Në këtë shkrim bëhet fjalë për disa nga llojet e bankave, që nuk egzistojnë në Shqipëri, por që edhe shqiptarët mund t’i shfrytëzojnë ato normalisht. Bankat në det të hapur ose qendrat offshore(OFC).
Banka offshore ose ndryshe banka në det të hapur është një bankë e rregulluar sipas licencës bankare ndërkombëtare (shpesh e quajtur licencë offshore), e cila zakonisht e ndalon bankën të krijojë ndonjë aktivitet biznesi në juridiksionin e themelimit. Banka në det të hapur është një shërbim financiar legjitim i përdorur nga shumë subjekte të huaj dhe ndërkombëtarë.
Termi e ka origjinën nga Ishujt Channel duke qenë “në det të hapur” nga Mbretëria e Bashkuar, dhe sepse shumica e bankave në det të hapur ndodhen në vendet ishullore edhe sot e kësaj dite. Termi përdoret në mënyrë figurative për t’iu referuar avantazheve të çdo banke pavarësisht vendndodhjes. Kështu, disa banka në Andorë, Luksemburg dhe Zvicër pa dalje në det mund të përshkruhen si “banka në det të hapur” offshore.
Qendrat më të njohura financiare offshore janë në juridiksione me një histori të stabilitetit politik dhe ekonomik. Për sa i përket qendrave bankare offshore dhe përsa i përket totalit të depozitave, tregu global dominohet nga SHBA, Zvicra dhe Ishujt Kajman. Ndër bankat në det të hapur, bankat zvicerane mbajnë rreth 35% të fondeve private dhe institucionale në botë (ose 3 trilion franga zvicerane), dhe Ishujt Kajman (mbi 2 trilionë dollarë amerikanë në depozita) janë qendra e pestë më e madhe bankare në nivel global përsa i përket depozitave.
Bankat offshore përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të sistemit financiar ndërkombëtar. Disa ekspertë besojnë se gjysma e kapitalit të botës rrjedh nëpër qendra në det të hapur, offshore center(OFC). OFC-të thuhet se mbajnë 26% të pasurisë botërore, duke përfshirë 31% të fitimeve neto të kompanive shumëkombëshe, kryesisht nga kompanitë e biznesit ndërkombëtar (IBCs) dhe trustet e Shteteve të Bashkuara. Ka studjues që deklarojnë se 13-20 trilion £(paund) mbahen në OFC, por shifra reale mund të jetë shumë më e lartë kur merret parasysh shpërndarja e kapitalit kinez, rus dhe amerikan në nivel ndërkombëtar.
Përparësitë e qendrave offshore.
Bankat offshore ofrojnë akses në juridiksione të qëndrueshme politikisht dhe ekonomikisht. Ky është një avantazh për banorët e zonave ku ekziston rreziku i trazirave politike, të cilët kanë frikë se pasuritë e tyre mund të ngrihen, sekuestrohen ose zhduken. Bankat në tokë ofrojnë të njëjtat avantazhe përsa i përket stabilitetit.
Disa banka offshore mund të operojnë me një bazë kostoje më të ulët dhe mund të ofrojnë norma interesi më të larta se norma ligjore në vendin e origjinës për shkak të gamës së ngushtë të shërbimeve të ofruara dhe përparimeve teknologjike përgjatë linjave të ngjashme. Mbrojtësit e bankingut offshore shpesh e karakterizojnë rregullimin e qeverisë si një formë tatimi mbi bankat vendase, duke ulur normat e interesit për depozitat. Shumica e vendeve offshore ofrojnë norma interesi shumë të ngjashme me ato që ofrohen në tokë dhe për këtë arsye ato tani kanë kërkesa përputhshmërie duke i bërë disa kategori klientësh jo tërheqës për arsye të ndryshme.
