarranik i dukshëm në Sazan. Me mbi 34 lloje shpendësh me rëndësi të lartë ruajtjeje, duke përfshirë 23 zogj këngëtarë dhe 5 zogj grabitqarë, si dhe 9 lloje zvarranikësh dhe amfibësh të identifikuar dhe më shumë se 122 lloje insektesh, Sazani krenohet me biodiversitetin e pasur.
Falë përzierjes së tij unike të gjerësisë gjeografike jugore, lartësisë dhe klimës së ndryshme, faktorëve gjeologjikë dhe hidrologjikë, Sazani ushqen një florë të veçantë me 435 lloje bimore (përfshirë 419 bimë vendase), që përfaqësojnë 8.2% të florës vaskulare të Shqipërisë, disa prej tyre endemike ose bimë subendemike.
Ishulli i Sazanit ka një vlerë të rëndësishme historike që daton nga një konflikt ushtarak midis Filipit të Maqedonisë dhe Romakëve në 215 para Krishtit. Pas kësaj ngjarje, ishulli u bë pjesë e Perandorisë Romake dhe më vonë ra nën sundimin bizantin. Gjatë shekujve, ishulli i Sazanit ndryshoi duart disa herë: u pushtua nga anzhuinët e Napolit në shekullin e 13-të, i kontrolluar nga zotërit shqiptarë në shekullin e 14-të nën mbrojtjen veneciane dhe përfundimisht u kap nga osmanët rreth vitit 1400. Venedikasit rifituan kontrollin në 1696, e më pas nga mbrojtja britanike në 1815. Më 1912, Greqia pretendoi ishullin, por Italia dhe Austro-Hungaria, të mbështetura nga fundi i Luftës së Dytë Ballkanike në 1913, e detyruan Greqinë të evakuohej. Italia pushtoi ishullin e Sazanit në vitin 1914, dhe Shqipëria formalisht ia dorëzoi ishullin Italisë në vitin 1920. Ishulli mbeti nën kontrollin italian derisa iu kthye Shqipërisë në 1947 si pjesë e një traktati paqeje të pasluftës.
Gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë, Shqipëria mbështetej shumë në Bashkimin Sovjetik, duke çuar në ndërtimin e një baze nëndetëse dhe një fabrike armësh kimike/biologjike në ishull dhe rrethinat e tij. Gjatë gjithë regjimit komunist, ishulli operoi si një bazë ushtarake dhe ishte jashtë kufijve për civilët, duke ndërtuar një rrjet bunkerësh dhe tunelesh që përdoreshin për qëllime mbrojtëse nga ushtarët, përfshirë sovjetikët. Sazani ishte projektuar për t’i bërë ballë sulmeve bërthamore, me dhoma të pajisura me shtretër dhe pajisje kuzhine që tani përdoren rrallë. Pas shkëputjes së lidhjeve të Shqipërisë me Bashkimin Sovjetik, katër nëndetëse mbetën në portin e Pasha Limanit në Gjirin e Vlorës. Mbetjet e maskave të gazit të epokës sovjetike mund të gjenden ende të shpërndara nëpër ishull. Aktualisht i pabanuar, ishulli pret një bazë të vogël detare italo-shqiptare e fokusuar kryesisht në luftimin e kontrabandës midis Italisë Jugore dhe Shqipërisë, si dhe shërben si një terren trajnimi për Marinën Mbretërore Britanike. Në vitin 2010, ujërat e detit që rrethojnë Ishullin, së bashku me ata që janë ngjitur me Gadishullin e Karaburunit, u caktuan si Park Kombëtar Detar nga qeveria shqiptare.
Ishulli i Sazanit, si ishulli i vetëm në Shqipëri me florë, faunë dhe biodiversitet të bollshëm, mban një status të veçantë dhe domethënës si një Park Kombëtar Detar që meriton të ruhet. Vlen të përmendet se Parku Detar Karaburun-Sazan qëndron si parku kombëtar detar ekskluziv në Shqipëri. Për më tepër, rëndësia strategjike dhe ushtarake e ishullit qëndron në kontrollin e tij mbi të gjithë bregdetin shqiptar dhe kanalin e Otrantos. Ky rol kryesor e shtyu Enver Hoxhën të caktonte ishullin e Sazanit si një nga pikat më vendimtare jo vetëm brenda Shqipërisë dhe Ballkanit, por edhe në të gjithë Evropën. Hoxha i referohej në mënyrë të famshme ishullit se mbante çelësat e Otrantos, duke nënvizuar rëndësinë e tij integrale.
