Afganët e mbërritur në Shqipëri rreth një vit më parë nuk ishin një kërkesë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, por iniciativë e shoqatave që mundësuan operacionin fal nderit që ambasadorja e SHBA Yuri Kim i bëri duke ndërhyrë te kryeministri Edi Rama. Prestigjozja amerikane Uashniton Post shkruan se tashmë këta afganë janë harruar në Shengjin të Shqipërisë, e shteti amerikan nuk merr përsipër as të paguaj akomodimin e tyre në hotelet shqiptare.
“Avioni i gabuar doli nga Afganistani”- kshtë e titullon artikullin prrestigjozja amerikane Uashnigton post, duke iu referuar 780 afganëve të harruar në Shengjin të Shqipërisë. Gazetarët amerikanë kanë zbardhur të gjithë skemën se si u zhvillua operacioni për nxjerrjene tyre nga Afganistani deri tek strehimi në Shqipëri. Artikulli thekson se evakuimi i shtetasve afgan nuk ishte një operacion apo kërkesë e SHBA, por transferimi i tyre nga Kabuli drejt Tiranës u bë pas ndërhyrjes së Ambasadores Yuri Kim tek kryeministri Edi Rama, e sot Departamenti Amerikan i Shtetit refuzon që të kryej pagesat e strehimit të tyre, duke u bër me dije se i ka paralajmëruar që në krye të herës shoqatat që mundësuan këtë operacion.
Administrata Biden, e cila u përball me kritika të forta për mënyrën se si i dha fund luftës së SHBA-së në Afganistan dhe nuk arriti të evakuonte shumë nga aleatët e saj afganë, thotë se kurrë nuk ka premtuar se do të sigurojë strehim për të gjithë. Kjo përgjigje nuk u shkon për shtat të evakuuarve dhe mbështetësve të tyre, të cilët vërejnë se Presidenti Biden tha se Shtetet e Bashkuara nuk do t’i lënë pas aleatët e tyre afganë.
Pasi sqaron procedurat që ndoqi shteti amerikan për evakuimin e bashkpunëtorëve të tyre në Afganistan, ndalet edhe tek kontigjenti I afganëëve që u evakuuan me chartera civil, të cilët sipas Uashington Post nuk e kishin marrë një kartë evakuimi apo tranferimi në SHBA.
Kishte shumë më tepër përpjekje për të ikur nga Afganistani në ato tre javë të fundit, të furishme të tërheqjes së SHBA-së, sesa kishte vende në fluturimet ushtarake amerikane – për këdo që arrinte të futej brenda aeroportit. Kështu, organizatat jofitimprurëse amerikane dhe grupet e veteranëve që po luftonin për të evakuuar partnerët e tyre afganë iu drejtuan disa vendeve të tjera që kishin rënë dakord t’i merrnin ata. Shumë telefonuan Ramën. Brenda pak muajsh, Shqipëria kishte marrë rreth 2500 afganë. Organizatat evakuuese prisnin që Shqipëria të ishte një ndalesë, një platformë e përkohshme uljeje, ndërsa të evakuuarit do të përpunoheshin për rivendosje të përhershme në Shtetet e Bashkuara, thanë përfaqësuesit e shoqatave në intervista.
Por teksa muajt kalonin për këta afganë të avkuuar nisën edhe problemet e para veç mos transferimit në SHBA. Organizatat që kryen operacionin po sillnin probleme në pagesat e detyrimeve tek strukturat akomoduese.
