Ruajtja e stabilitetit politik në Evropën Juglindore kushtëzohet me ruajtjen e paqes e sigurisë nga shtetet e rajonit dhe ndikimi i gjeopolitikës së superfuqive. Serbia është e domosdoshme të ndali garën e armatimeve dhe të përkushtohet në normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën sipas planit të Brukselit dhe Ohrit.
Shtetet e Bashkuara konfirmuan në janar se donin t’i dorëzonin Kosovës 246 raketa antitank “Javelin”. Menjëherë presidenti serb Aleksandar Vuçiç njoftoi se ata tani do të përshpejtonin riarmatimin e tyre. Qeveria “menjëherë” krijoi fonde speciale prej 186 milionë euro për blerje nga industria vendase e armëve. Kreu i shtetit përmendi, ndër të tjera, obusët, teknologjinë e mbrojtjes me dron dhe helikopterët si artikuj në listën e prokurimeve.
Serbia do të shpenzojë për armatim më shumë se kurrë më parë, paralajmëroi ai, duke përmendur edhe dy pako në vlerë prej më shumë se gjysmë miliardë eurosh që do të shpenzohen për armë përveç 360 milionë eurove të buxhetuara. Së shpejti në Serbi do të nisë prodhimi serik i dronëve luftarakë. Vuçiç u premtoi gjeneralëve se ushtria do të merrte më shumë se 1000 prej tyre deri në vitin 2024.
Serbia financon para për armatim më shumë sesa fqinjët së bashku
Presidenti serb, i dashuruar pas statistikave, mashtron me numra dhe fsheh qëllimin e armatimit për të frikësuar shtetet e tjera dhe imponuar politikën e vjetër ndaj Kosovës. Përveç porosive të mëdha për prodhuesit vendas të armëve, të cilat dolën nga industria shumë efikase e armëve të Jugosllavisë dhe që prej kohësh kanë filluar të eksportojnë në Afrikë dhe Azi, Serbia po vazhdon gjithashtu blerjet ndërkombëtare. Blerja e dronëve luftarakë kinezë dhe sistemi gjithashtu kinez i mbrojtjes ajrore FK-3, i cili konsiderohet një përshtatje e sistemit rus S-300, e bëri Serbinë klientin e vetëm të madh evropian të industrisë së armëve të Kinës. Avionët rusë MiG-29 dhe tanket ishin gjithashtu në listën e blerjeve, kur Moska kishte ende kapacitet eksporti. Sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes SIPRI në Stokholm, Serbia ka shpenzuar më shumë para për armatim në vitet e fundit sesa të pesë shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor së bashku. Gazetarët serbë raportuan së fundmi se Serbia kishte investuar pothuajse 2.9 miliardë euro në modernizimin e ushtrisë që nga viti 2014, kur Vuçiç u bë kryeministër. Një shumë jo e vogël për një shtet me më pak se shtatë milionë banorë.
Që kur Azerbajxhani rimori Nagorno-Karabakun vitin e kaluar, Vuçiç shpesh i është referuar Bakus si një model dhe ka shprehur admirim për diktatorin azerbajxhanas Ilham Aliyev në një intervistë për programin serb të kanalit propagandistik rus “Sputnik”. Në vitet 1990, Azerbajxhani ishte shumë i dobët për një luftë të suksesshme kundër Armenisë dhe fuqia e saj mbrojtëse e atëhershme. Por shteti i Kaukazit bëri gjithçka siç duhet: forcoi ekonominë, ushtrinë dhe mbi të gjitha forcat speciale dhe priti me durim për dekada për një ndryshim në mjedisin gjeopolitik përpara se të godiste në momentin e duhur. “Kur sheh se nuk ke forcë, duhet të pranosh të gjitha goditjet në shpinë”,- tha Vuçiç, duke treguar rrugën e daljes: “Pranoni atë që duhet të pranoni dhe prisni momentin kur të merrni një rezultat tjetër.”
Ishte e qartë për audiencën e tij se çfarë donte të thoshte. Nacionalistët kanë kohë që flasin hapur për këtë. Nëse situata politike globale ndryshon në favor të Serbisë, për shembull për shkak të humbjes në Ukrainë dhe fitores së Donald Trump në zgjedhje, mund të vijë momenti që Serbia të rimarrë veriun e populluar me serb të Kosovës me një aksion ushtarak. Dhjetë vjet më parë, ish-ministri i Jashtëm serb Vuk Jeremić tha kohët e fundit, të gjithë në botë mendonin se konflikti midis Armenisë dhe Azerbajxhanit kishte përfunduar, por më pas gjithçka ndryshoi shumë shpejt. Mësimi, sipas Jeremiqit, është se Kosova nuk mund të humbet përgjithmonë në fund të fundit: “Rrethanat ndërkombëtare po ndryshojnë”.
Katarina Djokic, eksperte ushtarake në Institutin Ndërkombëtar të Kërkimeve të Paqes në Stokholm dhe e punësuar më parë në stafin e atasheut ushtarak në ambasadën gjermane në Beograd, aktualisht vlerëson rrezikun e një konflikti konvencional midis Serbisë dhe Kosovës si të ulët për sa kohë që NATO-ja Forca mbrojtëse e KFOR-it është e stacionuar në Kosovë, ka një efekt parandalues. Prania e KFOR-it në Kosovë është garanci për sigurinë dhe një pengesë për ultranacionalistët serbë.