Financat në qendrat offshore janë një nga industritë e pakta, së bashku me turizmin, në të cilën vendet ishullore të largëta gjeografikisht mund të angazhohen në mënyrë konkurruese.Ato mund të ndihmojnë vendet në zhvillim të marrin investime dhe të krijojnë rritje në ekonomitë e tyre, dhe mund të ndihmojnë në rishpërndarjen e financave botërore nga bota e zhvilluar drejt vendeve në zhvillim. Po kështu, vendet e OFC me burime të mira dhe të zhvilluara si Zelanda e Re dhe Singapori ofrojnë një sfond të sigurt dhe të administruar mirë për këto shërbime të ngjashme financiare.
Interesi në përgjithësi paguhet nga bankat offshore pa u zbritur taksa. Ky është një avantazh për individët që nuk paguajnë tatimin mbi të ardhurat në mbarë botën, ose që nuk paguajnë tatimin derisa të miratohet deklarata tatimore, ose që mendojnë se mund t’i shmangen në mënyrë të paligjshme tatimit duke fshehur të ardhurat nga interesi.
Disa banka offshore ofrojnë shërbime bankare, që mund të mos jenë të disponueshme nga bankat vendase, të tilla si llogari bankare anonime, kredi me norma më të larta ose më të ulëta bazuar në rrezikun dhe mundësitë e investimit që nuk janë të disponueshme diku tjetër.
Bankat offshore janë shpesh të lidhura me struktura të tjera korporative, të tilla si kompani si motra, truste ose fondacione, të cilat mund të kenë përdorime specifike dhe mund të kenë ende avantazhe tatimore dhe zgjidhje sigurie bankare të përfshira në juridiksione të veçanta.
Një individ ose kompani do të mbajë një llogari në det të hapur për avantazhet financiare dhe ligjore, që ofron, duke përfshirë, por pa u kufizuar në:
=Privatësi e fortë, duke përfshirë sekretin bankar.
=Pak ose aspak taksim i korporatave.
=Mbrojtje kundër paqëndrueshmërisë lokale, politike ose financiare.
Dizavantazhet e OFC-ve.
Llogaritë bankare në offshore ndonjëherë janë më pak të sigurta financiarisht se ato në vend, në tokë. Për shembull, në krizën bankare që përfshiu botën në vitin 2008, një pjesë e kursimtarëve humbën fonde që nuk ishin të siguruara nga vendi në të cilin ishin depozituar. Ata që kishin depozituar në bankat tregëtare në vend, në tokë morën të gjitha paratë e tyre. Kjo i referohej vetëm numrit të personave që kishin marrë para nga skema e kompensimit të depozituesve dhe jo shumës së parave të rimbursuara. Në realitet, vetëm 40% e fondeve të depozituesve ishin shlyer. Zvicra, Luksemburgu dhe juridiksione të tjera offshore tani kanë një formë të skemës së kompensimit.
Si qendrat bankare në det të hapur ashtu edhe ato në tokë shpesh kanë skema të kompensimit të depozituesve. Për shembull: Skema e kompensimit të Isle of Man garanton 50,000 £ të depozitave neto për çdo depozitues individual, ose 20,000 £ për shumicën e kategorive të tjera të depozituesve. Depozituesit në tokë rimbursohen plotësisht, pavarësisht se çfarë ka përcaktuar kufiri i kompensimit të atij vendi.Bankat në det të hapur janë historikisht më të rrezikuara se bankat në tokë.
Banka private në det të hapur është zakonisht më e aksesueshme për ata me të ardhura më të larta, për shkak të kostove të krijimit dhe mbajtjes së llogarive offshore. Megjithatë, llogaritë e thjeshta të kursimit mund të hapen nga kushdo dhe të mirëmbahen me tarifa të shkallës së barabartë me homologët e tyre në tokë.
OFC-t` kanë` edhe njësi bankare në det të hapur(Offshore Banking Unit, OBU).OBU-të janë përhapur në të gjithë globin që nga vitet 1970.Ato gjenden në të gjithë Evropën, si dhe në Lindjen e Mesme, Azi dhe Karaibe.OBU-të e SHBA janë të përqendruara në Bahamas, Ishujt Kajman, Hong Kong, Panama dhe Singapor.Tregu i euros lejoi aplikimin e parë të një njësie bankare offshore.
