Nga: Cafo Boga
Një vazhdim i artikullit tim të mëparshëm, “Mos u Shqetëso – Edhe Kjo Do të Kalojë”
“Unë do të vazhdoj të mbështes misionin e Fondacionit dhe të përdor ndikimin tim për rezultatin më të mirë në çdo përpjekje për të ndihmuar popullin shqiptar. Mendimi im për kryetarin aktual, Michael Granoff, efektiviteti i të cilit ka rënë dhe i ka kaluar koha, është bërë i qartë: Sa më shpejt të largohet, aq më mirë për popullin Shqiptarë dhe për objektivat e USAID-it. Për sa u përket dy bashkëdrejtuesve të AADF-së, Martin Mata dhe Aleksander Sarapuli, të cilët i janë nënshtruar kryetarit dhe që nuk veprojnë me transparencë dhe sinqeritet, edhe ata e kanë humbur besimin tim, besoj edhe besimin e popullit shqiptar.”
Kush do ta kishte marrë me mend më shumë se 50 vite pas daljes së tij dhe kush do ta kishte imagjinuar brenda një Shqipërie demokratike, se prirjet tiranike të Hoxhës do të mbeteshin të gjalla dhe të qëndrueshme brenda një “diktatori të vogël”, ky një kryetar i një organizate, që supozohet të reflektojë jo vetëm praktikat më të mira të biznesit, por edhe parimet më të mira demokratike? Ky “diktator i vogël” nuk është askush tjetër veçse Michael Granoff, kryetar i përhershëm i vetë-riemëruar i Fondit Shqiptaro-Amerikan të Ndërmarrjeve (AAEF) dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF).
Thomas Jefferson raportohet të ketë thënë: “Kur qeveria ka frikë nga njerëzit, atëherë ka liri. Kur njerëzit kanë frikë nga qeveria e tyre, ka tirani.” E njëjta gjë mund të thuhet për çdo person të zgjedhur në një pozicion të fuqishëm: Nëse ky person është i ndërgjegjshëm për ata që e kanë zgjedhur, ka përparim; sapo të frikësohen, ka tirani.
Fuqia e një tirani nuk buron nga ai vetë; përkundrazi, rrjedh nga nënshtrimi i atyre që ai ka nënshtruar. Tiranët dhe diktatorët përdorin frikën si një instrument për të ruajtur autoritetin. Hannah Arendt, një filozofe politike, autore dhe e mbijetuar e Holokaustit, shkroi në librin e saj, Origjina e Totalitarizmit, “Një ndryshim thelbësor midis diktaturave moderne dhe të gjitha tiranive të tjera të së kaluarës është se terrori nuk përdoret më si mjet për të shfarosur dhe frikësuar kundërshtarët, por si një instrument për të sunduar masat e njerëzve, që janë plotësisht të bindur.” Diktatorë të tillë famëkeq të shekullit të njëzetë si Joseph Stalin, Adolf Hitler dhe Enver Hoxha i Shqipërisë, përdorën pa mëshirë taktika terroriste për të dyja këto qëllime.
Duke imituar shembullin e dhënë nga idhulli i tij Stalini në Bashkimin Sovjetik, Hoxha vendosi në Shqipëri një nga diktaturat më brutale në Botë. Nën sundimin e tij, mijëra njerëz u ekzekutuan, u burgosën ose u zhvendosën, duke përfshirë bashkëpunëtorë të ngushtë, ministra dhe gjeneralë. Hoxha ishte një mjeshtër i përdorimit të medias dhe propagandës për të ndërtuar imazhin e tij më të madh se jeta, si faraon (në të vërtetë, një piramidë u ngrit përfundimisht për nder të tij – Piramida e Tiranës – në përpjekje për të ruajtur trashëgiminë e tij). Hoxha siguroi që armiqtë e tij, si dhe të gjithë personat që ai i konsideronte si kërcënim, të fshiheshin nga ekzistenca. Ai shkoi aq larg sa t’i pastronte ata nga çdo foto në të cilën ai ishte dhe vetë, veçanërisht kur ata kishin rënë nga madhëria e tyre. Në fakt, meritimi i këtij trajtimi nuk ishte i nevojshëm; Hoxha do t’i shtynte vartësit të sajonin shkelje të kryera nga kundërshtarët e tij. Subjektet e tij nuk e dinin se përfundimisht do të kishin të njëjtin fat.
