Presidenti amerikan po dëshmon me tarifat tregtare politikën e re amerikane. Ai e mban botën nënpresion. Më 2 prill 2025 ai vendosi tarifa doganore për shumë vende. Pas një jave, pason ndryshimi befasues i kursit të Donald Trump dhe tërhiqen tarifat e vendosura. Vendimi erdhi pas trazirave të mëdha në tregjet e aksioneve dhe financiare në mbarë botën. U krijua afërsisht situata katastrofike e shtatorit 2008 me rënien e bursës. Presidenti i SHBA tani do t’i japë shumë vendeve një pauzë 90-ditore nga tarifat doganore. Ashpërsim ka vetëm me Kinën. Trump rriti tarifat për mallrat nga Kina ndërkohë tani në 125 për qind.
Tregjet e aksioneve reaguan me entuziazëm ndaj heqjes së kufizimeve të doganave, bursat u rritën masivisht pas një spirale të fortë rënieje. Madje u përfol, se investitorët mund të shisnin bono të qeverisë amerikane, një zhvillim shqetësues për të ardhmen e financave publike amerikane.
A bëhet fjalë vërtet për borxhin e madh të SHBA-së?
Sipas shumë vëzhguesve politikë, arsyeja e vërtetë mund të qëndrojë kryesisht në obligacionet dhe borxhet e qeverisë amerikane. Vendi vuan nga borxhe të mëdha. Borxhi i përgjithshëm kombëtar aktualisht arrin në 36.22 trilion dollarë amerikanë. Për krahasim: Borxhi i Republikës Federale të Gjermanisë është i barabartë me 2.63 trilion dollarë amerikanë.
Barra e interesit nga borxhet kërcënon financat dhe ekonominë e SHBA-së. Vetëm Shtetet e Bashkuara duhet të paguajnë rreth një trilion dollarë amerikanë në vit për të shlyer borxhin e tyre dhe shuma po rritet ndërsa obligacionet ekzistuese të qeverisë maturohen me kushte më të favorshme. Hapësira për
Trump mund të pranojë rënien e tregut të aksioneve
Një deficit tregtar më i vogël mund të priret të dobësojë dollarin amerikan. Në këtë rast, Trump mund të pranojë me vetëdije se tregjet e aksioneve të SHBA po dobësohen për t’i bërë obligacionet e qeverisë amerikane më tërheqëse (me vend: Trump po feston rënien e çmimeve të aksioneve).
Trump mund të përdorë gjithashtu tarifat për të detyruar kreditorët e huaj, si Kina dhe Japonia, të cilët mbajnë sasi të mëdha të obligacioneve të qeverisë amerikane, të shkëmbejnë obligacione afatshkurtra për letra me vlerë afatgjatë dhe me rendiment të ulët. Kjo do të zgjeronte barrën e borxhit në terma afatgjatë. Nga ana tjetër, kjo mund të çojë gjithashtu në një humbje të përhershme të besimit midis investitorëve të huaj nëse Trump do të shantazhonte praktikisht një masë të tillë. Të ardhura të mëdha nga tarifat dhe programi radikal i kursimit të Elon Musk.
Dihet se buxheti federal i SHBA-së lehtësohet edhe nga të ardhurat doganore. Sipas ekspertëve, tarifat ndëshkuese do të gjenerojnë një të ardhur shtesë prej rreth 400-600 miliardë dollarë në vit për SHBA-në.
Departamenti i Efiçencës Qeveritare (DOGE) gjithashtu përshtatet në pamjen e përgjithshme. Elon Musk, si kreu i DOGE, dëshiron të shkurtojë në mënyrë drastike shpenzimet e qeverisë përmes burokracisë rigoroze dhe shkurtimeve të vendeve të punës.
Rreziqet janë gjigante.
Një rritje e mprehtë e inflacionit në SHBA, e shkaktuar nga rritja e çmimeve për shkak të tarifave të reja, mund të minojë planin. Nëse inflacioni në SHBA rritet përsëri, Rezerva Federale e SHBA (Fed) mund të rrisë normat e interesit për të luftuar inflacionin. Normat më të larta të interesit do të rrisin yield-et e obligacioneve qeveritare – e kundërta e qëllimit të mundshëm të Trump.
Një recesion i mundshëm në Shtetet e Bashkuara gjithashtu do të zvogëlonte përsëri të ardhurat nga taksat dhe do të rriste barrën e shpenzimeve të qeverisë, për shembull për përfitimet e papunësisë.
Si e justifikon politikën tarifore kryeekonomisti i Trumpo?