Serbia është ekonomikisht e varur nga BE-ja dhe nuk mund të përballojë sanksione. Djokiç shpreh gjithashtu dyshime nëse ushtria serbe do të kishte aftësitë e nevojshme për të luftuar një konflikt konvencional. Edhe shefi i Shtabit të Përgjithshëm serb, Milan Mojsiloviç, i shprehu publikisht dyshime të tilla vitin e kaluar. Të dy vendet kanë një problem me zhvillimin demografik dhe emigracionin.
Një shembull janë rezervat e tankeve, një numër i madh në letër. Djokic citon sondazhe sipas të cilave shteti ballkanik ka rreth 60 T72 sovjetike, 30 modele më të reja ruse dhe më shumë se 230 tanke M84. M84 është një zhvillim i mëtejshëm i T72 me vlerë të rritur luftarake, i cili është prodhuar me licencë në Jugosllavi dhe është modernizuar vazhdimisht. Por ushtrisë serbe i mungojnë ekuipazhet. Në vitin 2018, Vuçiç deklaroi publikisht se ushtria kishte vetëm ekuipazhe për rreth 100 tanke.
Richard Grenell është njeriu i Vuçiçit dhe Trump
Avokati më i njohur i Beogradit në Uashington është ish-ambasadori i Trump në Gjermani, Richard Grenell, i cili ishte gjithashtu i dërguari i tij në Ballkan. Grenell përhap rregullisht mesazhe pro-Vuçiç Megjithatë, Kosova tashmë ka disa raketa antitank Omtas nga Turqia, të cilat mund të shkatërrojnë tanke në një distancë deri në katër kilometra.
“Pax Americana” po i vjen fundi
Në fund të fundit, çështja e luftës apo e paqes në Ballkan varet kryesisht nga SHBA. Të gjitha marrëveshjet e paqes në rajon, nga Bosnje-Hercegovina në 1995 në Kosovë në 1999 dhe Maqedoni në 2001, u arritën përmes udhëheqjes ushtarake dhe politike të SHBA-së. Por tani shumë kanë frikë se kohëve të “Pax Americana” po i vjen fundi – gjithsesi nën Presidentin Trump, por edhe nëse Joe Biden, i cili është thirrur nga shumë kriza, rizgjedhet.
Vuçiç arriti të fitonte favorin e Uashingtonit përmes eksporteve të shumta të municioneve që arrijnë në Ukrainë përmes rrugëve të tërthorta të synuara. Natyrisht, ai e mohon publikisht këtë, edhe për shkak të ndjenjës pro-ruse në Serbi, e cila është përforcuar sistematikisht prej vitesh, jo më pak nga aparati i tij mediatik. Por në prapaskenë të gjithë dinë gjithçka. E rëndësishme është edhe kompania private e armëve “Edepro” në Beograd, e cila prodhon raketa dhe municione artilerie. Një ekspozitë në gamë është “G-2000”, e reklamuar nga prodhuesi si “raketa me rrezen më të madhe në botë brenda kalibrit të saj”. Predha serbe 122 milimetra, e cila mund të gjuhet nga raketat sovjetike Grad të përdorura në Ukrainë, arrin objektivat deri në 40 kilometra larg, dyfishi i rrezes së raketave konvencionale të të njëjtit kalibër. Kjo është diapazoni me të cilin Ukraina mund të kapërcejë armikun. Ajo i jep asaj avantazhe të mëdha. Në Beograd flitet me krenari se municionet e artilerisë serbe janë dëshmuar të jenë më të sakta se municionet e artilerisë bullgare, të cilat i furnizohen edhe Ukrainës. Municionet serbe ende përdoren kundër Rusisë në fushat e betejës së Ukrainës, jo në Ballkan. Nëse do të qëndrojë kështu është më pak e sigurt se sa ishte disa vite më parë.
Ekspertët apo atashetë ushtarakë perëndimorë nuk presin që Serbia të rrezikojë gjithsesi një konflikt konvencional me Kosovën. Ajo që konsiderohet si një kërcënim i mundshëm dhe real në Prishtinë, janë sulmet nga strukturat paraushtarake apo ilegale të mbështetura nga Beogradi. Kjo u vërtetua me sulmin terrorist, në Branjë, 27 shtator 2023, ndaj një njësie speciale të policisë së Kosovës. Në përleshje me armë u vranë një oficer policie dhe tre terroristë. Beogradi nuk dorëzon terroristët dhe vonon gjykimin e tyre.
Ruajtja e stabilitetit politik në Evropën Juglindore kushtëzohet me ruajtjen e paqes e sigurisë nga shtetet e rajonit dhe ndikimi i gjeopolitikës së superfuqive. Serbia është e domosdoshme të ndali garën e armatimeve dhe të përkushtohet në normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën sipas planit të Brukselit dhe Ohrit.
Forcimi organizativ i Ushtrisë së Kosovës dhe armatimi me qëllim mbrojtjeje në bashkëpunim me SHBA dhe NATO janë detyra me përparësi për Qeverinë e Kosovës.
