Novelë
Nisën të binin pikat e para të shiut. Diku larg bubullinte. Më shqetësonte mendimi se mos shiu kish filluar diku më lart. Përroi i Zhllimës ishte i çuditshëm. Ai vende-vende zgjerohej duke marrë shtratin e një lumi dhe vende-vende ngushtohej dhe atje bëhej më i rrezikshëm. Kur shirat ishin të bollshëm, ai përveç sasisë së madhe të ujit sillte gurë, trungje pemësh e deri kafshë të ngordhura dhe po të ndodheshe në mes të tij, të rrëmbente dhe të çonte drejt e në lumin e Erzenit duke të kthyer në një trup pa jetë. Dukuri të tilla kishin ndodhur. Ecja pa ndaluar. Dy herë rrëshqita e desh u rrëzova, por shkopi u bë shpëtimtari im. Arrita në fshatin M. K. kur ishte errësuar. Te shtëpia e Sefer Kapedanit kishte gjallëri. Ai martonte të birin, Ganiun. U futa në oborr dhe u afrova te një nga dritaret. Në dhomë ishin grumbulluar gra dhe vajza. Në mes tyre qëndronte nusja veshur më të bardha. Fytyrën ia mbulonte duvaku. Papritur gratë ja nisën këngës: Kush e kërcen Naplonin/Bija e Xhavit Llagamit/ Kush e kërcen Naplonin/Nusja e Gani Kapedanit.
Pa mbaruar mirë këngën e parë, ia filluan të dytës: Sa e bukur ka dal nusja,/ Marshalla, marshalla. /E bukur për bukurie, /Marshalla, marshalla./E paska shtatin si selvie, /Marshalla, marshalla./
Një pjesë e grave dhe e vajzave këndonin, ndërsa një pjesë qeshnin dhe përplasnin duart. Kishin ardhur në qejf. – Qyqja, qyqja, të bukur këngë që po këndojnë, u tërbuan gratë, – tha një e moshuar. – Kemi dasmë nëno, martojmë Ganiun – ia ktheu njëra. – Nuk kemi bër kështu në kohën tonë. Këndonim e kërcenim por nuk harbonim. Burrat aty i keni, pas dere. – E po… – Ju ka plasur cipa! Vajzat e rritura që prisnin t’u vinte sahati e të shkonin te burri ishin shend e verë dhe harbonin nga afshi i vajzërisë që i digjte përbrenda. Ato nuk ia vinin veshin se ç’u thoshin më të moshuarat nënave të tyre. Dhomën e ngushtë e kishte pushtuar zagushia që po u merrte frymën. Ato shkonin sa nga njeri cep te tjetri me britma e të qeshura. E lanë në kujtimet e veta të moshuarën. Si për të prishur syrin e keq, ato ia morën: Ulu mal të dali hëna,/Mali u ul e hëna s’dul./Ç’pate hëne që u vonove,/Ndodhesha larg përtej Stambolle.
