Si u realizua Pavarësia e Tiranës më 26 Nëntor 1912

440
Sigal

Flamuri i Pavarësisë u ngrit nga patriotët Abdi Toptani, Muhamer Pazari, Ibrahim Agalliu, Shefqet Ndroqi

Përgatitit: Albert Z. ZHOLI

Para se Ismail Qemali të shkonte në Vlorë, Elbasani dhe Tirana po ngrinin flamurin e Pavarësisë. Më në fund, pas 500 vjet sundimi otoman, më 26 nëntor 1912, në sheshin përpara Bibliotekës Kombëtare në Tiranë, u ngrit për herë të parë flamuri i Pavarësisë nga patriotët Abdi Toptani, Muhamer Pazari, Ibrahim Agalliu, Shefqet Ndroqi. 

Ditë historike

26 Nëntori mbetet përherë ditë historike për Tiranën e fisnikërisë dhe bujarisë. Plot 106 vite më parë kur forcat serbe po i afroheshin Krujës, Durrësit dhe Tiranës, këto burra të mençur e fisnikë që nderuan historinë e këtij qyteti, iu bashkuan arkitektit të pavarësimit Ismali Qemal Vlora, në projektin që më pas do të shënonte ditën e lindjes së shtetit shqiptar. Më 25 Nëntor, një ditë përpara çastit që do shënonte ngritjen e flamurit, qyteti i Tiranës po kalonte momentet më dramatike të tij. Historiani dhe njëkohësisht qytetar nderi i Tiranës, prof. Kristo Frashëri, shkruan se ato ditë të rënda të vitit 1912, historia e Tiranës zhvillohej jo me javë e as me ditë, por me orë. Ushtritë serbe kishin arritur të shtinin në dorë Krujën dhe me padurim donin të shtinin në dorë edhe Tiranën. Por, patriotët e ndritur tiranas ndryshuan rrjedhën e historisë si një shembull i jashtëzakonshëm i qëndresës dhe dëshirës për pavarësim e mëvetësi. Anëtarët e Këshillit të Tiranës u mblodhën menjëherë, pa humbur kohë, më 26 Nëntor të vitit 1912 për të shpallur vetëqeverisjen.

