Bashkimi Evropian dështoi me reformën kushtetuese për konstituimin e supershtetit federal. Me shumë përpjekje u arrit miratimi i Traktatit të Lisbonës me disa parime kushtetuese dhe unifikimin e politikës së Jashtme, të sigurisë e të drejtësisë që përfshin bashkëpunimin policor dhe gjyqësor për çështjet penale. Sipas traktatit, ai ka mbetur bashkësi e shteteve të saj sovrane. Traktati i Lisbonës (fillimisht i njohur si Traktati i Reformës) është një marrëveshje ndërkombëtare që ndryshon të dy traktatet, të cilat formojnë bazën kushtetuese të Bashkimit Evropian (BE). Traktati i Lisbonës u nënshkrua nga vendet anëtare të BE-së më 13 dhjetor 2007 dhe hyri në fuqi më 1 dhjetor 2009.
Domosdoshmëria e reformimit
Zhvillimet politike dhe gjeopolitike në të cilën kalon Evropa dhe bota në tërësi, shtrojnë të domosdoshme një reformë thelbësore që bashkësia të bëhet më e fortë, të zgjerohet, të jetë e aftë të marrë vendime në kohë dhe të mënjanohen vështirësitë e bllokimit e dështimet të masave për shkak të interesave nacionale me anë të vetos. Reformimi dhe marrja e masave për ta realizuar, mori shtytje me debatin mbi zgjerimin e BE-së pasi Presidenti i Këshillit të BE-së Charles Michel vendosi qëllimin që BE-ja duhet të përgatitet për të pranuar anëtarë të rinj deri në vitin 2030. Franca dhe Gjermania kanë marrë nismën për studimin dhe përgatitjen e raportit për reformën e bashkësisë. Raporti i të dy vendeve, i shkruar nga 12 ekspertë francezë dhe gjermanë, argumenton dy probleme kryesore: E para, nevojën për reformën e institucioneve, traktateve dhe buxhetit të BE-së, ndërsa vende të tilla si Ukraina, Moldavia dhe Ballkani Perëndimor përgatiten për t’u bashkuar me bashkimin. “Për arsye gjeostrategjike, ne jemi tani nën presion për të menduar për zgjerimin e BE-së, veçanërisht për të përfshirë Ukrainën, e cila ka marrë statusin si vend kandidat dhe kërkon përfshirjen në institucionet, politikat dhe buxhetin e BE-së”, -tha për Euroneës Olivier Costa, drejtor i studimeve në Kolegjin e Evropës dhe njëkohësisht bashkë-raportuesit të raportit. E dyta, propozohet gjithashtu një “diferencim” midis katër niveleve të një blloku më të madh, duke përfshirë një grup vendesh “të asociuara” që nënshkruajnë parimet e BE-së dhe tregun e brendshëm pa u bërë anëtarë të plotë të BE-së. Dokumenti synohet të shihet si një udhërrëfyes i mundshëm për zgjerimin përpara se 27 udhëheqësit e BE-së ta diskutojnë atë në një samit jozyrtar në Granada, Spanjë, në tetor.
Integrimi gradual
Zgjerimi i domosdoshëm argumentohet duke iu referuar konceptit të njohur të integrimit gradual të vendeve kandidate në politikën e BE-së. Në gusht, Michel përmendi energjinë, tregun e brendshëm dhe sigurinë dhe mbrojtjen si disa nga fushat e politikave për integrimin gradual. Ai propozon gjithashtu një bllok me shumë nivele të përbërë nga një rreth i brendshëm i vendeve të përzgjedhura të BE-së, vetë BE-ja, “anëtarët e asociuar” të tregut të brendshëm dhe Komuniteti Politik Evropian me 44 vende si niveli i jashtëm. Ndoshta disa vende jashtë BE-së nuk duan ose nuk mund të bashkohen si anëtarë të plotë dhe do të mirëprisnin të lidhen në mënyra të tjera. Po kështu, “ndoshta disa vende brenda BE-së nuk duan të ecin përpara në disa fusha politikash dhe ekziston nevoja për të lejuar një “koalicion të të gatshëmve’ për të bërë më shumë.” Sqarohet se “Ne madje mund të përfundojmë në një situatë ku disa nga vendet anëtare aktuale nuk janë më të interesuara të jenë në një BE të tillë ose do të ndiheshin më rehat në një rreth tjetër.” Propozimi sugjeron që një koalicion i vogël i vendeve “të gatshme” të BE-së duhet të jetë në gjendje të shtyjë përpara vendimet e politikave dhe shpenzimeve, edhe nëse anëtarët e tjerë të BE nuk pajtohen.
