Çaste të jetuara të vajzës së Poetit Kombëtar Lasgush Poradeci
Ai ishte ulur si gjithmonë, te vendi i tij i zakonshëm, duke parë atë perëndim të vagëlluar të mrekullueshëm. Pranë i qëndronte konia e tij në ngjyrë të bardhë në rozë. I mbështetur mbi bastun, kishte hedhur vështrimin mbi liqen. Edhe Cuci, kështu i thërriste ai kones, si për të treguar edhe në këtë rast besnikërinë e tij të pakufishme, vështronte në të njëjtin drejtim si i zoti. Era e lehtë ose kriveci, që kish filluar pak më parë, përkëdhelte flokët e të dyve.
Poeti, shkëputi për një çast shikimin nga liqeni dhe filloi të ledhatonte konen e tij. Në atë shijim ajo shtriqej dhe me gjuhën e saj të lëmuar i lëpinte me dashuri dorën. Ai diçka i fliste dhe Cuci i përgjigjej me gjestet e saj përkëdhelëse, tundte bishtin leshtor, fërkonte trupin e saj me të tijin dhe hidhte shikimin nga ai e liqeni. Ajo qenie e vogël dhe tepër e zgjuar, që çuditërisht nuk bënte pjesë në racën njerëzore, megjithëse nuk e kuptonte gjenialitetin e tij, e donte me një dashuri vetëmohuese. Një herë, një mikut të tij, edhe ai poet, i ishte rrëfyer: “Cuci është më i zgjuar se gjysma e njerëzve që hyjnë e dalin në shtëpinë time!”. Ndërsa vajzave të tij u kish thënë: “Kur të vdes, Cucin do ta fusni në varr me mua. Një vdekje ka, le të vdesë edhe ai kur të vdes unë!” Në këtë amanet urdhër ato kishin heshtur. 
Ashtu si pa kuptuar kish filluar të binte nata, e cila ishte bërë më e ftohtë, më e athët, në atë mbarim vjeshte. Në qytetin e vogël turistik, xhirua e zakonshme e njerëzve që shëtisnin mbrëmjeve ishte bërë më e rrallë. Bulevardi kryesor dhe i vetëm i qytetit, ishte buzë liqenit dhe shumë nga shëtitësit mund të shikonin vendin ku ishte ulur poeti. Ai rrinte atje sikur donte t’u thoshte të gjithëve: “Më doni! Ejani ja ku më kini!” Një çift të fejuarish po kalonte në bulevard. Vajza, një brune e lezetshme e kishte mbërthyer fort pas krahut të fejuarin dhe të dy çapiteshin të shkujdesur duke kryqëzuar shikimet me njeri-tjetrin. Më pas e hidhnin shikimin mbi valëzat e liqenit dhe dukesh sikur kriveci ishte krijuar enkas edhe për të luajtur me flokët e saj të bukur, që herë-pas-here përkëdhelnin fytyrën e djalit si të transmetonin një mesazh dashurie. Papritur, ajo, si të kish parë një ngjarje të pazakontë iu drejtua djalit që kish në krah:
– Ua Poeti! Të lutem, a të shkoj ta takoj?
Ajo i thoshte ato fjalë si në formë lutjeje, sikur kërkonte leje apo një të drejtë të mohuar, sikur kësaj radhe vërtet kishte zbuluar atë që kërkonte prej vitesh…
– Prapë ti! As mos e mendo, hiqe nga mendja, harroje, përse kërkon të na hapësh telashe? Pastaj, as ai nuk do të takojë njeri, është tip i çuditshëm.
Ai i fliste me një lloj bindje, si urdhër apo marrëveshje njëherësh, sikur i dinte të gjitha, madje edhe ato që kishte në mendje Poeti. Me sigurinë e fjalëve të tij, të jepte përshtypjen sikur vendimi ishte marrë njëherë e mirë për atë njeri: nuk duhej takuar e nuk duhej folur me të, sikur ai të ndryshonte me magji mendimet.