“Diktatorë të tillë famëkeq të shekullit të njëzetë si Joseph Stalin, Adolf Hitler dhe Enver Hoxha i Shqipërisë, përdorën pa mëshirë taktika terroriste për të dyja këto qëllime. Duke imituar shembullin e dhënë nga idhulli i tij Stalini në Bashkimin Sovjetik, Hoxha vendosi në Shqipëri një nga diktaturat më brutale në Botë.”
Enver Hoxha dhe regjimi i tij tashmë janë zhdukur. Kush do ta kishte marrë me mend më shumë se 50 vite pas daljes së tij dhe kush do ta kishte imagjinuar brenda një Shqipërie demokratike, se prirjet tiranike të Hoxhës do të mbeteshin të gjalla dhe të qëndrueshme brenda një “diktatori të vogël”, ky një kryetar i një organizate, që supozohet të reflektojë jo vetëm praktikat më të mira të biznesit, por edhe parimet më të mira demokratike? Ky “diktator i vogël” nuk është askush tjetër veçse Michael Granoff, kryetar i përhershëm i vetë-riemëruar i Fondit Shqiptaro-Amerikan të Ndërmarrjeve (AAEF) dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF). Ashtu si Hoxha u kujdes që kundërshtarët e tij të largoheshin, Granoff u organizua fshehurazi me disa anëtarë të bordit me vulave gome (ruber stamp) për të siguruar largimin tim. Si formalitet, një nga kuislingët e tij u dërgua për të kërkuar dorëheqjen time. Është e qartë se unë – për se kisha bërë shumë pyetje, për të kërkuar transparencë, për kundërshtimin e çdo largimi nga misioni ynë, për sugjerimin e ndryshimeve strategjike që do të përdornin më mirë burimet tona në të mirë të të gjithë popullit shqiptar – isha kthyer në një kërcënim. Rrjedhimisht, unë u largova.
Nuk ka asnjë argument që arritjet e Fondit dhe Fondacionit kanë pasur efekte pozitive në Tiranë dhe në qytetet e tjera më “të rëndësishme” të Shqipërisë; Është gjithashtu e vërtetë se përpjekjet e Fondit dhe Fondacionit patën pak ose aspak efekt mbi segmentet e margjinalizuara dhe të harruara të shoqërisë shqiptare, të cilat jetojnë në kushte edhe më të këqija se ato të regjimit komunist. Më duket se përpjekja për të ushtruar përgjegjësitë e mia në drejtim të përmbushjes së objektivave të misionit tonë për të ndihmuar jo vetëm shqiptarët e përzgjedhur, por të gjithë popullin shqiptarë, ishte në kompetencën time si një anëtar bordi i emëruar zyrtarisht nga Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Gjithashtu më duket se Granoff e kishte të papërshtatshme që një tjetër anëtar origjinal i bordit mbeti përveç tij, dhe se ky anëtar zgjodhi të kujtonte objektivat fillestare të misionit. Duke më hequr mua nga bordi ai hoqi syrin vigjilent që e pengoi atë të bënte çfarë të donte me Fondacionin për të përmbushur egon e tij. Granoff-i jo vetëm që më hoqi nga bordi, por – në një akt që të kujton Hoxhën duke pastruar nga fotografitë armiqtë e tij të imagjinuar – ai drejtojë stafin në Tiranë që të hiqte emrin tim dhe çdo foto timen nga të gjitha faqet e internetit të Fondacionit, sikur të mos kisha ekzistuar kurrë. Ndërsa ai mund të ketë fuqinë për të hequr disa imazhe në internet, ai nuk mund të fshijë efektivisht 25 vite kontribut dhe gjurmët e mia në Shqipëri? A mund të zhdukë ai më shumë se 50 vite përpjekje të mia personale ndaj çështjeve shqiptare dhe mbështetjen time për komunitetin shqiptaro-amerikan? Jo, ai nuk ka mundësi ta bëjë atë.