Goditja frontale ndërkombëtare me tarifor i administratës amerikane të Donald Trump shpesh shihet si irracional, sepse Shtetet e Bashkuara dëmtuan veten dhe ekonominë globale në të cilën janë integruar përmes tarifave të importit. Stephen Miran, kryetar i Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë të Trump, ka shpjeguar arsyetimin e politikës tarifore, siç e sheh administrata Trump, në një fjalim në Institutin konservator Hudson. Fjalimi u publikua, më 9.4.2025, në internet nga Shtëpia e Bardhë.
Një mburojë sigurie dhe rezervë botërore dhe monedhë tregtare dollar
Thelbi i konsideratave të Miranit është se që nga Lufta e Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara kanë ofruar dy të mira publike për komunitetin global: një ombrellë sigurie dhe dollarin si rezervë botërore dhe monedhë tregtare, roli i të cilit mbështetet nga obligacionet e qeverisë amerikane si një investim i sigurt.
Administrata Trump është e vendosur të ruajë dominimin ushtarak dhe financiar të Shteteve të Bashkuara. Për këtë qëllim, synohet të imponohen vendet e tjera të marrin përgjegjësitë e të kontribojnë në buxhetin amerikan për të rikthyer kostot e këtyre të mirave publike globale. Në arritjen e kësaj politike renditen pesë mundësi: E para, vendet e tjera mund të pranojnë tarifat pa u përgjigjur me kundërtarifa. Së dyti, ajo mund t’i japë fund praktikave të padrejta dhe të dëmshme tregtare, të hapë tregjet e saj dhe të blejë më shumë nga Amerika. Së treti, ata mund të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes dhe të blejnë më shumë pajisje ushtarake nga Shtetet e Bashkuara. Së katërti, ata mund të investonin në Amerikë dhe të ndërtonin fabrika. Së pesti, ata thjesht mund t’i shkruanin një çek Thesarit të SHBA-së për të ndihmuar në financimin e mallrave publike globale.
Dollari: një barrë dhe jo një privilegj?
Sipas administratës Trump, dominimi financiar përmes monedhës rezervë botërore është një barrë për Shtetet e Bashkuara. Kjo është në kontrast me komentet e mëparshme të administratave amerikane se “dollari është monedha jonë, por problemi juaj”. Shumë ekonomistë e shohin monedhën rezervë si një privilegj që i ka ofruar Amerikës opsione dhe prosperitet të pashembullt konsumator për dekada.
Mirani pranon se Amerika përfiton nga normat e ulëta të interesit me dollarin. Megjithatë, ashtu si këshilltari tregtar i Trump, Peter Navarro, ai e sheh dollarin si monedhë rezervë si të mbivlerësuar sistematikisht, gjë që ka çuar në deficitin e vazhdueshëm tregtar të Amerikës dhe erozionin e industrisë.
Kina thuhet se është pjesërisht fajtore për krizën financiare të vitit 2008
Roli i dollarit e bëri gjithashtu Kinën, në dëshirën e saj për të mbajtur juanin të ulët, për të blerë kredi amerikane për pasuri të paluajtshme në vitet 2000 dhe për të detyruar qindra miliarda dollarë në sektorin e banesave në SHBA, pa marrë parasysh nëse këto investime ia vlenin. Kina luajti një rol të rëndësishëm në shfaqjen e krizës globale financiare të vitit 2008. Miran hedh poshtë pikëpamjen tradicionale ekonomike se tarifat pengojnë tregtinë ndërkombëtare të mallrave dhe kështu dëmtojnë vendet e përfshira. Ai citon një studim nga ekonomistët Pau Pujolas dhe Jack Rossbach, sipas të cilit një luftë tregtare e organizuar në mënyrë të njëanshme mund të përfitojë vendin, edhe nëse pala tjetër përgjigjet me tarifa hakmarrëse.
Tregtia e lirë është më e favorshme
Argumenti se pjesa tjetër e botës duhet t’i paguajë Amerikës një kontribut për të siguruar paqen botërore me fuqinë e saj ushtarake është i besueshëm pjesërisht vetëm në shikim të parë. Edhe nëse dikush ndan bindjen se Europa, në veçanti, është një kalorës i lirë në mbrojtjen ushtarake, ideja se fuqia ushtarake e SHBA është një e mirë publike globale për të cilën duhet paguar duhet të jetë e vështirë për t’u përcjellë në vende si Kina.
Edhe evropianët mund të theksojnë se amerikanët i kanë lidhur buxhetet e tyre ushtarake thjesht me interesat e tyre të pushtetit politike dhe ekonomik.
Analiza më e gjerë tregon se administrata Trump po ushtron konkretisht presionin më të madh të mundshëm tregtar që shoqërohen drejtpërdrejtë me rimarrjen e dominimit politik, ekonomik e ushtarak si superfuqia e parë botërore. Kjo sfidë kërkon edhe një strategji të përbashkët me fqinjët e saj evropianë dhe amerikanë kundër ambicieve hegjemoniste në rritje të Kinës.