Bankat guackë ose Shell
Bankat guaskë janë banka që nuk kanë prezencë fizike (d.m.th. mendje dhe menaxhim kuptimplotë) në vendin ku janë inkorporuar dhe licencuar dhe nuk janë të lidhura me asnjë grup shërbimesh financiare, që i nënshtrohet mbikëqyrjes efektive të konsoliduar. Prezenca fizike ndodhet në një juridiksion tjetër, shpesh të vendosura në zyrat e një subjekti të lidhur ose ndonjëherë në një banesë private. Në mënyrë tipike, një bankë guaskë nuk mban asgjë përveç një agjenti të regjistruar në vendin e saj të themelimit, me agjentin që ka pak ose aspak njohuri për operacionet e përditshme të bankës dhe thjesht ofron një adresë për shërbimin ligjor në juridiksion. Struktura të tilla janë një tipar i veçantë i disa qendrave në det të hapur.
Meqenëse një bankë guaskë nuk është e lidhur me një grup shërbimesh financiare të mbikëqyrura, autoriteti licencues ka përgjegjësinë e vetme për mbikëqyrjen e saj. Megjithatë, me prezencën dhe menaxhimin e vendosur në një juridiksion tjetër, mbikëqyrësi nuk është në gjendje të mbikëqyrë bankën (p.sh. të kryejë ekzaminimin në vend të operacioneve ose të ndërlidhet në mënyrë rutinore me menaxhmentin) në përputhje me Parimet Themelore. Nga ana e tij, autoriteti mbikëqyrës në vendin nga i cili drejtohet banka në përgjithësi nuk është në dijeni që banka ekziston dhe po menaxhohet nga brenda juridiksionit të saj.
Bankat guaskë që janë në përputhje me këtë përshkrim shpesh janë përfshirë në aktivitete financiare të paligjshme ose të dyshimta. Dokumenti i Komisionit për Kujdesin e duhur ndaj Klientit për bankat (2001) rekomandoi që bankat të refuzonin të hynin ose të vazhdonin një marrëdhënie bankare korrespondente me bankat guaskë të vendosura në juridiksione të huaja.
Disa juridiksione në det të hapur kanë njohur problemet e mundshme dhe kanë ndërprerë dhënien e licencave për subjekte të tilla dhe u kanë kërkuar atyre ekzistuese ose të zhvendosin zyrën e tyre kryesore në vendin e origjinës, ose të mbyllen fare.
Bankat guaskë paraqesin pengesa serioze për mbikëqyrjen efektive dhe nuk ka marrëveshje të veçanta që mund të zbatohen për të arritur një mbikëqyrje efektive rregullatore. Për të qenë në përputhje me Parimet Themelore, autoritetet mbikëqyrëse duhet të mos miratojnë më krijimin e bankave guaskë ose pranimin e vazhdimit të funksionimit të tyre.
Për të parandaluar pastrimin e parave, nëntitulli A i Aktit PATRIOT të SHBA-së i ndalon në mënyrë specifike institucione të tilla, me përjashtim të bankave guaskë, që janë degë të një banke që ka një prani fizike në SHBA ose nëse banka e huaj guaskë i nënshtrohet mbikëqyrjes nga një autoritet bankar në vendin jo-SHBA, që rregullon institucionin depozitues të lidhur, bashkimin e kreditit ose bankën e huaj.
Për shkak se bankat e huaja guaskë nuk kanë ndonjë vend aktual biznesi në asnjë vend, është pothuajse e pamundur t’i rregulloni ato ose të siguroheni që ato të mos shkelin rregulloret kundër pastrimit të parave.
Si i tillë, ligjet e SHBA-së kundër pastrimit të parave i kufizojnë individët, bizneset dhe firmat që të angazhohen në biznes me bankat guaskë. Në veçanti, neni 313 i Aktit PATRIOT të SHBA-së ndalon në mënyrë specifike firmat financiare të bëjnë biznes me një bankë të huaj guaskë ose të hapin një llogari në emër të një banke guaskë.