Historia

Shpallja e pavarësisë ka qenë kurorëzimi i një procesi që pati filluar me Rilindjen kombëtare, paçka se mëvetësia erdhi me rastin e rënies së Perandorisë osmane. Çdo qytet ka pasur kontributin e tij në këtë çëshje madhore, por këtu do të bëjmë fjalë se si u shpall pavarësia në Tiranë.Në tetor 1912, Mali i Zi, Serbia, Bullgaria dhe Greqia i shpallën luftë Turqisë. Më 24 tetor 1912, ushtria turke u thye keq në Kumanovë. Pas pushtimit të Shkupit, dhe pjesës perëndimore të Kosovës, serbët kaluan luginën e Drinit dhe iu drejtuan Shqipërisë së mesme, ndërsa kishin rrethuar Shkodrën së bashku me malazezët. Ndërkaq, trupat greke i ishin sulur jugut. Në kushtet e rrezikut të copëtimit të Shqipërisë nga fqinjët ballkanikë, patriotët shqiptarë ndërmorën shpalljen e pavarësisë. Një mbledhje e gjatë u zhvillua në shtëpinë e Abdi Toptanit. Aty morën pjesë Abdi Toptani, Bedri Pejani, Rexhep Mitrovica, Mit’hat Frashëri dhe Sali Gjuka. Ndërkohë, Mustafa Kruja njoftoi Abdi Toptanin se në Durrës kishte mbërritur Ismail Qemali dhe patriotë të tjerë, për të shpallur pavarësinë, (H. I Dalliu, Patriotizma në Tiranë, Tiranë, 1930, f. 84). Në mbledhjen e sipërpërmendur u vendos që krerët e Shqipërisë së mesme të shkonin në Vlorë.Abdi, e Murat Toptani u takuan me Ismail Qemalin dhe patriotët e tjerë në Durrës. Prefekti turkoman dhe mitropoliti grekofil bënë të pamundurën të pengonin nisjen Ismail Qemalit me shokë drejt Vlorës, ku nuk kishte trupa të huaja. U lajmërua Refik Toptani dhe ai çoi nga Tirana në Durrës kuaj, për të bërë të mundur udhëtimin drejt Vlorës, (H. I. Dalliu, po aty, f.85). Pas një udhëtimi të rrezikshëm patriotët tanë arritën në Vlorë, dhe u mblodhën në Kuvendin Kombëtar për të shpallur pavarësinë.Në Tiranë mbërriti lajmi se ushtria serbe po afrohej me shpejtësi. Më 25 nëntor, populli u mblodh në fushën e Shallvares, për të biseduar dhe për të vendosur se çdo të bënin. Në mesditë u mor vesh se ushtria serbe kishte hyrë në Krujë, dhe shqetësimi u rrit. Nuk kishte më kohë.Mëngjezin e datës 26 Nëntor 1912, tellalli njoftoi popullin për t’u mbledhur tek sheshi i nënprefekturës. Ishin aty të gjithë shqiptarët, që kishin punuar dhe ëndërruar për këtë ditë të madhe, por edhe turkomanët. Siç tregon Ibrahim Dalliu, pikërisht për të mos shkaktuar konflikt me ta, Refik bej Toptani shprehu “keqardhjen” e ndarjes nga Turqia, ndërsa shpallte pavarësinë. Ai tha:“Or vllazën! Me hidhërim të madh po ju them se e pruë puna me u ndaë prej vllaznish tonë tyrq, dhe me e zbrit bajrakun e atyne qi ka valuë ktu me qindra vjetsh, edhe me ngref qeveriën komtare e me ngrejtë flamurin e Shqipniës. Dhantë Zoti e u puqshim si sod gojë ndër gojë q’ashtu të mundemi m’e rujtë atdheun tonë nga të nga të shkelunit e anmikut. Rroftë Shqipnija në vehte! Rroftë vllaznimi! Rroftë Flamuri kombtar!”, (H. I. Dalliu, po aty, f.8Cool.Populli i Tiranës, ose më mirë të themi shqiptarët duartrokitën, e lot gëzimi u derdhën. Kapiteni i xhandarmërisë Hamid Borshi ngriti Flamurin kombëtar dhe u njoftuan telegrafisht Durrësi, Elbasani, Berati, dhe Vlora. Festa vazhdoi gjithë ditën, por fatkeqësisht nuk egzistojnë foto të kësaj date. Ndërtesa ku u ngrit Flamuri dhe u shpall pavarësia në Tiranë, më 26 Nëntor 1912, në atë kohë ka qenë selia e nënprefekturës. Pikërisht aty u vendos në shkurt 1920, qeveria që doli nga Kongresi i Lushnjes dhe e shpalli Tiranën, kryeqytet të përkohshëm, (11 shkurt 1920). Ndërtesa në fjalë ka qenë kryeministri në vitet 1920, 1928-31, dhe Ministri e Brendshme në vitet 1920-31, kohë kur është bërë fotografia që mund të shikoni këtu. Pasi u ngrit kompleksi i ministrive në sheshin “Skënderbej” (1929-31), kjo godinë u shemb. Sot, pikërisht aty është ndërtesa që njihet si Biblioteka e vjetër, (ish-Pallati i Princeshave), ndërsa sheshi përpara saj quhet “Sheshi i Flamurit”. Në fasadën e Bibliotekës janë vendosur prej kohe dy pllaka përkujtimore. Luftëtari që shikoni foton e dytë është Refik Toptani, një nga protagonistët kryesorë të ngritjes së Flamurit në Tiranë, i fotografuar në qershor 1912 kur pati dalë në Sari Salltëk të Krujës, bashkë me shumë patriotë të tjerë tiranas, në kuadrin e kryengritjes së madhe të vitit 1912. Refik bej Toptani (1865-1937) ishte i biri Seidit dhe i vëllai Muratit, dhe një patriot i shkëlqyer si ata. Studimet universitare i kishte kryer në Austri. Ai ka qenë kryetar i klubit “Bashkimi” (1908) në Tiranë dhe pjesëmarrës në Kongresin e Manastirit (1908) dhe të Elbasanit (1909). Në vitet 1922-25 ushtroi detyrën më të lartë përgjatë jetës së tij duke qenë anëtar i Këshillit të Naltë. Nuk e përkrahu kryengritjen e qershorit 1924, dhe u shpall i pandehur në mungesë përgjatë qeverisjes 6 mujore të Nolit. Por, le të kthehemi në ngjarjet që pasuan. U formua një Komision prej pesë anëtarësh: Fuat Toptani, Xhelal Toptani, Sheh Ahmet Pazari, Myslym Agë Beshiri dhe Nikollë Nishku, për të shkuar tek komandanti serb në Krujë. Me një protestë të shkruar në frengjisht, kërkohej që trupat serbe të mos marshonin për Tiranë, sepse ishte shpallur vetëqeverisja. Komandanti serb nuk e pranoi kërkesën e tyre dhe u tha se do të marshonte drejt Tiranës, dhe në fakt e bëri këtë. Në nëntor 1913, ishte mëvitja e parë e ngritjes së Flamurit. 28 Nëntori u festua në Kamëz, në çiflikun e Refik bej Toptanit, i cili mbajti një fjalim përkujtimor dhe shtroi një drekë madhështore për popullin, (J. Tafaj, Mesazhe nga jeta, Tiranë, 2002, f.65). Kështu ngritja e Flamurit do të festohej çdo vit. Pra, 28 Nëntori, dhe jo 26 Nëntori, është festuar që në përvjetorin e tij të parë, në Tiranë.Nga viti 1920 deri në vitin 1944, (madje edhe vitet e para pas vitit 1944), festimet kryesore të 28 Nëntorit janë bërë në Tiranë, si kryeqytet i vendit. Por, pushtetarët komunistë e konsideronin 29 Nëntorin më të rëndësishëm se 28 Nëntorin, prandaj festimet kryesore të 28 Nëntorit i shpërngulën në Vlorë, për të festuar në kryeqytet 29 Nëntorin, praktikë që vazhdon edhe sot.- shkruan G. Bakiu.