Më kujtohet ajo që ka thënë Mahatma Gandi: “Në kohët që do të vijnë, njerëzit nuk do të na gjykojnë sipas besimit që ne pretendojmë ose etiketës që veshim, ose sipas parullave që bërtasim, por nga puna, industria, sakrifica, ndershmëria dhe pastërtia e karakterit tonë “. Gandi ka thënë gjithashtu: “Bëhu ndryshimi që dëshiron për të parë në Botë.”
Më kujtohet edhe Niçolò Machiavelli, nga i cili duket se Granoff ka marrë mësime se si të jesh lider. Një diplomat, shkrimtar dhe filozof politik italian më i njohur për disertacionin e tij politik, “Princi Makiaveli” besonte se shqetësimi kryesor i një sundimtari duhet të qëndronte në akumulimin e fuqisë (poëer); pavarësisht se si arrihet kjo, “qëllimet justifikojnë mjetet”. Sundimtarët nuk duhet të aspirojnë për akte virtyti, por kur është e nevojshme duhet të përdorin pandershmërinë, dhunën dhe mizorinë. Është më mirë të të kenë frikë se sa të të duan, shkruante Makiaveli; përndryshe, subjektet e një sundimtari mund të bëhen shumë të vështira për t’u kontrolluar. Natyrisht, Makiaveli paralajmëroi gjithashtu që të mos bëhemi të urryer, pasi të qenit i urryer mund të rezultojë e kundërta. Duket se Granoff ka harruar t’i kushtojë vëmendje këshillës së fundit.
“Thomas Jefferson raportohet të ketë thënë: “Kur qeveria ka frikë nga njerëzit, atëherë ka liri. Kur njerëzit kanë frikë nga qeveria e tyre, ka tirani.”
Ashtu si Hoxha adhuronte dhe kërkonte të imitonte Stalinin, Granoff duket tepër i dashuruar pas njerëzve me pushtet dhe rëndësi. Ai mburrej për miqësinë e tij të ngushtë me Presidentin Clinton, (me të cilin me sa duket ndante një kuzhinier, gjë që ndonjëherë krijonte problem kur Granoff ftonte personalitete shqiptare në shtëpinë e tij për një darkë me të gjitha shpenzimet e paguara nga AAEF). Për më tepër, çdo bisedë për qytetin e Butrintit do të çonte në mburrjen e Granofit për marrëdhënien e tij me Lord Rothschild dhe familjen (diskutimet midis Granoff dhe Lord Rothschild për Butrintin sipas tij u zhvilluan në Korfuz, ku Lord Rothschild mban një shtëpi verore). Granoff mburrej për marrëdhëniet e tij me njerëz me rëndësi në mbarë globin, nga George Soros deri te Bill Gates. Me shaka, e pyeta një herë se si në botë mbante marrëdhënie me gjithë këta njerëz, kur unë me vështirësi mundohem të qëndroj në kontakt me pak miq të mi të ngushtë.
Pavarësisht nga përvoja ime keqardhëse dhe e pakëndshme e kohëve të fundit me kryetarin dhe anëtarët e bordit të tanishëm, i uroj Fondacionit sukses të vazhdueshëm, pasi besoj fuqimisht si në misionin e tij ashtu edhe në punën e shkëlqyer të arritur nga bordi i mëparshëm dhe stafi i tij. Unë do të vazhdoj të mbështes misionin e Fondacionit dhe të përdor ndikimin tim për rezultatin më të mirë në çdo përpjekje për të ndihmuar popullin shqiptar. Mendimi im për kryetarin aktual, Michael Granoff, efektiviteti i të cilit ka rënë dhe i ka kaluar koha, është bërë i qartë: Sa më shpejt të largohet, aq më mirë për popullin Shqiptarë dhe për objektivat e USAID-it. Për sa u përket dy bashkëdrejtuesve të AADF-së, Martin Mata dhe Aleksander Sarapuli, të cilët i janë nënshtruar kryetarit dhe që nuk veprojnë me transparencë dhe sinqeritet, edhe ata e kanë humbur besimin tim, besoj edhe besimin e popullit shqiptar.