Llojet e bankave guackë që përjashtohen nga statusi i ndaluar
Ka disa lloje bankash guaskë, që nuk janë të kufizuara sipas Aktit PATRIOT të SHBA-së.
=Një bankë guaskë që është një degë e (ose një filial i) një banke të regjistruar ose një institucioni financiar jo-bankar i regjistruar brenda juridiksionit të SHBA-së, përjashtohet nga statusi i ndaluar.
=Një bankë e huaj në një vend jo-SHBA, e cila rregullohet ose mbikëqyret nga një rregullator financiar brenda vendit ku operon, përjashtohet gjithashtu nga statusi i ndaluar.
Megjithëse llojet e mësipërme të bankave guaskë nuk janë të kufizuara, ato përballen me një nivel jashtëzakonisht të lartë të kërkesave të kujdesit të duhur.
Për të shmangur marrjen e rrezikut të panevojshëm, shumica e bankave amerikane nuk kanë asnjë marrëdhënie me asnjë lloj bankash guaskë.
c)Çfarë janë neobankat?
Neobankat janë institucione financiare vetëm dixhitale.
Është një lloj banke që funksionon ekskluzivisht në internet, d.m.th.ajo nuk ka rrjete fizike të degëve. Neobanka është një aplikacion që përdoret për të menaxhuar paratë e subjekteve ekonomikë dhe për të marrë vendime. Çdo proces është 100% i dixhitalizuar dhe gjithçka mund të bëhet nga faqja e internetit e bankës ose aplikacioni smartphone.
Neobankat mund të quhen firma fintech, për këtë arsye një neobank nuk është gjë tjetër veçse një lloj banke dixhitale që nuk ka ndonjë prani fizike. Në vend që të kenë degë fizike, neobankat funksionojnë tërësisht në internet, duke ofruar shërbime financiare dixhitale ose vetëm me celular.
Duhet të theksohet se, megjithëse disa neobanka funksionojnë me licencë bankare, pjesës dërrmuese të këtyre subjekteve dixhitale u mungon një e tillë.
-Ekzistojnë dy lloje neobanka. Njëra është kur Neobanka nuk ka vetë një licencë bankare dhe në vend të kësaj realizon partneritet me një bankë tradicionale për të siguruar produktet e saj ndërsa në skenarin e dytë neobankat marrin licenca bankare për të operuar plotësisht vetë.
Me licencën e tyre bankare: Shumica e neobankave të njohura operojnë me licencën e tyre bankare, të specializuar ose të plotë. Me licencën e duhur, ata mund të ofrojnë llogaritë e tyre për kartat e parapaguara, debiti ose krediti, shkëmbime të monedhave, kripto-valuta, transferime të parave, pagesa me pakicë, llogari të kursimeve dhe kredive. Shembuj: Bnc10, N26, Revolut, Monzo, Banka Starling, Atom Bank.
Pa licencë bankare: Neobankat që ofrojnë shërbime financiare, por me licenca nga bankat e tjera. Neobankat përdorin licencën e një banke partnere (kompani amë) për të ofruar produktet e tyre financiare. Konsumatorët mund të kenë tashmë një llogari në një bankë tjetër, e cila është e lidhur me shërbimin neobank, që ofron ndërfaqen e vet unike dhe mjetet për operimet e tyre të llogarisë bankare. Mjetet mund të jenë analiza e transaksioneve, menaxhimi i buxhetit dhe njoftimet e automatizuara për të ndihmuar përdoruesit të arrijnë qëllimet e tyre financiare. Shembuj: Yolt, Simple, Chime Bank.
Cilat janë avantazhet dhe disavantazhet e neo bankave?
Avantazhet.
-Janë më tërheqëse për ata që janë të lodhur nga bankat më tradicionale që kontrollojnë tregun financiar. Kjo është arsyeja pse neobankat njihen edhe si banka “sfiduese”.
– Neobankat ofrojnë shërbime të personalizuara për përdoruesit e tyre përmes teknologjisë.
-I realizojnë veprimet në një kohë të shpejtë. Lehtësia e përdorimit është ajo që e bën aplikacionin një hit të tillë midis klientëve të tij.