Një nga gratë u kujtua e tha: – Nuse ngrije duvakun se ta mori frymën. Kur asaj ia ngritën velin e hollë që i mbulonte fytyrën, dolën në dritë tiparet e rregullta të saj. Balli i rrumbullakët, vetullat me hark, hunda e vogël e me majë, faqet e kuqe më tepër nga tualeti, buzët që i dilnin paksa përpara dhe qafa e gjatë si e sorkadhes, dukuri që tregonin se ajo ishte e bukur. Nuk mund të dalloja vetëm ngjyrën e syve të saj. Doja të largohesha por kureshtja nuk më linte. Kisha dëgjuar për histori martesore që ndodhnin në fshatra, dhe ja më në fund. – Vajzat e vogla të shkojnë në dhomën e nuses, – tha njëra nga gratë. – Pse? – Jo! – Duam të shohim. – Do ju thërrasim përsëri. – Nuk ikim. – Dëgjoni vajza, tani kemi punë, do të rregullojmë nusen. – Duam të shohim edhe ne. – Do të kini kohë. Do t’iu vijë radha dhe juve. “Pse po i largojnë? Ç’duan të bëjnë? Mos lidhet ky veprim me ato që kam dëgjuar?” – thash me vete kur vajzat u larguan, bile ndonjëra edhe duke qarë. Pasi u bindën që çupëlinat ishin larguar, dy gra shkuan në mes të dhomës, kurse të tjerat u larguan duke formuar një rreth. – Nuse, – tha njëra. – Urdhëro! – iu përgjigj tjetra, me kokën ulur sikur i vinte turp. – Hë pra! – Çfarë? – Hiqi. – Kë të heq? – Ato… – Ha,ha,ha…, – qeshën gratë. – Jo, kam turp. – Ta tregoj unë turpin, – tha dhe shkoi drejt saj. Ajo “u mundua” të largohej, por tjetra e mbërtheu nga mesi dhe e shtriu përtokë. E afrova fytyrën akoma më pranë xhamit. Po t’më shikonin do u dukesha lugat dhe do prishja bukurinë e atij riti. Ajo që luante rrolin e nuses u shtri në shpinë, ndërsa tjetra që luante rrolin e dhëndrit, i kërceu sipër duke iu futur në mes të këmbëve dhe filloi të bënte lëvizje të tilla që imitonin aktin seksual. Gratë qeshnin, përplasnin duart dhe bërtisnin: – Jepi Gani, jepi! – Pu, pu, pu…pu, pu, pu…, u plasi cipa grave. Sikur nuk kanë qenë deri tani me burrat, – pëshpëriti dhe çori faqet më e moshuara. – Bëhet për Sadeten, ajo duhet të jetë gati për sonte, – i tha njëra që ndodhej pranë saj dhe që e kishte dëgjuar. – Eh sikur nuk ka parë ajo sesi ia kërcen gjeli pulave. Para syve i ka pasur. – Gjeli është gjel, kurse… – Po kalin si e bënë me pelën nuk e ka parë? Hë fol? Nusja shikonte se çfarë bënin gratë. Vjehrra i qëndronte pranë. – Të ulet nusja se është lodhur duke qëndruar në këmbë. – Po, po, të ulet. Atë e çuan në qoshe të dhomës. – Të hapim dritaren se na u mor fryma,- u kujtua njëra nga gratë. U largova dhe e mbajta vrapin te gardhi. Vajzat e vogla i kishin çuar te dhoma e nuses. – Kujdes mos veni këmbën mbi bakllava se është për dasmorët. – Jo, jo, mos ki frikë. Kur vajzat mbetën vetëm, njëra prej tyre vuri gishtin në sherbet dhe më pas e futi në gojë. – Sa i ëmbël që qenka…! Marrim ndonjë copë bakllava? – Jo se do na flasin… – Nuk na thonë gjë. – Po burrave çfarë do t’u japin? – Ulemi në krevat dhe lozim? – Hi, hi, hi…, aty do fle xhaxhi Ganiu me nusen… Më e vogla e vajzave këmbadorazi u fut nën krevat. Pas pak atë e zuri gjumi. Kur gratë mbaruan “lojën” e tyre, vajzat u kthyen përsëri pranë nuses. Vetëm për Fatimen e vogël nuk u ra ndërmend. Në oborr u dëgjuan këmbë. Ishin dy dasmorë. Shiu kish pushuar. Në