Nisur nga arsyetimi i fortë i paraqitur, është e qartë se ruajtja e ishullit të Sazanit në gjendjen e tij aktuale është jetike. Qeveria duhet të refuzojë planin e Kushnerit për ta kthyer ishullin në një rezort turistik. Sazani mund të ruhet si një park detar, ndërkohë që ende mirëpret vizitorët për udhëtime ditore për të vlerësuar vlerën e tij historike, plazhet e vogla dhe gamën e pasur të biodiversitetit. Për më tepër, nëpërmjet ekskursioneve të organizuara ditore është gjithashtu e mundur të lidhet Sazani me projektin e parashikuar të Kushnerit në Zvërnec, por do të kërkonte ndërtimin e lehtësive thelbësore turistike në ishull. Megjithatë, duke marrë parasysh prejardhjen e Kushnerit si zhvillues, mund të sugjerohen vende të tjera bregdetare ose në brendësi për investimin e tij, pasi shteti dhe kombi shqiptare do të përfitojë nga tërheqja e një zhvilluesi të kalibrit të tij për të investuar në Shqipëri.
Refuzimi i një propozimi për të shkatërruar në thelb parkun e vetëm kombëtar detar duhet të jetë një zgjedhje e drejtpërdrejtë dhe e arsyeshme në çdo vend demokratik ku ekzistojnë kontrolle dhe ekuilibra. Megjithatë, në Shqipëri sistemi demokratik është shndërruar në një formë autokracie, ku Kryeministri Rama, aktualisht në mandatin e tretë me potencial për të katërtin, ka të gjithë fuqinë vendimmarrëse. Ai kontrollon të gjitha institucionet, të cilat në thelb funksionojnë për të mbështetur vendimet e tij. Nën Ministrinë e Turizmit, Kryeministri ka nxitur ndryshime të rëndësishme në menaxhimin e parqeve kombëtare dhe monumenteve historike dhe kulturore, duke rezultuar në rrezikimin e disa vendeve dhe një plan për të shkaktuar potencialisht dëme të mëtejshme nën maskën e promovimit të prosperitetit.
Një prej vendeve të tilla është Parku Kombëtar i Butrintit, pasuria më e rëndësishme e trashëgimisë historike dhe kulturore të vendit. Ministria e Kulturës, me pretekstin e progresit, kërkon të tregtojë asetet kulturore dhe historike të vendit për të krijuar të ardhura nëpërmjet angazhimit në marrëdhënie biznesi me investitorë privatë dhe fondacione te ndyshme. Fillimisht duke bashkëpunuar me Fondacionin Shqiptaro-Amerikan per Zhvillim (AADF) për përmirësimin e ambjentit dhe mbështetjen financiare për të zhvilluar një Plan Menaxhimi të Integruar (IMP), por më vonë synimet e vërteta, të drejtuara nga Kryetari i AADF dhe Ministria e Kulturës, zbuluan një skemë për të transformuar kontrollin e manaxhimit të një pjese të konsiderueshme të Parkut Kombëtar të Butrintit në një fondacion privat nën kujdesin e AADF, duke përfshirë ndryshime në ligjet ekzistuese të financuara gjithashtu nga AADF. Në këtë proçes, qeveria zgjodhi të zvogëlojë zonën e mbrojtur me 800 hektarë, pavarësisht rekomandimeve për një reduktim dukshëm më të vogël prej vetëm 150 hektarësh. Tani është e qartë se për këto 650 hektarë shtesë të shkëputur, qeveria bëri marrëveshje dhe plane sekrete me miqtë e saj për një fshat turistik që tani është duke u zhvilluar. Kjo seri ngjarjesh përbën një shfaqje të hapur të korrupsionit të shfrenuar të qeverisë. Mendimi se krijimi i themelit të ri dhe zbatimi i planit integral te manaxhimit, IMP-it të ri do të ishte një ilaç për të gjithë Parkun Kombëtar të Butrintit është I devijuar dhe mjaft i pasigurtë. Për më tepër, është në kundërshtim me mandatet e UNESCO-s dhe Konventën e Parisit. Për këto arsye, çështja e Butrintit ndodhet tashmë në Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë.