Shpresoj shumë që zbulimi im për ish-kolegët e mi të mos shërbejë për të njollosur reputacionin e përgjithshëm të AADF/AAEF dhe anëtarëve të bordit fillestarë, të cilët një shumicë e madhe e popullit shqiptar me të drejtë i vlerësojnë lart; megjithatë; Unë mbetem i përkushtuar për të mbrojtur të vërtetën dhe për të zbardhur të dhënat, duke paraqitur faktet dhe duke i lejuar lexuesit të japin gjykimin e tyre.
Si përfundim, dëshiroj të ritheksoj një sugjerim që unë u bëra në artikullin tim të mëparshëm qytetarëve të Shqipërisë dhe diasporës Shqiptaro-Amerikane në lidhje me menaxhimin më të mirë të burimeve të AADF. Shpjegova sesi AADF, e themeluar në vitin 2009 si një organizatë e trashëguar e AAEF, u bë e mundur nga një grant fillestar kapital prej 30 milionë dollarësh të ofruar nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID). Në vitin 2011, AADF ktheu 15 milionë dollarë nga 30 milionë dollarët e dhëna Shqipërisë. Duke qenë se kapitali i Fondacionit përbëhet kryesisht nga fitimet e fituara në Shqipëri, paratë janë me burime shqiptare. Theksi im i kësaj çështjeje nuk ka për qëllim të minimizojë rëndësinë e ndihmës së Shteteve të Bashkuara si në dhënien e grantit për Shqipërinë ashtu edhe në sigurimin që fondet të investohen sipas qëllimeve të synuara; përkundrazi, unë besoj se mbikëqyrja e USAID-it duhet të vazhdojë si pjesë e një përpjekjeje kolektive me Shqipërinë dhe diasporën – sepse janë edhe paratë e tyre – në vend që të lejojë Fondacionin të funksionojë si një ent gjysmë privat. Për vite me radhë kam rekomanduar një zgjidhje të mundshme për arritjen e një mbikëqyrjeje të tillë shtesë: krijimin e një bordi këshillues, i cili do të rriste transparencën e operacioneve dhe do të merrte kontributin e drejtpërdrejtë nga qytetarët. Në mënyrë ideale, anëtarët e bordit do të ishin qytetarë dhe ekspertë të shquar në ato fusha me të cilat është i angazhuar Fondacioni; ato do të shërbenin gjithashtu si një grup për anëtarët e ardhshëm të bordit të AADF Shqiptar. Ky bord këshillues do të ishte i vetëqeverisur dhe do të funksiononte në mënyrë të pavarur, duke u takuar aq shpesh sa anëtarët e gjykojnë të nevojshme. Bordi do të shqyrtojë aktivitetet e mundshme të AADF, do të analizojë nevojat ekonomike të Shqipërisë dhe do t’i bëjë rekomandime bordit të rregullt. Ky bord këshillues do të takohej gjithashtu çdo vit me bordin e rregullt në Tiranë për të ndarë rekomandimet e tij, por nuk do të kishte të drejtë vote. Unë jam i sigurt se nëse një bord i tillë këshillues do të ekzistonte, shumë nga kritikat e drejtuara aktualisht ndaj Fondacionit nga anëtarë të shquar të komunitetit të ruajtjes së trashëgimisë kulturore do të ishin adresuar dhe zgjidhur pa krijuar një reagim të tillë negativ nga publiku.
Mendimi im i fundit, një citim nga Simon Sinek, Autori i “Start With Why” dhe “The Infinite Game” – “Udhëheqësit e mëdhenj nuk janë më të fortët, ata janë ata që janë të sinqertë për dobësitë e tyre. Udhëheqësit e mëdhenj nuk janë më të zgjuarit; janë ata që pranojnë se sa nuk dinë. Udhëheqësit e mëdhenj nuk mund të bëjnë gjithçka; janë ata që shikojnë nga të tjerët për t’i ndihmuar. Udhëheqësit e mëdhenj nuk e shohin veten si të mëdhenj; ata e shohin veten si njerëz.”
