Fushat Eliziane të Parisit ishin shndërruar brenda një nate në fushëtirën e vdekjes. Shëtitoren më vezulluese dhe më të populluar të botës e kish mbuluar ploja e hirtë e pandemisë Covid-19 që kish mbërthyer njerëzimin. Tinëzisht, e beftë, e padukshme, e egër, e pashmangshme, e pabesueshme, autoritare dhe e rëndë si vetë frika e njeriut nga vdekja. Frymë gjallese. Heshtje morti. Shitoret prestigjioze lëngonin qepen mbyllura. Dritat ulëritëse të reklamave përloteshin të verbuara. “Këtu ndoshta matet pesha e gjëmës!” – mendoi Teuta kur taksia me të cilën udhëtonte kaloi Sheshin e Yjeve pranë Harkut të Triumfit dhe u derdh në Champs-Elysées. Uli ngadalë xhamin e dritares në krahun e saj dhe ndjeu se ajri përjashta kishte ngrirë, ishte qelqëzuar dhe nuk përcillej dot gjer në mushkëri. Bunacë. “Prite kur t’ia behë reja e zezë, flatruese dhe kërcënonjëse e zogjve vrasës”, – vijoi ajo të mendonte, sepse në çast iu bë se po udhëtonte lëndësisht nëpër një film të frikshëm të Hitchcock-ut. Diku iu pahit hija e një patrulle policie që u zhduk vetëtimthi në një cep ngrehine sikur ta kish përpirë dheu. “Janë njerëz a shpirtra?” – i kaloi pyetja mespërmes kafkës si një e therur migrene. “Me siguri shpirtra, – i erdhi përgjigjja nga mespërmeskafka, – shpirtra heronjsh që enden Fushave Eliziane të rrethit të parë të Ferrit…”. Kur taksia që dukej sikur po rrugëtonte në zbrazëtirën e botës mori kthesën për në Avenue Marceau, ku në dritaren e një ngrehine valëvitej flamuri i vendit të saj, Teuta pikasi që larg në atë shkreti, pothuaj me gëzim, një formë njerëzore në krye të një rrugice.
Ishte një formë ngjyrë dheu që spikaste në zbardhësirën e agimit, e përgjumur, e palëvizshme, por njerëzore. Një formë që me siguri kishte shpirt, mish dhe gjak. Ajo nuk ia ndau sytë derisa taksia që hante shpejtazi udhën (ose e villte atë) iu avit vendit dhe i tregoi se ishte, në të vërtetë, një fole e braktisur të pastrehësh, e ndërtuar me ca batanije që kishin marrë formën e trupit njerëzor. “Nëna ime, – ofshau gruaja e re vetë me vete, – edhe clochard-ët kanë marrë arratinë!” U krodh sërish në filmin e Hitchcock-ut si në një realitet që tani ia kish huajtur Zoti dhe vijoi lëndësisht vozitjen si një fluturim përmes tij, duke mos ia ndarë vështrimin që sipër taksisë së saj e cila udhëtonte rrugëve, shesheve dhe bulevardeve hënore të Parisit. E pikasi tek kaloi përpara monumentit Hotel des Invalides që asaj ore të zbardhëllimës dukej madhështor, mbuluar me brymën e mëngjesit që i jepte pamje fantazmagorike, por edhe të ngarkuar me një barrë misteri. “Napoleoni prehet brenda atyre mureve, poshtë një kubeje…” – tha vetë me vete. “Po a ishte vërtet Napoleoni ai që dergjej në katër arkëmortë poshtë kubesë?” – pyeti sërish veten. Kjo e fshehtë që kishte pothuaj dyqind vjet që turbullonte zemrën e francezëve ia mësyu mendimet dhe nuk e la të përsiatej për fatin e saj. Ndjeu befas në qiellzë një shije të metaltë të frikshme të cilën e identifikoi si shijen e arsenikut me të cilin thuhej se anglezët helmuan Napoleonin syrgjyn në ishullin e Santa Elena-s. “A ishte punëmbaruar arseniku? Shkaktonte një vdekje të rrufeshme pa dhembje apo, përkundrazi, pillte një agoni të gjatë e të mundimshme?” – vijonte ta mundonte veten me pyetje. Nuk e ndalte dot mekanizmin e mendimeve që punonte ethshëm dhe në drejtimin që i tekej. Sërish i doli përpara syve të mendjes foleja e braktisur e të pastrehëve; gjersa mbërriti në klinikën Saint Jean de Dieu përmes filmit të tmerrit dhe pa ia ndarë sytë taksisë së saj që bënte të njëjtën udhë poshtë, përsiatej: “Ku kanë