qiell u dukën yje të rrallë. Një tufë reshë që i shtyu era, i mbuluan përsëri ato. Njëri nga dy dasmorët më kishte parë. – Kush është aty? – pyeti ai. – Jam unë…Më ra rruga këtej dhe…. Sapo u ktheva nga fshati Shpat. – Eja. – Jo, jo, faleminderit, do të iki… – Ku do të shkosh natën. Sonte kemi dasmë. Ti je i mirëpritur. Çuditem sesi e paske kaluar përroin. – Ja ashtu… – Si ne fshatarët ë…? Në dhomën e madhe ishin mbledhur mbi njëqindepesëdhjetë burra, ulur rreth sofrave të mbushura me pjata, ku kishte mish të pjekur, djathë, gjizë, vezë, hudhra, qepë e faqore me raki. Në krye të vendit qëndronin i ati i Ganiut dhe hoxha që kishte ardhur nga një fshat i largët, pasi aty përreth nuk kishte të tillë. Seferi u çua e tha: – Mirë se erdhe doktor! – Mirë se ju gjeta e Ganiu të trashëgohet. – Të lumtë goja. Eja. Qenke qullur. – Pak. – Ulu këtu pranë meje. -Jo xha Sefer. Do qëndroj me djemtë. – Kush është ky? – pyeti hoxha, me një mjekër të thinjur e të lagur e me ca sy të zi e që më dhanë përshtypjen sikur m’i nguli si me dyshim, ndoshta kështu m’u duk mua. – Doktori ynë. – Si e quajnë? Xha Seferi i tha emrin tim. – Qenka kaurr. – Po hoxhë efendi. – Duket djalë i mirë? – Ashtu e kemi, është i papërtuar. Në ballë të dhomës, në mur, qëndronte varur një pushkë. Ishte e të zotit të shtëpisë. E mbante atë që nga koha e Luftës. U ula pranë Bilalit, që ishte i plotfuqishmi i zonës, burrë rreth të dyzetave. – Ku ishe deri tani doktor? – më pyeti ai. – Në Shpat. Mjekova gruan e kryetarit. – Atë lopën? – tha dhe më ra me bërryl. – Atë o Bilal. – Çfarë kishte? – E kishte kafshuar qeni në këmbë. – Nuk e gjen gjë, mos ki frikë. Të ftuarit flisnin me zë të lartë dhe uronin. – Sefer, djali të trashëgohet. – Të lumtë goja. – Gani ta tundësh sonte. – Gani duam djalë. – Lërmani çunin, mos ma ngacmoni. – Pse akoma buzët me qumësht i ka? – Pini, lërini romuzet. – Shëndeti i çiftit! – Ja ashtu. – Sefer të them dhe unë nja dy fjalë? – Urdhëro, o Sinan Dushku! – Më bëhet qejfi që ia arrite kësaj dite. – Të paça, o kryetar. – Djalin e martove. Uroj që shtëpia të mbushet me nipër e me mbesa. – T’u rrit nderi. – Të rroni e t’i gëzoni ti dhe Meremja. – Gëzime paç në shtëpinë tënde. – Të faleminderit! Të dy i kthyen gotat me fund. Pak më tutje qëndronte Qerim Sinella, sekretari i partisë, i shëndoshë, fytyrëkuq, hundëmadh, me sytë në ngjyrë gri dhe të qeshur. – Doktor, nuk ka të ngopur Qerimi, pi si kalë, pa i tharë dy-tre litra raki nuk luan nga vendi, – më tha Bilali. – Ai sikur nuk po pinë. – Mos u nxito. Ja kërkon puna. Në fillim ja merr këngës e pastaj… Sikur ta kishin bë me fjalë, sekretar Qerimi ia mori: Kur pata një lule të bukur/Thashë se do ta kem përherë/Iku flutur moj si flutura./Dhe s’mujta me i marr erë./Lulen n’dorë kur unë e pata./Kimetin nuk ia dita./Vaj sa shpejt na u ngrys nata./Unë këtë gja nuk e prita./Lulja prej dore ç’më doli./E prej gjumi u zgjova./Më la të shkret në mendime./As një herë se kam harru./ – Të lumtë goja, o Qerim Sinella! – Faleminderit, o i zoti i konakut! – Mos e mbyll me kaq. Dasma vazhdonte. Dasmorët ngrinin gotat njëra pas tjetrës. Midis tyre shquhej sekretar Qerimi. Nën avujt e alkoolit që kishin