Ajo heshti. Heshtja e saj nuk tregonte bindje, por një lloj pasigurie se aty ndoshta nuk ishte vendi i përshtatshëm për ta kundërshtuar përsëri. Në shtëpi ai i kish treguar se ç’lloj “telashi” ishte të takoje poetin. Ai nuk ishte si të tjerët. Ai nuk shkruante për realizmin socialist dhe kjo ishte e dënueshme për shoqërinë ku jetonin. Por me gjithë shpjegimet e tij ajo nuk ishte bindur. Me një lloj intuite femërore, që ishte kultivuar edhe nga shumë libra që kish lexuar, nga shumë poezi të tij që i dinte përmendësh dhe nga dashuria që ndjente për të shoqin, ajo kish “pranuar” në heshtje. Ishte fejuar pak kohë më parë dhe kishte ardhur në qytetin e liqenit nga larg, shumë larg, nga një vend edhe ai “i lagur”. Qytetin e saj e kishin quajtur perla e detit Jon. Edhe mblesi kur i kishte rekomanduar bashkëshortin e ardhshëm, mbasi kish radhitur virtytet e tij kish shtuar. “Sa për qytetin, do ta ndërrosh, nga “i kripur” në “të ëmbël”. Në fakt, ajo kish menduar diçka tjetër. Shkruante vjersha dhe nga larg ishte e dashuruar me mjeshtrin e madh. Po nuk e kishte parë kurrë. E më shumë se sa qyteti me ujë të ëmbël, fati se mund të takonte poetin e saj të adhuruar e kishte mbushur me një lloj mallëngjimi. Në zemrën e brishtë të vajzës së re kish filluar të rritej një lloj malli dhe fantazia e saj fluturonte se si do të ishte vallë ky njeri, si do t’i kishte sytë, duart, ecjen? Si mund të ishte një takim me të? A do të pranonte Poeti të bisedonte me një vajzë të ardhur nga larg? Çfarë do t’i thoshte? Si do ta fillonte bisedën? Po çfarë mund t’i them unë? Edhe inicialet e emrit të tij duken sikur janë bërë enkas, mendonte ajo. Ato ishin shumë domethënëse L P. Liri dhe Poezi, ose Lumturi dhe Pasion dhe kishte kujtuar shumë vargje të tij që i dinte përmendësh. Ishte përpjekur që edhe të fejuarit në takimet e para t’i recitonte diçka, por ai nuk i ishte përgjigjur, madje kishte qëndruar indiferent si për t’i thënë që të mos i kujtonte më e se duheshin fshirë nga kujtesa e saj. Vajza, nga ky qëndrim ndjehej e vrarë, e nënvleftësuar, e fyer. Ato vargje ishin fjalë të ëmbla të dala nga një shpirt i madh e i thellë si liqeni, vargje që vetëm një poet si ai mund t’i nxirrte. Vetëm një penë e artë si e tij mund të fliste për dashurinë ashtu thjeshtë, ëmbël e pastër si kaltërsia kristal e liqenit. “Ndoshta është i turpshëm”, kish justifikuar ajo mosreagimin e tij ose “ndoshta puna e tij nuk është aspak romantike!”
Ai ishte punëtor sigurimi i atij qyteti e ishte fjalëpakë dhe jo pasionant. Dëshira e saj për t’u takuar me poetin humbi, ashtu si shumë ëndrra të tjera të saj…
Fugoni ngjiste Qafën e Thanës duke utururar. Ishte fund gushti e bënte akoma nxehtë.
– Shiko, shiko, sa bukur duket liqeni që këtu. Ka pasur të drejtë babai yt kur thoshte se “këtu fillon bukuria” – foli një grua rreth të dyzetave.
– Pse, cili është babai i saj? – pyeti me të shpejtë një brune simpatike që ishte ulur afër saj.
– Poeti L. P. E njeh?
– Kë? – ia ktheu brunia që nuk i fshihej një tronditje e brendshme.
– Të bijën!
– Më fal kujtova se thatë për L.P. Ai është idhulli im – dhe duke u kthyer nga vajza e poetit vazhdoi – tërë jetën kam ëndërruar për ta takuar babanë tuaj. Lum ju ç’baba kini! Duhet të jini shumë krenare për të!
– Faleminderit!
– Ai tashmë është larguar prej kësaj bote. Unë s’e takova dot. Në takimin me të e kam imagjinuar veten të ulur në gjunjët e tij duke i puthur duart. Por tani e ndjej veten pranë tij kur flas për të, kur lexoj për të, kur kujtoj poezinë e tij. A mund të pimë një kafe bashkë?
– Me kënaqësi zonjë sapo të mbërrijmë në qytet!
– E kam parë babanë tuaj para 20 vjetësh atëherë kur erdha nuse në këtë qytet. Më besoni dhe një nga arsyet që pranova këtë martesë ishte dhe ky qytet i mrekullueshëm, me freskinë, me borën, me malin, me liqenin, me të gjitha. Babai juaj e ka bërë të pavdekshëm. Dija përmendësh shumë nga poezitë e tij. Burri im dhe unë vazhdojmë të jetojmë akoma këtu për shumë arsye. Ndoshta tashmë jemi lidhur me qytetin. Gjyshi i tij ka ndihmuar në hapjen e shkollës shqipe në fshatin e tij dhe për këtë e vranë banditët serbë. 
– Më fal si quhet gjyshi i burrit tuaj?
– Dh. B.
– Ua ç’koincidencë? Në arkivin e babait tim unë kam gjetur një material për fillimet e shkollës shqipe në P. dhe kam gjetur dhe një gazetë të vitit 1928 ku njoftohet ky fakt bashkë me fotografinë e Dh. B. Pra e ka ruajtur rreth 80 vjet. Është një gazetë e botuar në Bukuresht.
– Ashtu?
– Babai im do të ishte shumë i lumtur në qoftë se do ta kish takuar burrin tuaj, domethënë nipin e këtij patrioti. Do të ishte edhe më i lumtur sikur t’iu kish takuar ju që jeni kaq me ndjenja dhe e pëlqeni poezinë e tij. Më vjen keq që keni humbur këtë kënaqësi!