– Ato rezultojnë të jenë fitimprurëse.
– Kanë lehtësi në krijimin e llogarisë pa problem.
-Realizojnë pagesa të qeta ndërkombëtare. Në rastin e bankave tradicionale, nuk është gjithmonë e thjeshtë të marrim një kartë debiti, që mund të përdoret kudo në botë, ose të bëjmë transaksione ndërkombëtare. Mund të na duhet të kërkojmë një azhornim, të bëjmë një kërkesë dhe më në fund të kemi një kartë debiti ndërkombëtare.
– Bëjnë raportim të zgjeruar. Detajet e transaksioneve janë të shpallura menjëherë duke ju ofruar një bilanc të azhornuar në llogarinë tuaj, në çdo kohë.
– Kostot e mirëmbajtjes janë shumë të ulëta, që përkthehet në komisione më të ulëta dhe një shërbim më dinamik për klientët. Ato kanë tarifa më të ulëta.Për shkak se neobankat kanë më pak kosto operacionale, ato çlirohen nga sistemet që mund të kufizojnë një përshtatshmëri tradicionale të bankave.
– Për dallim nga bankat tradicionale, të cilat kanë një trashëgimi teknologjike komplekse, Neobankat kanë një bazë të dhënash të fuqishme, që është e lehtë për t’u shfrytëzuar që në fillim.
Disavantazhet.
-Nuk ka asnjë paketë ligjore të kompletuar për neobankat, sepse janë konsideruar thjeshtë si aplikacione dixhitale.
-Nuk janë të rregulluara si bankat e tjera të nivelit të dytë nga Bankat Qendrore. Meqenëse neobankat nuk konsiderohen me Ligj si banka, nëse ka një problem me një aplikacion, me shërbimet ose me ofruesit e shërbimeve të parregulluara ju mund të mos keni ndonjë rekurs ligjor ose procese të përcaktuara mirë për të ndjekur. Do ketë konfuzion se kush do të jetë përgjegjës për mashtrimet dhe gabimet e mundshme.
– Neobankat, përgjithësisht nuk kanë një licencë bankare të tyre, por mbështeten në partnerët e bankës për të ofruar shërbime të licencuara nga banka.
-Nuk kanë siguri të plotë depozitat dhe veprimet e tjera të transaksioneve, pavarësisht nga realizimi i shpejtë i tyre. Hakerat mund të dëmtojnë edhe këto platforma dixhitale.
-Në neobankat nuk ka marrëveshje me shkrim, ku të shprehen të drejtat dhe detyrimet e secilës palë. Nuk ka vula dhe firma, nuk ka noterizime, prandaj risku në këto neobanka është mjaft i lartë. Ky risk ulet kur ato bashkëpunojnë me bankat tregëtare reale.
-Neobankat nuk janë pjesë e ASD, sepse nuk mund të kryhen veprime midis një institucioni real dhe një aplikacioni virtual. Kjo bëhet midis një banke tregëtare dhe një neobanke duke shfrytëzuar shërbimin e aplikacionit fintech të neobankës, dhe jo atë si bank. Pra nuk është marrëveshje midis dy personave juridik banker, por një banke dhe një aplikacioni për ta përdorur.
– Neobankat nuk kanë gjurmë fizike. Nëse ju pëlqen rituali i të ecurit në degën tuaj lokale dhe të bisedoni me ekipin gjatë ditës së pagimit ose kur të bëni kontrollin e llogarisë, atëherë Neobankat mund të mos jenë të përshtatshme. Marrëdhënia me një neobankë realizohet pa nënshkruar ndonjë dokument fizik; thjesht duke shkarkuar aplikacionin dhe regjistrimin në një llogari.
-Nuk kanë degë fizike dhe gjithçka lëviz në internet virtualisht.
– Për dallim nga një sistem bankar tradicional, neobankat kanë një model biznesi krejtësisht të ndryshëm. Por, si bankat tradicionale, neobankat fitojnë para në mënyrë të kufizuar midis hyrjes së parave dhe huazimeve.