Ja versioni në gjuhën Angleze:
Cafo Boga: ALL DICTATORS THINK ALIKE
A continuation of my previous article, “Don’t Worry – This Too Shall Pass”
By: Cafo Boga
Thomas Jefferson is reported to have said, “When government fears the people, there is liberty. When the people fear the government, there is tyranny.” The same can be said about any person elected to a position of power: If this person is mindful of those who elected him, there is progress; once he is feared, there is tyranny.
A tyrant’s power does not originate from himself; rather, it is derived from the subservience of those he has subjugated. Tyrants and dictators use fear as an instrument to maintain authority. Hannah Arendt, a political philosopher, author, and Holocaust survivor, wrote in her book, The Origins of Totalitarianism, “A fundamental difference between modern dictatorships and all other tyrannies of the past is that terror is no longer used as a means to exterminate and frighten opponents, but as an instrument to rule masses of people who are perfectly obedient.” Such ill-famed dictators of the twentieth century as Joseph Stalin, Adolf Hitler, and Enver Hoxha of Albania, mercilessly used terror tactics to both these ends.
Emulating the example set by his idol Stalin in the Soviet Union, Hoxha established in Albania one of the world’s most brutal dictatorships. Under his rule, thousands of people were executed, imprisoned, or displaced, including close associates, ministers, and generals. Hoxha was a master of using media and propaganda to build his larger-than-life, pharaoh-like image (indeed, a pyramid was eventually erected in his honor—The Pyramid of Tirana—in an attempt to preserve his legacy). Hoxha ensured that his enemies, as well as all persons he considered a threat, were wiped from existence. He went so far as to have them purged from any pictures he was in, especially once they had fallen from grace. Actually, meriting this treatment was not necessary; Hoxha would induce his subordinates to fabricate infractions committed by his adversaries. Little did his subjects know that they would eventually suffer the exact same fate.
Enver Hoxha and his regime are long gone now. Who would have guessed more than 50 years after his exit, and who would have imagined within a democratic Albania, that Hoxha’s tyrannical inclinations would remain alive and well within another “little dictator,” this one a chairman of an organization that is supposed to reflect not only the best business practices, but the best democratic principles as well? This “little dictator” is none other than Michael Granoff, self-reappointed perpetual chairman of the Albanian-American Enterprise Fund (AAEF) and the Albanian-American Development Foundation (AADF). Much like Hoxha saw to it that his adversaries were removed, Granoff covertly organized with certain rubberstamp board members to see to my removal. As a formality, one of his quislings was dispatched to request my resignation. Clearly, I—for having asked too many questions, for demanding transparency, for opposing any departure from our mission, for suggesting strategic changes that would better utilize our resources to the benefit of all Albanian people—had become a threat. Consequently, I was done away with.
There is no argument that the achievements of the Fund and the Foundation had positive effects in Tirana and other of the more “important” cities of Albania; it is also true that the Fund and Foundation’s efforts had little or no effect upon the marginalized and forgotten segments of Albanian society, which live in conditions even worse than those during the communist regime. It seems to me that endeavoring to exercise my responsibilities toward fulfilling our mission objectives to help not just select Albanian people, but all Albanian people, fell into my purview as a board member duly appointed by a United States president. It also seems to me that Granoff found it inconvenient that another original board member besides himself remained, and that this member was choosing to remember our original mission objectives. Removing me from the board removed the watchful eye that prevented him from doing whatever he wants with the Foundation in order to fulfill his ego. Granoff not only removed me from the board but—in an act reminiscent of Hoxha purging his enemies’ likeness from photographs—he directed the staff in Tirana to remove my name and any photos of me from all Foundation websites, as if I had never existed. While he may have the power to remove some online images, can he effectively erase 25 years of my footprint in Albania? Can he vanish more than 50 years of my personal efforts toward Albanian causes and my support for the Albanian-American community? He cannot.
I am reminded of what Mahatma Gandhi said: “In times to come, people will not judge us by the creed we profess or the label we wear or slogans we shout, but by our work, industry, sacrifice, honesty, and purity of character.” Gandhi also said, “Be the change you wish to see in the world.”