Konkluzioni
Në këto rrethana, ka mundësi që kryeministri Rama të aprovojë planin e propozuar nga Kushner për rizhvillimin e ishullit të Sazanit në një fshat turistik të nivelit të lartë. Ndryshimet e fundit në Ligjin e Shqipërisë për Zonat e Mbrojtura, të ratifikuar disa javë më parë, tani lejojnë ngritjen e hoteleve dhe sipërmarrjeve të tjera të konsideruara me rëndësi strategjike. Amendamentet u miratuan gjatë seancës së 22 shkurtit në Parlament, të mbështetura vetëm nga mazhoranca dhe më pas u miratuan nga presidenti shqiptar Bajram Begaj më 18 mars. Pas një tubimi brenda Partisë Socialiste, kryeministri Rama përshëndeti projektin e drejtuar nga dhëndri i ish-presidentit amerikan Donald Trump si një “ofertë e jashtëzakonshme me potencial të jashtëzakonshëm”. Nëse kjo ndodh, do të përbëjë një dëm të konsiderueshëm për kombin shqiptar, pasi ata do të humbnin parkun e tyre të vetëm detar kombëtarë, duke çuar potencialisht në degradimin e thesareve të tjera kulturore dhe historike brenda vendit. Në këtë situatë, ligjvënësit kundërshtarë dhe qytetarët e shqetësuar duhet të parandalojnë një rezultat të tillë, edhe nëse kërkon ndjekjen e rekursit ligjor përmes rrugëve të tilla si Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, Bashkimi Evropian ose çdo mjet tjetër në dispozicion. Sipas ligjit të BE-së për Restaurimin e Natyrës, anëtarët e BE-së janë të angazhuar të rehabilitojnë ekosistemet e dëmtuara për të mbështetur arritjen e objektivave të BE-së për klimën dhe biodiversitetin.
“Mund të ketë qenë një kohë kur konservimi kishte të bënte me shpëtimin aty-këtu të ndonjë ndërtese të vjetër, por ato ditë kanë ikur. Konservimi sot konsiston në biznesin e shpëtimit të komuniteteve dhe vlerave që ato mishërojnë” …Richard Moe, National Trust of Historical Preservation!
Versioni në Anglisht:
Assessing Jared Kushner’s Transformative Tourist Projects in Albania
Beneficial, Detrimental, or Both for the Country?
By Cafo Boga
In a recent article by The New York Times, Jared Kushner, who is the son-in-law of former US President Donald Trump, revealed his intentions to invest in upscale real estate ventures in Serbia and Albania. The Serbian project involves the redevelopment of the former army headquarters, which endured multiple bombings during the US-led NATO air campaign in 1999 that marked the conclusion of the Kosovo conflict. In Albania, one aspect of the initiative aims to convert the southwest island of Sazan, previously a military compound and now designated as the National Marina Park, into a high-end tourist destination. Additionally, the project includes plans to develop the nearby Zvernec coastline situated near the city of Vlora, which is positioned on a peninsula framed by the Narta Lagoon and the Ionian Sea. Zvernec is renowned for its picturesque beaches, pristine waters, and a historic 13th-century Byzantine monastery, recognized as one of Albania’s significant cultural and historical landmarks.