filluar t’i trazonin mendtë e kokës ia mori një kënge tjetër: Ç’u ngresh herët sabahile, herët fort. / O jashiku n’trandofile po qan me lot./Qaj me lot moj Bukurie./Zemrën ti ç’ma ke zbut./Karaifilat, o në saksie. Era jote ç’më vjen mu. – Të lumtë goja o Qerim ….., por ai vazhdonte. O muhabetin ta bëjmë bashkë. As kërkush mos ta di. Mos na del fjala jashtë. Vetëm Zoti, unë e ti. Qerim aga pushoi së kënduari. Dasmorët vazhdonin bisedat sipas midesë. – Sivjet do kemi të korra të mbara.- Nga e di ti?- E dëgjova në radio.- Në një fshat të Elbasanit një lopë polli viç me dy koka. – Ç’thua more?! Pse gënjen. – Po në Vlorë e ke dëgjuar që një marinar ia hipi pelës? – Ik ore budalla! – Më plaçin sytë në gënjefsha. Këto ishin bisedat që bënin të rinjtë e fshatit njëri me tjetrin. Pija vazhdonte. Rakia e rrushit dhe e manit derdhej lumë. Kishin ardhur në qejf. Një dasmor u çua dhe mori pushkën. – Mos e trazo atë! – Pse o Sefer? Ta shkrehim njëherë. – Ajo është për nesër. Thuaj Bilalit të japë koburen që mban në brez. O Bilal, ta bëjmë një herë bam? – Mos ma kërko, nuk mund ta jap. – Pse? – E kam të ndaluar. – Në fshat jemi. Në Tiranë nuk shkon zhurma. Pastaj ty të kemi të parin këtu për kësi punësh. – Është sekretar Qerimi… – Lëre atë. Ma jep të shkretën se po më hanë duart. – Me një kusht ama. – Me çfarë kushti? – Të qëllosh jashtë. – Ja ku e kemi doktorin, po ndodhi gjë. – Jo, jo. Jashtë! Ai mori pistoletën, e ngriti grykën e saj lart dhe qëlloi në mes të dhomës. Plumbi shpoi tavanin prej dërrase, theu një tjegull e si bëri rikoshetë ra në mes të një prej sofrave, për fat pa goditur njeri. – Bjere dreqin! Budalla! Desh na bëre hatanë, – i tha Bilali dhe ia rrëmbeu pistoletën nga dora. Midis të ftuarve ishte dhe nipi i nuses, Myslym quhej. Kishte mbaruar Shkollën e Bashkuar dhe ishte emëruar oficer në Librazhd. Edhe ai kishte ardhur i armatosur. – Të qëllojmë me pistoletën e oficerit, – u ngrit e tha djali i Rushitit. – Jo vëllezër, e provuat njëherë. Desh u vramë. – Një herë ndodhi. Po nuk pate besim te ne, qëllo vetë atëherë. – Jo, nuk mundem. – Dil e shkrepe jashtë. Atje nuk ka rrezik të vrasësh njeri. Si duket Myslymi ndërroi mendje. Ai doli jashtë e qëlloi gjashtë herë. Dasma vazhdonte. Afrohej mesi i natës. Dhëndri me nusen duhej të hynin në dhomë. – Sefer, o Sefer, – u dëgjua nga ana e grave. – Erdha, – tha ai dhe shkoi të takonte të shoqen. Diçka ata biseduan njëri me tjetrin dhe kur u kthye ai tha: – Gani të pret nusja. Ganiu u çua për të shkuar në dhomë. Te pragu i derës shokët e goditën me shpulla. – Me këmbë të mbarë, – i tha i ati. – Do Zoti me një çun! – u hodh një tjetër. Kur Ganiu u gjend përballë të shoqes, i ngriti duvakun dhe i pa për herë të parë fytyrën, që asaj iu bë prush nga turpi. Ajo mbylli sytë në pritje se çfarë do të ndodhte. Ganiu i ndezur dhe flokëprishur e përqafoi me afsh dhe e puthi në të dy sytë. Ajo u drodh dhe ashtu sikundër ishte, u lëshua e tëra në krahët e tij. Ai e ngriti në duar dhe e çoi në shtrat. Ishte nata e parë e tyre. Ata nuk e dinin se nën krevat me veshët pipëz, Fatimja e vogël do të dëgjonte klithmat e nuses dhe ofshamat e dhëndrit. Dasma do vazhdonte deri të nesërmen në mëngjes. Dollitë vazhdonin si më parë. Kishte nga ata që u dehën. I morën dhe i nxorën në sallon. Ata vollën rakinë e ushqimet që kishin ngrënë. Pranë Myslymit shkoi Dilaveri, një nga djemtë e fshatit.