Gruaja u trondit nga pohimi i kësaj të vërtete kaq të sinqertë. Pllakosi një heshtje. Një pikë loti rrëshqiti nga sytë e gruas brune. Ato shikonin njëra-tjetrën në sy. Biseda vazhdonte pa fjalë. Shikimet, mimika fliste. Ato po merreshin vesh pa fjalë. “Më mirë që kjo nuk e di të vërtetën, pse s’e kam takuar Poetin”, mendoi gruaja, ndërsa i vinte për të qarë me dënesë. Këtë nuk do t’ia falte kurrë burrit të saj që e kish ndaluar për ta takuar atë. Iu kujtua stoli ku ai rrinte i ulur gjithmonë dhe sodiste liqenin. Ajo e kuptoi se ai atje skaliste monumentin e tij. Në pohimin e këtyre fjalëve nga bija e tij, gruaja e re e shihte tashmë veten të ulur në këmbët e Poetit duke i puthur pambarimisht duart.
MËNGJES
Si shpirt’ i zi në kraharuar,
U mbyll liqeri nënë male.
Ndaj fund’ i ti e pasqyruar,
Po shuhet nata me-nga-dale.
E shoh ku vdes e ku po vuan,
E syt’ e saj dyke pulitur;
E syt’ e saj q’u mavijuan,
Jan’ yjt’ e qjellit të venitur.
Tashi dh’ agimi llambaritës
Po svagullon në fund liqeri,
Po tretet tinës yll’ i dritës
Posi një sumbull prej sheqeri.
Pra ja! pra ja! se dita ndezi,
Se fund’ i ujit vetëtiti,
Se posi lajmëtar-mëngjezi,
Del zogu-i bardh’ i një nositi …
TRIOLETA
Pik’ e loteve të mija
Vetëtin si gur i rrallë,
Shkrep me zjarr posi shkëndija
Pik’ e loteve të mija.
Bukurija, bukurija
Më pat puthur mun në ballë:
Pik’ e loteve të mija
Vetëtin si gur i rrallë.
II
Si m’u ndrit çdo mall që pata!
Miq, o! kìma-ni zilinë!…
Ardhi dita: iku nata –
Si m’u ndrit çdo mall që pata!
Varg-e-varg më përgjërata
Para sysh më venë-e-vinë…
Sì m’u ndrit çdo mall që pata!
Miq, o! kìma-ni zilinë.
III
Këto kopshte ku fryn era
Muar gjyrën e floririt…
Se ç’m’i shkel baluke-prera
Këto kopshte ku fryn era:
Parëvera! parëvera!
Po më çel në mes të gjirit –
Këto kopshte ku fryn era
Muar gjyrën e floririt.
KU SHTROHET VALA …
(ROMANCË)
Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng’ e pakuptuar,
Të pashë, motër, plot me mall,
Më pe më shpirt të llaftaruar.
Q’ ahere silleshim më nge
Gjith vet-i dytë, vet-e dytë…
Dh’ i shtinja sytë gjith përdhe –
Gjithë përdhe m’i shtinje sytë…
Po me t’u ndarë vet e vet,
Më s’kishim turp që s’kishte fjalë…
Na ritej malli posi det,
Posi një det që vjen me valë:
E prapë silleshim më nge
Gjith vet-i dytë, vet-e dytë;
E prapë sytë gjith përdhe,
Gjithë përdhe pikonin sytë.
Q’ ahere qamë plot me mall
Atë vështrimin e kaluar,
Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng’ e pakuptuar.
Se kish kuptim, që s’kish kuptim,
Kuptim’ i fellë-i mallit t’onë;
Se malli jon’ ish zotërim,
Që robëron përgjithëmonë;
Se s’dashuronja-as un’ as ti,
Po dashuronte dashurija:
Një dashuri – një fshehtësi
M’ e fshehur sesa fshehtësija.
SYT’ E TU VETËTIMTARËT
Syt’ e tu, vetëtimtarët, i mbulon pluhur i zi.
Syt’ e tu vetëtimtarët ndezin yj mi vala detesh.
Me vështrim të perënduar, kaq hirplote ti më mbetesh
Si t’i fsheh qipall’ e rëndë të paçmuarat stoli.
Kur i pash’ oh! në nat’ helmi, hën’ e largë-ish derdhur n’ ar.
Kur i pashë në nat’ helmi, ar i derdhur m’u bë zija:
M’u bë gas ndaj fërfëllonte vgjeri-i shent’ hijen e tija:
Mi shtrat flete sapo shtruar… na shij qjelli zilitar…
Syt’ e tu – enigm’e kohës; syt’ e tu – çudi pa çmim;
Syt’ e tu – çkëlqim gazmuar i skëterrës dhemshurishte.
Kish durim yll’ i zhuritur, yll me zjarr durimi kishte,
Që krijoj kaq dritë djelli, që mbaroj kaq dëshërim.
Syt’ e tu, vetëtimtarët, sillen qark gjeratorisht.
Syt’ e tu vetëtimtarët ëndërojnë-aq të qetuar.
Ndaj shtron hijen vgjeri -i shentë kur i putha-i llaftaruar,
Syt’ e tu vetëtimtarët buzëqeshnë dhemshurisht.