Albania Reemerging
After experiencing five decades of seclusion under a harsh communist regime, Albania has once again opened its doors to the world, showcasing one of its greatest strengths – its hospitality. The country quickly regained attention, especially after being featured in the renowned travel guide, Lonely Planet, as one of the top ten holiday destinations in Europe for 2018. Consequently, Albania, particularly its capital Tirana, has emerged as a top travel destination. Today, tourists flock from every corner to admire Albania’s stunning crystal-clear waters, majestic mountains, rich cultural heritage, and affordable appeal to travelers of all kinds. Albania’s tourism industry was almost non-existent before 1992 and lagged in terms of infrastructure, but it is rapidly progressing. The Albanian government has placed significant emphasis on tourism development. The Tourism Strategy 2018-2023 strives to establish Albania as a captivating, authentic, and hospitable tourist spot in the Mediterranean and Europe by harnessing the sustainable utilization of natural, cultural, and historical resources to offer a range of high-quality products. Tourism plays a vital role in Albania’s economic landscape and is continuously expanding. Recent data from the UNWTO World Tourism Barometer reveals a 56% increase in tourist arrivals in Albania, placing the country third globally for growth in the tourism sector. While the government has spearheaded the development of major infrastructure like roads, bridges, and tunnels, the hospitality sector’s growth has mostly been ad-hoc by locals.
Albania’s Tourism Potential
Given Albania’s potential in the tourist industry, it’s not surprising that international mega developers are showing interest. Recent discussions in both Albanian and international media have focused on Jared Kushner’s Affinity Partners firm, which is considering investing in billion-dollar real estate ventures in Albania and Serbia. Jared Kushner, the son-in-law of former President Donald Trump, has identified three transformative property projects, two in Albania and one in Serbia. As reported in a recent article by the NY Post, Kushner’s plans in Albania include the conversion of the former military stronghold of Sazan Island into a luxurious Aman-branded eco-resort community along with developing the adjacent Zvernec coastline. Kushner emphasized in an interview with The Post that the opportunity to develop three miles of picturesque coastline and a 1400-acre island in the Mediterranean is unprecedented. In Belgrade, the capital of Serbia, Kushner and his firm intend to rejuvenate a former military headquarters that sat dormant since the NATO bombing in 1999 by constructing a luxury hotel, commercial spaces, and more than 1,500 residences. The New York Times revealed that the Serbian government has agreed to grant Kushner a 99-year lease for this project at no cost.
After leaving his government position, Kushner established Affinity, a private equity firm with assets totaling $3.1 billion. The firm received significant investment from Middle Eastern state-backed sources, notably garnering approximately $2 billion from Saudi Arabia’s Public Investment Fund. While the governments of Albania and Serbia have shown interest in Kushner’s proposed investments in their respective countries, this initiative has also provoked skepticism both domestically and in the United States. As the son-in-law of former President Donald Trump and a potential candidate for political office himself, Kushner’s ties to high-profile figures raise concerns. Furthermore, his collaboration with Ric Grenell, former US Ambassador to Germany and a friend of Serbia, has raised additional doubts. The heavy reliance of Affinity on funding from Arab sources has further exacerbated unease among many Americans.
Regarding Albania, the present political standstill has resulted in the Prime Minister Rama assuming authoritative control, essentially making key governmental bodies mere formalities, which implies that Kushner should encounter minimal hindrances in securing the necessary approvals. However, the sidelined opposition party, as well as citizens less involved in politics, may perceive this arrangement differently, with their concerns likely to go unaddressed. Given the proposed transformation of Sazan Island, some Albanian citizens may object to its development, advocating instead for its preservation as a national park. Additionally, there may be reservations regarding the stakeholders involved in this project, particularly Grenell, who has forged close ties with Serbian Prime Minister Vucic and seems primarily motivated by profit and a desire to influence Balkan geopolitics.