Rama, i cili fillimisht kishte thënë se Shqipëria do të shërbente si “vend tranziti për një numër të caktuar emigrantësh politikë afganë që kanë Shtetet e Bashkuara si destinacionin e tyre përfundimtar”, tha më vonë se nuk kishte kurrë një afat kohor të rënë dakord për ato nisje. Më pas, në dhjetor, Departamenti i Shtetit dha disa lajme: Kushdo që u largua nga Afganistani me një kartë para 31 gushtit dhe po priste në Shqipëri ose në një vend tjetër, do të përfshihej në Operacionin “Mirësevini Aleatë” – që do të thotë se ata kishin të drejtë për rivendosje në SHBA. Por lajmi vlente vetëm për një pakicë afganësh të akomodouar tek Resorti Rafaelo në Shengjin. Shumica e të mbërriturve në Shqipëri ishin larguar nga Afganistani me fluturime çarter pas 31 gushtit – kur fluturimet ushtarake nuk ishin më një opsion. Papritur, shumë, së bashku me sponsorët e organizatës së tyre – kuptuan se nuk kishin rrugë të qartë për në Shtetet e Bashkuara.
E në këtë periudhë situata po rëndëohej edhe më shumë për shtetasit afgan që ndodheshin në Shqipëri. Hoteli thotë se “Projekti i Shpëtimit” afgan tani i ka borxh mbi 2 milionë dollarë për 380 personat që ka nënshkruar për të sponsorizuar. Nga ana tjetër, “Projekti i Shpëtimit” afgan thotë se qeveria e SHBA-së, e cila në dhjetor miratoi një faturë prej 7 miliardë dollarësh për të financuar zhvendosjen afgane, duhet të jetë përgjegjëse për projekt-ligjin. Dhe Departamenti i Shtetit tha se kjo nuk do të ndodhë.
“Qeveria e SHBA-së nuk ka asnjë përgjegjësi për këta njerëz”, tha një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit, i cili foli në kushte anonimiteti sipas udhëzimeve të përcaktuara nga departamenti. Organizatat nënshkruan letra për të mbështetur të evakuuarit e tyre në Shqipëri, tha zyrtari. “Taksapaguesi amerikan nuk do të marrë përsipër.”
Më tej në artikull shpjegohet edhe se si nisi ky operacion, që në fakt nuk ishte një projekt i SHtetit Amerikan por inciativë e zyrtarëve të caktuar dhe organizatave, që deri në atë kohë nuk kishin marrë as konfirmimin për të vepruar. Uashington Post citon ish-zrtaren e CIA-s dhe Pentagonit Elissa Slotkin, si personi që nisi të lëvizte gurët për sjelljen e afganëve në Shqipëri, e cila kontaktoi me ambasadoren Yuri Kim, me të cilën kishin punuar në Irak. E fill pas kësaj ambasadorja I kërkon nder kryeministrit Edi Rama, I cili nuk heziton të pres afganët e parë në Shqipëri.
Ambasadorja e SHBA-së në Shqipëri, Yuri Kim, kishte punuar me Slotkin në Irak. Kështu që Slotkin e thirri atë, duke u lutur: “Yuri, duhet të më ndihmosh këtu. Unë kam afganë. Dëgjoj se Shqipëria është e gatshme t’i marrë ato”, tha kongresmenja. Ambasadori e lidhi Slotkinin me Ramën. Slotkin bashkëpunoi me ish-këshilltarin e sigurisë kombëtare H.R. McMaster për të rregulluar një kartë. Kim dhe ministri i jashtëm shqiptar më pas pritën fluturimin në pistë, tha Slotkin.
Rreth 800 afganë kanë mbetur. Më shumë se dy duzina foshnjash kanë lindur në Shqipëri që nga mbërritja e grupit. Të paktën një person ka vdekur. Dhe të paktën dy familje u dorëzuan dhe u kthyen në Afganistan, thanë koordinatorët në terren për grupet. Por të ndodhur tashmë përball kësaj situate, Ushanigton Post shkruan se Departamenti i shtetit ka kontaktuar me organizatat që sponsorizojnë afganët në hotel për tu konfirmuar se në muajin shtator një ekip zyrtarësh amerikan do të mbërrijë në Shqipëri për të filluar përpunimin e afganëve të mbetur. Administrata shpreson që shumica do të jenë në Shtetet e Bashkuara deri në qershor 2023.