- U fut Ganiu? – pyeti ai Myslymin sikur nuk dinte gjë. – Po! – Do kemi store. – Pse?- Nesër në mëngjes do e marrim vesh. – Çfarë do marrim vesh? – Thonë se Sadetja e ka pas një djalë. – Kë? – Bariun, Bari Zela quhet.- Nga e di ti? – Më ka thënë… – Kush? – Një shoku im. – Nuk ka mundësi. – Ai nuk gënjen. – Dalim pak jashtë. – Pse? – Të freskohemi. Këtu brenda plasëm vape. – Bije shi. – Jo, ka pushuar. – Epo mirë. Kur ata dolën në oborr, Myslymi nxori pistoletën nga brezi dhe tha: – Para! – Ku? – Atje ku dua unë. – Pse? – Mbylle gojën dhe vazhdo rrugën. – Nuk vij. – T’i nxora zorrët e barkut jashtë. – Çfarë do nga unë? – Atë do e shohim nesër në mëngjes. O halla ime do kthehet me turp në shtëpi, ose ty do të ikë koka.- Jo…po… – Nuk ka fjalë. Ke marrë nëpër gojë motrën e tim ati. Më fal, nuk e thashë me atë qëllim, – tha Dilaveri që dridhej nga frika. Mos e zgjat. E nëpër shiun që kish filluar të binte sërish, ata morën përpjetë përroit e qëndruan në një vend që i mbronte disi nga era. – Ulu në gjunjë e mos lëviz. – Më fal! – Nuk ka falje për ty. Një fishek më ka mbetur. Ai ndodhet në fole. O ti, o unë. Mungesa e tyre ra në sy. Dikush nga djemtë doli për t’i kërkuar, por një nga burrat i tha: – Qëndro. Bëj durim. Ata e kanë një arsye që u larguan. Duhet ta zgjidhin midis tyre. Dasma do të vazhdojë sipas traditës. Krisma e pushkës nesër në mëngjes do ndajë shapin nga sheqeri. Çifti ishte “zgjuar”. Në dhomën e tyre u fut e ëma e Ganiut, nënë Meremja. Ajo ngriti jorganin dhe zbuloi çarçafin. Në mes të tij skuqte njolla e gjakut. Sytë iu mbushën me lot gëzimi. Shkoi pranë nuses, e puthi në ballë dhe e lumturuar mori çarçafin e me atë në duar u fut te dhoma ku qëndronin burrat dhe e hapi në vendin ku ndodhej njolla e gjakut, shenja e virgjërisë. Seferi mori pushkën. Duhej të qëllonte tri herë sipas zakonit.- Jo Sefer prit, – i tha një nga miqtë e tij. – Pse? – Mos e kthe dasmën në fatkeqësi. Duro. Kur të dëgjosh një të shtënë atëherë përgjigju me tre nga ana jote, – tha dhe u largua e shkoi për të gjetur Myslymin me Dilaverin. Kaloi përroin e mori të përpjetën. Pas një copë here, pa Dilaverin që qëndronte në gjunjë duke qarë si fëmijë dhe Myslymin me pistoletë në dorë. Të dy ishin qullur nga shiu që kishte rënë gjithë natën. – Myslym, o Myslym… – Këtu jam. – Lëre Dilaverin- Pse nuk po e dëgjoj të shtënën e pushkës? – Si është puna?- E si do të jetë?- Të vërtetën. – Eja!- Jam betuar. Gjithçka varet nga të shtënat e saj.- Eja të them. Lëre të lirë. Ma jep pistoletën. – Pse?- Do ta marrësh vesh. Myslymi u bind dhe ia dha pistoletën. Ai qëlloi në ajër. Nuk vonoi dhe u dëgjuan tri të shtëna pushke. Myslymi ngriti duart lart nga qielli e tha: – Të falem o Zot. Dilaveri u çua, por tani i vinte turp për çka kishte thënë. – Maskara, ti je turpi i fshatit. Kudo që shkel këmba jote vetëm prapësira sjell. Qërohu dhe mos ta shohim më surratin në këto anë, – i tha i posa ardhuri. Ai iku për mos t’u kthyer më në fshat…