Disregarding political factors, it is crucial to assess the potential advantages of the proposed investment for Albania from strategic and economic standpoints. Although Albania transitioned to a democratic system over 30 years ago, its journey towards political and economic transformation has been challenging and remains complex. The Albanian government made critical missteps by adopting the strategic recommendations of Harvard economist Jeffrey Sachs, initially proposed for certain Latin American nations, in an effort to combat poverty. Sachs’ approach, dubbed “shock therapy,” was embraced by various post-communist Eastern European countries after the fall of communism, aiming for a swift transition from socialism to capitalism. This strategy, as defined by the International Monetary Fund (IMF), involved three severe contractionary policies: liberalization, financial stabilization, and privatization. The Albanian government seemingly embarked on a path of comprehensive reconstruction, resulting in the total collapse of industries and the economy under the banner of privatization, leading to the sale of state assets at significantly reduced prices. In a bid to attract foreign investment, Albania even offered land for a nominal price of $1. However, the government soon realized the complexities and challenges associated with such rapid and extensive transformations. Moreover, the government soon recognized that relying solely on direct foreign investment would not be a panacea. For Albania to establish capitalism from the ground up, it needed capital, a resource it lacked. Unfortunately, significant neoliberal economic reforms were hastily implemented without simultaneously developing essential institutions, market structures, and legal frameworks, resulting in overreliance on market mechanisms to drive progress. Consequently, these missteps exacted a heavy toll on Albania, leading to severe socio-economic repercussions such as the collapse of the economy, exploitation of state assets, prolonged economic downturn, high unemployment rates, and substantial emigration. The nation found itself heavily dependent on remittances from its diaspora and external borrowing. However, over the last two decades, the tourism sector has emerged as a key driver of the economy.
After Albania welcomed the world, curious visitors began arriving to uncover a hidden gem, a nation graced with exquisite crystal-clear waters, majestic mountains, a wealth of cultural heritage, and exceptionally hospitable locals. Albania boasts a diverse archaeological and cultural legacy dating back to ancient times when the Illyrians inhabited much of the Balkan region. Throughout its history, the land has been influenced by various civilizations such as the Romans, Byzantines, Venetians, and Ottomans, all of whom have left indelible cultural and historical imprints that endure to the present day. Featuring a Mediterranean climate, Albania exhibits a wide array of microclimates owing to its varied topography. The coastal regions enjoy the warmest temperatures due to the sea’s influence, while the northern and eastern highlands experience colder conditions characterized by snowy winters and cool summers.
Hence, it is not unexpected that tourism has emerged as a vital contributor to Albania’s economy, displaying ongoing growth. Various prominent global hotel brands such as Marriott, Hyatt, Maritim Plaza, Hilton Garden, and Best Western are establishing their presence in Tirana, with Melia Hotels International also entering Durres, and others poised to begin operations in different regions of the country including the Albanian Alps and along the Albanian Riviera. In tandem with traditional beach and cultural tourism, a burgeoning form of tourism known as agritourism that blends agriculture and tourism is rapidly evolving in Albania. The government has recognized agritourism as a key driver for rural development through initiatives like the 100+ Villages Programme, aiming at economic diversification. Significant government investments have been made to develop necessary infrastructure to boost the tourism industry. This strategic focus has led Albania’s tourism and travel sector to substantially contribute to the country’s GDP, now exceeding 8%, fostering job creation, and accounting for 38% of the total exports.
Exploring Positive and Negative Effects of Tourism
The advocates of expanding tourism industry argue that it can only bring benefits and not harm to a country. The reality is that the impact of the tourism sector can be positive, negative, or a combination of both, contingent upon the effective management of the country’s resources. In principle, tourism plays a role in redistributing wealth from affluent nations to less prosperous ones. Unlike traditional international trade, tourism encounters no trade barriers, making it a sector with relatively low capital requirements compared to other industries. Tourism generates employment opportunities, bolsters the local economy, supports the development of local infrastructure, and can contribute to the preservation of natural environments, cultural heritage, and traditions, thereby potentially alleviating poverty and reducing inequality. Additionally, tourists utilize public services, leading to increased revenue for services like healthcare, law enforcement, and firefighting, while also driving the demand for public transport and other amenities. Consequently, determining whether the expansion of tourism exacerbates or alleviates inequality is nuanced and depends on various influencing factors. Nonetheless, tourism has the potential to positively impact inequality in impoverished nations when it is accompanied by redistributive measures and inclusive financial policies.