Vështirësitë

Prof. Kristo Frashëri shkruan se ato ditë të rënda të vitit 1912 historia e Tiranës zhvillohej jo me javë e as me ditë por me orë. Ushtritë serbe kishin arritur të shtinin në dorë Krujën dhe me padurim donin të shtinin në dorë edhe Tiranën. Por patriotët e ndritur tiranas ndryshuan rrjedhën e ngjarjeve si një shembull i jashtëzakonshëm i qëndresës dhe dëshirës për pavarësim e mëvetësi. Anëtarët e këshillit të Tiranës u mblodhën menjëherë pa humbur kohë në 26 Nëntor të vitit 1912 për të shpallur vetëqeverisjen. Vendimin e madh dhe historik e shpalli publikisht Refik Toptani përpara popullit të Tiranës duke e mbyllur me fjalët;  Rroftë Shqipëria në vehte, Rroftë flamuri kombëtar. Shpallja e pavarësisë ju njoftua menjëherë kuvendit kombëtar të Vlorës dhe burrit të urtë e të mençur Ismail Qemalit me deklaraten e nënshkruar nga  patriotët përfaqësues të popullit: Fuat Bej Toptani, Refik bej Toptani, Abdullah Gjinali, Xhelal Toptani, Myderiz Sulejmani, Sheh Ahmet Pazari, Jusuf Aqif Banka, Myderiz Hyseni, Myslym Beshiri, Selim Petrela, Papa Nikolla Papajani, Ismail Ndroqi dhe Nikollë Nishku.