Kontrata, vendimmarrja dhe reforma zgjedhore
Dokumenti përmban ide që do të lejonin BE-në të zgjerohej pa ndryshuar domosdoshmërisht traktatet e saj, gjë që do të kërkonte mbështetje unanime nga 27 shtetet anëtare dhe një proces të gjatë ratifikimi. Një traktat reformues plotësues i mundshëm po vihet gjithashtu në lojë, i cili do t’u mundësonte vendeve anëtare “të gatshme” të avancojnë reformën e traktatit pa mbështetjen e vendeve më skeptike. Një çështje tjetër e diskutueshme është se si të rregullohen proceset vendimmarrëse të BE-së për të siguruar që një bllok prej 30 ose më shumë vendesh mund të nënshkruajnë vendimet politike. Parashtrohen dhe këshillohen më shumë vendime të shumicës në vend të unanimitet në Këshill, duke përfshirë vendimet e rëndësishme të politikës së jashtme dhe të mbrojtjes. Kjo do të thotë se vendet e BE-së nuk do të jenë më në gjendje të vënë veton ndaj vendimeve të tilla si sanksionet ekonomike, shitjet e armëve apo mbështetje financiare për Ukrainën, siç ka bërë Hungaria në të kaluarën. Parashtrohet gjithashtu ndryshimi i pragut për shumicën e votave në 60 përqind të vendeve që përfaqësojnë 60 përqind të popullsisë së BE-së, në vend të 55 përqindëshit aktual të vendeve që përfaqësojnë 65 përqind të popullsisë. Numri i vendeve në Parlamentin Evropian duhet të kufizohet në një maksimum prej 751 dhe zgjedhjet evropiane duhet të mbahen në mënyrë uniforme në të gjitha vendet anëtare, thuhet në raport. Gjithashtu rekomandohet që të rritet numri i komisionerëve të BE-sëzvogëloni ose futni një hierarki brenda kolegjit për të siguruar vendimmarrje më të shpejtë.
Rishikimi i buxhetit dhe sundimi i ligjit
Raporti trajton gjithashtu çështjen e ndjeshme të buxhetit të BE-së dhe shpërndarjen e fondeve në një bashkim më të madh. Nëse Ukraina bashkohet me BE-në, shumica e shteteve anëtare do të bëhen befas kontribues neto dhe nuk do të marrin më para. Duhet më shumë buxhet që të lëvizet me siguri drejt lindjes, më shumë fleksibilitet në vendimet e shpenzimeve dhe borxhin e përbashkët. Grupe më të vogla të vendeve të BE-së brenda bllokut mund të hyjnë gjithashtu në “marrëveshje financimi ndërqeveritare” për të çuar përpara planet e tyre të shpenzimeve. Një BE e zgjeruar do të kishte nevojë gjithashtu për rregulla më të rrepta për të mbrojtur vlerat themelore të BE-së si demokracia dhe sundimi i ligjit, thotë gazeta. Kandidatët aktualë për anëtarësim, duke përfshirë Ukrainën, duhet të trajtojnë korrupsionin, të zbatojnë reformat gjyqësore dhe të forcojnë lirinë e medias si pjesë e procesit të anëtarësimit, por shumë kanë frikë se këto vlera po minohen nga anëtarët e Bashkimit. Raporti bën thirrje për më shumë kompetenca për BE-në për të sanksionuar vendet anëtare për shkelje të sundimit të ligjit dhe sjellje të tjera si pastrimi i parave, duke mbajtur fondet ose duke përjashtuar vendet nga proceset vendimmarrëse. Reformimi do të mënjanojë bllokimet e shtyrjen pa fund të reformave me standarte pa fund, do të krijojë mundësitë reale të perspektivës së sigurtë të anëtarësimit në kohë të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë së Veriut, Serbisë, Malit të Zi, Bosnje e Herzegovinës. Bëhet më i qartë edhe qëndrimi ndaj Turqisë që ka më shumë se 35 vjet që ka hapur negociatat dhe kanë mbetur të ngrira për shkak të politikës dhe demokracisë në këtë vend, të cilat nuk përputhen me ato të bashkësisë evropiane.