Tourism development can have adverse effects on a region encompassing environmental, economic, and social aspects. From an environmental perspective, tourism imposes significant strain on local land use, leading to environmental degradation and encroachment on landscaping resulting in soil erosion, raised pollution levels, loss of natural habitats, and increased pressure on endangered species. The construction of new buildings can further harm natural habitats and disrupt fragile ecosystems. As tourists generate more waste and pollution, the pristine natural environment can deteriorate over time, threatening the very resources tourism relies on.
Economically, the growth of tourism can drive up the cost of living for residents due to surging demand for goods, services, and property, thereby often causing financial distress rather than prosperity among locals. Employment opportunities in the tourism sector are frequently low-paying and seasonal, contributing to job insecurity and elevated unemployment rates during off-peak seasons. Economic leakage is common, where foreign-owned hotels lead to capital outflows from the local economy. Excessive dependence on tourism makes a country vulnerable to fluctuations in tourist numbers caused by natural disasters, pandemics, terrorist incidents, or climate change.
Tourism can have negative societal impacts, resulting in tensions between tourists and locals. For example, a popular resort can cause problems like overcrowding and traffic congestion. The influx of new people from diverse backgrounds may also threaten the preservation of local cultural heritage and traditions. Variances in lifestyle, income, and culture can lead to significant socio-political consequences, particularly in areas with pronounced disparities.
Tourism growth in various countries, regions, and destinations, including Albania, is characterized by economic, social, and environmental imbalances. This imbalance often arises from the rapid and unplanned increase in visitor numbers, leading to adverse effects on the tourist experience, environment, and host communities essential for tourism. Finding a universally applicable solution is challenging due to the diverse opportunities and challenges faced in tourism development across different destinations. A fundamental change in how we define tourism success is necessary, emphasizing environmental and socio-cultural sustainability elements. Success should not be solely based on visitor numbers but should consider the overall positive impacts on destination communities. Embracing a holistic approach would benefit local communities and its inhabitants, rather than solely benefiting tourism industry stakeholders.
In order to achieve sustainable tourism development over the long term, it is imperative for governments at every level to establish a thorough, enduring strategy that transcends the limitations of political cycles. These approaches should offer businesses the necessary confidence while remaining flexible enough to respond to changing circumstances. It is crucial for these initiatives to consider the potential consequences of current policies on future generations and to take responsible action in the present. Sustaining an ongoing dialogue between government, local communities, and industry, supported by regular feedback loops, is vital for recognizing emerging opportunities and challenges, and for formulating adaptive policy responses as required. Furthermore, in an era of increasing globalization and technological advancement enabling greater connectivity, it is essential for governments and policymakers to engage in international collaboration to guarantee that the benefits of tourism are accessible to all, and that policies and decisions promote global sustainability.
The United Nations has identified five key areas, namely People, Plants, Poverty, Prosperity, and Peace, as focal points for achieving sustainable development goals by 2030. Similarly, the leading international organizations in sustainable tourism development, such as the United Nations World Tourism Organization (UNWTO), International Civil Aviation Organization (ICAO), International Air Transport Association (IATA), World Travel and Tourism Council (WTTC), and Development Organization (DO), have each established their own set of principles, standards, and norms to guide sustainability practices across tourism organizations of varying sizes and types. For instance, the UNWTO has introduced 12 norms to promote sustainability in tourism encompassing elements like economic viability, local prosperity, employment quality, social equity, visitor satisfaction, local governance, community well-being, cultural preservation, environmental integrity, biodiversity, resource efficiency, and environmental stewardship.
In essence, sustainability principles encompass the environmental, economic, and socio-cultural aspects of tourism development. To ensure the long-term sustainability of tourism, a harmonious equilibrium among these dimensions is imperative. Therefore, when evaluating tourism development projects, like this one contemplated by Kushner, the government entities and local stakeholders should ensure that specific sustainability benchmarks are met, including:
- Utilizing environmental resources optimally as a fundamental aspect of tourism growth, by preserving critical ecological processes, safeguarding natural heritage and biodiversity.
- Preserving the socio-cultural integrity of host communities by conserving their cultural and architectural legacies, upholding traditional values, fostering inter-cultural appreciation, and respect.
- Promoting economically viable and enduring operations that bring socio-economic ding in poverty reduction.