I am also reminded of Niccolò Machiavelli, from whom Granoff seems to have taken lessons in how to be a leader. An Italian diplomat, writer, and political philosopher best known for his political dissertation, The Prince, Machiavelli believed that a ruler’s main concern should lie in accumulating power; no matter how this is achieved, the “ends justify the means.” Rulers need not aspire to acts of virtue, but when necessary should resort to dishonesty, violence, and cruelty. It is better to be feared than loved, wrote Machiavelli; otherwise, a ruler’s subjects may become too hard to control. Of course, Machiavelli also warned against becoming hated, as being hated could backfire. It seems Granoff forgot to pay attention to that last piece of advice.
Much like Hoxha idolized and sought to emulate Stalin, Granoff seems overly enamored of people with clout and stature. He used to brag about his close friendship with President Clinton, (with whom he apparently shared a cook, which sometimes created a problem when Granoff invited Albanian dignitaries to his house for an all-expenses-paid-by-the-AAEF dinner). Moreover, any conversations about the city of Butrint would lead to Granoff boasting about his relationship with Lord Rothschild and family (discussions between Granoff and Lord Rothschild about Butrint, according to him, took place in Corfu, where Lord Rothschild maintains a summer home). Granoff bragged about his relationships with people of significance across the globe, from George Soros to Bill Gates. Jokingly, I asked him once how in the world he maintained relationships with all these people, when I struggle to stay in touch with my handful of close friends.
Notwithstanding my regretful and unpleasant recent experience with its chairman and board members, I wish the Foundation continued success, as I strongly believe in both its mission and the excellent work achieved by its original board and staff. I will continue to support the Foundation’s mission and to use my influence for the best outcome in every endeavor to help the Albanian people. My opinion about the current chairman, Michael Granoff, whose effectiveness has waned and whose time has passed, has been made clear: The sooner he is gone, the better for the people of Albania and for the objectives of the USAID. As for the two AADF Co-CEOs, Martin Mata and Aleksander Sarapuli, who have become subservient to the chairman and who act with neither transparency nor sincerity, they too have lost my trust, and I believe the trust of the Albanian people as well.
It is my great hope that my disclosure about my former colleagues does not serve to smear the general good reputation of AADF/AAEF, and its original board members, which a great majority of Albanian people rightly hold in high esteem; however; I remain committed to upholding the truth and setting the record straight by presenting the facts and allowing readers to render their own judgment.
To conclude, I would like to reiterate a suggestion I made in my previous article to the citizens of Albania and the Albanian-American diaspora regarding the better management of AADF resources. I explained how the AADF, established in 2009 as a legacy organization of AAEF, was made possible by an initial capital grant of $30 million provided by the United States Agency for International Development (USAID). In 2011, AADF repatriated $15 million of the $30 million granted to Albania. As the Foundation’s capital is comprised mostly of profits earned in Albania, the money is Albanian-sourced. My emphasis of this matter is not meant to downplay the significance of United States’ assistance both in endowing the grant to Albania and in ensuring the funds are invested according to intended purposes; rather, I believe that USAID oversight should continue as part of a collective endeavor with Albania and the diaspora—because it is their money as well—instead of allowing the Foundation to operate as a semi-private entity. For years, I recommended a possible solution for achieving such additional oversight: the establishment of an advisory board, one that would enhance transparency of operations and obtain direct input from citizens. Ideally, board members would be prominent citizens and experts in those fields with which the Foundation is engaged; they would also serve as a pool for future AADF Albanian board members. This advisory board would be self-governed and would function independently, meeting as often as members deem necessary. The board would consider potential AADF activities, analyze Albania’s economic needs, and make recommendations to the regular board. This advisory board would also meet annually with the regular board in Tirana to share its recommendations, but it would not have the right to vote. I am certain that if such an advisory board did exist, much of the criticism currently directed at the Foundation from prominent members of the cultural heritage preservation community would have been addressed and resolved without creating such an adverse reaction from the public.
My final thought, a quote from Simon Sinek, Author of “Start With Why” and “The Infinite Game” – “The great leaders are not the strongest, they are the ones who are honest about their weaknesses. The great leaders are not the smartest; they are the ones who admit how much they don’t know. The great leaders can’t do everything; they are the ones who look to others to help them. Great leaders don’t see themselves as great; they see themselves as human.”