Assessing Kushner’s Proposed Transformative Projects
In Albania, the aforementioned principles, standards, and norms to guide sustainable tourism development may exist only on the paper, but hardly implemented in practice. Considering certain prevailing factors such as that the tourist industry in Albania is at its infancy, without well though sustainable tourism development program and the government having a sole responsibility on the decision-making and project approvals without consulting with the opposition political parties or relevant citizens committees, it is highly unlikely that the approval process for Kushner’s transformative project will be subject to the recommended criteria. Notwithstanding, Kushner project is partially a good one and should be seriously considered. The three miles of pristine coastline of Zvernec, ideally positioned in between the city of Vlora and Nara Logoon, referred to jewel of the Albanian riviera, is a prime land with huge tourist potential and deserve a major developer like Kushner. Whereas proposed development of 1400-acre Island of Sazan may look and sound as a great idea but in fact is not.
Sazan, the largest island in Albania, is strategically situated at the entrance of the bay of Vlore, within the eastern Strait of Otranto that separates Italy from Albania and marks the informal meeting point of the Adriatic and Ionian Seas in the Mediterranean. The island predominantly consists of limestone rocks, with the eastern section having some terrigenous and clay deposits. Its coastline spans approximately 15 km (9.3 mi), showcasing sandy beaches, capes, rocky cliffs, and diverse underwater flora and fauna.
The unique topography, climate, hydrology, and geology of Sazan foster distinctive vegetation and biodiversity. The island hosts a variety of fauna, including 15 species of mammals, 39 bird species, 8 reptile species, 1 amphibian species, and 122 invertebrate species. The Dalmatian Algyroides, a blue-throated keeled lizard, stands out as a notable reptile on Sazan. With over 34 bird species of high conservation significance, including 23 songbirds and 5 birds of prey, as well as 9 identified reptile and amphibian species and more than 122 insect species, Sazan boasts rich biodiversity.
Thanks to its unique blend of southern latitude, elevation, and diverse climate, geological, and hydrological factors, Sazan nurtures a distinct flora with 435 plant species (including 419 native plants), representing 8.2% of Albania’s vascular flora, some of them being endemic or subendemic plants.
Sazan Island holds significant historical importance dating back to a military conflict between Philip of Macedonia and the Romans in 215 BC. Following this event, the island became part of the Roman Empire and later fell under Byzantine rule. Over the centuries, Sazan Island changed hands multiple times: captured by the Anjou of Naples in the 13th century, controlled by Albanian lords in the 14th century under Venetian protection, and ultimately captured by the Ottomans around 1400. Venetians regained control in 1696, followed by British protection in 1815. In 1912, Greece claimed the island, but Italy and Austro-Hungary, supported by the end of the Second Balkan War in 1913, compelled Greece to evacuate. Italy occupied Sazan Island in 1914, with Albania formally ceding the island to Italy in 1920. The island remained under Italian control until it was returned to Albania in 1947 as part of a post-war peace treaty.
During the Cold War period, Albania heavily relied on the Soviet Union, leading to allowing construction of a submarine base and a chemical/biological weapons plant on the island and its environs. Throughout the communist regime, the island operated as a military base and was off-limits to civilians, featuring a network of bunkers and tunnels that were used for defensive purposes by soldiers, including the Soviets. Sazan was designed to withstand nuclear attacks, with stocked rooms containing beds and kitchen supplies that are now seldom utilized. Following Albania’s severance of ties with the Soviet Union, four submarines remained in the Pasha Limani port in the Vlore Bay. Remnants of Soviet-era gas masks can still be found scattered across the island. Presently uninhabited, the island hosts a small Italo-Albanian naval base primarily focused on combating contraband between southern Italy and Albania, as well as serving as a training ground for the British Royal Navy. In 2010, the sea waters surrounding the island, along with those adjacent to the Karaburun Peninsula, were designated as a National Marine Park by the Albanian government.
The Island of Sazan, as the singular expansive island in Albania boasting abundant flora, fauna, and biodiversity, holds a distinct and significant status as a National Marine Park that merits preservation. It is noteworthy that the Karaburun-Sazan Marine Park stands as the exclusive national marine park in Albania. Additionally, the island’s strategic and military significance lies in its control over the entirety of the Albanian coast and the Otranto channel. This pivotal role prompted Enver Hoxha, the former communist dictator, to designate the island of Sazan as one of the most crucial points not just within Albania and the Balkans, but also throughout Europe. Hoxha famously referred to the island as holding the keys to Otranto, underscoring its integral importance.
Given the strong rationale presented, it is clear that preserving the Island of Sazan in its current condition is vital. The government should politely reject Kushner’s plan to convert the island into a tourist village. Sazan could be preserved as a marine park while still welcoming visitors for day trips to appreciate its historical value, small beaches, and rich array of biodiversity. Moreover, through organized daily excursions it is also feasible to connect Sazan to Kushner’s envisioned project in Zvernec but would necessitate building of the essential tourist amenities on the Island. Notwithstanding, considering Kushner’s background as a developer, other coastal or inland sites could be suggested for his investment, as the nation stands to benefit from attracting a developer of his caliber to invest in Albania.
Rejecting a proposal to essentially destroy the sole national marina park should be a straightforward and reasonable choice in any democratic nation where checks and balances are in place. However, in Albania, the democratic system has transformed into a form of autocracy, wherein the Prime Minister Rama, currently in his third term with potential for a fourth, wields all decision-making power. He controls all institutions, which essentially operate to endorse his choices. Under the Ministry of Tourism, the Prime Minister has instigated significant alterations in the management of national parks and historical and cultural landmarks, resulting in the endangerment of some sites and a plan to potentially cause further harm under the guise of promoting prosperity.
One of such sites is the Butrint National Park, countries most important historical and cultural heritage asset. The Ministry of Culture, under the pretext of progress, seeks to commercialize the country’s cultural and historical assets in order to generate revenue through engaging in business dealings with private investors and foundations. Initially collaborating with the Albanian America Development Foundation (AADF) for site improvements and financial support to develop an Integrated Management Plan (IMP), later the true intentions, led by the Chairman of AADF and the Ministry of Culture, revealed a scheme to transfer management control of a significant portion of Butrint National Park to a private foundation under AADF’s auspices, involving changes to existing laws also funded by AADF. In the process, the government chose to diminish the protected area by 800 hectares despite recommendations for a significantly smaller reduction of only 150 hectares. Now it’s clear that for these additional 650 detached hectares, the government made secret deals and plans with its cronies for a tourist village, which is now underway. This series of events amounts to a blatant display of rampant government corruption. The notion that creation of the new foundation and implementation on the new IMP would be a panacea for the whole Butrint National Park is quite misleading and precarious. Moreover, it is contrary to UNESCO mandates and the Paris Convention. For these reasons, the Butrint Case is now before the Constitutional Court of Albania.
Conclusion
Under the given circumstances, there is a possibility that the Prime Minister Rama may sanction the proposed plan put forth by Kushner to redevelop Sazan Island into high-end tourist village. Recent alterations to Albania’s Law on Protected Areas, ratified a few weeks ago, now allow for the establishment of hotels and other ventures considered strategically significant. The amendments were passed during the February 22 session in Parliament, supported solely by the majority, and subsequently endorsed by Albanian President Bajram Begaj on March 18. Following a gathering within the Socialist Party, Prime Minister Rama hailed the project led by the son-in-law of former US President Donald Trump as an “exceptional offer with immense potential.” If this transpires, it will constitute a significant detriment to the Albanian people as they would forfeit their sole National Marina Park, potentially leading to the degradation of other cultural and historical treasures within the country. In light of this, opposing lawmakers and concerned citizens must prevent such an outcome, even if it necessitates pursuing legal recourse through avenues such as the Albanian Constitutional Court, the European Union, or any other available means. According to the EU Nature Restoration Law, EU members are committed to rehabilitating damaged ecosystems to support the attainment of the EU’s climate and biodiversity goals.
“There may have been a time when preservation was about saving an old building here and there, but those days are gone. Preservation is in the business of saving communities and the values they embody” …Richard Moe, National Trust for Historical Preservation