shkuar vallë clochard-ët e Parisit? Ku janë fshehur për t’i shpëtuar virusit me kurorë në kokë dhe me kosën e pashmangshme të vdekjes në dorë?” Iu ndërmend befas një pastel i Georges Tournon-it me titull Les deux clochards që e pati mrekulluar me ngjyrat e tokës dhe pamjen e dy miqve të vobektë që më shumë se “clochards” asaj i qenë dukur si apostuj dhe për herë të parë që prej kohësh mundi të buzëqeshte. Iu kujtua aventura e pak ditëve më parë kur ende nuk ishte shpallur pandemia: Kishte rënë mbrëmja kur një ngut zemre, diktuar nga angështia ngjyrë plumbi që i rëndonte kraharorit, e bëri të vraponte për në kishën e madhe të Madeleine-s, me shpresë që të ndiente aromën e pagabueshme të temjanit, ngrohtësinë e flakës së qirinjve, vështrimin e ngulët hyjnor të engjëjve dhe shenjtorëve, me shpresë që të gjente paqe në universin e gurtë të shtëpisë së Zotit dhe të ndizte një qiri përpara shenjtores së rasteve shpresëpaka… Vizitorët e shumtë po zbrisnin shkallëve të saj së bashku me tingujt e fundit të Hohe Messe të Bach-ut që ishte luajtur në kishë kur ajo ngjiti nxitimthi shkallaret duke çarë rrugën mes tyre dhe mbërriti përpara portës së madhe të kishës në çastin kur i vunë rezen. I ra çokut sa mundi, por askush nuk ia hapi. Mbeti vetëm në sheshpushimin e gjerë të mermertë të shkallëve që ishin pastruar nga vizitorët, në mes të kolonadave madhështore, ndërsa shiu i beftë dhe i ngrictë që nisi atij çasti e lau vezullimshëm Rrugën Mbretërore që hapej përpara Madeleine-s sipërane. Hodhi vështrimin gjer ku i hante syri dhe shqoi në fund të Rrugës Mbretërore sheshin Concorde, më të madhin e Parisit, të ndriçuar si për festë, me fenerët përrallorë nëpër të cilët litarët e shiut ishin qepur si girlanda drite; në mes të tij qëndronte Obelisku përmbi tremijëvjeçar i tempullit egjiptian të Louxor-it. Teuta ndjeu një rrëqethje të fortë, sepse pa tek ai atë grimë kohe përjetësinë të larë nga shiu me një piramidth të artë në majë. Mbeti si e shtangur nga magjia që rrezatonte deri tek ajo monumenti prej graniti dhe e harroi për pak çaste kohën, sëmundjen, operacionin e rëndë që e priste, ankthin, veten…
Ndjeu se si lumi i kohës e mori me vete si një guriçkë bregu dhe mendoi e mrekulluar se, sido që të shkonte puna, do të mbetej në jetë të jetëve si krizalidë brenda atij çasti, që po kristalizohej në kujtesën e saj dhe të vetë universit. Bëri të zbriste shkallaret e mëdha kur në të djathtë të ngrehinës së Madeleine-s pikasi një rreze drite që dilte nga një derë pakëz e hapur. U nis drejt saj me shpresë se mos ishte një tjetër hyrje për në kishë. E shtyu derën dhe dikush i doli përpara. – Është hapur? – pyeti ajo me mendje për kishën. – Po, – iu përgjigj i panjohuri dhe i lëshoi udhën. – Hyni, ju lutem. Hyri. Një ngrohtësi e ëmbël e mbështolli të gjithën në çast dhe sa hap e mbyll sytë u gjend e ulur në një tryezë të gjatë me të ftuar të heshtur që darkonin pa folur. Pa ngjyrat e buta të kafes së tokës, të thjeshta e thellësisht njerëzore, të pastelit të Georges Tournon-it dhe vetëm kur i vendosën një pjatë me supë përpara pa e pyetur se kush ishte dhe se nga vinte, kuptoi se gjendej në strehën e Madeleine-s për të vobektit, clochard-ët. E kuptoi përnjëherë gabimin, mori të ngrihej, por aroma e mrekullueshme e supës i giciloi flegrat e hundës dhe u kujtua se nuk kish mundur të fuste gjë në gojë që një ditë më parë; ndjeu uri, mori ngadalë lugën, e mbushi me supën e praruar dhe nisi të hante. Nuk guxonte të vështronte përreth nga frika se mos e zbulonin që nuk e kishte vendin aty. Nga një kanistër e vogël në tryezë mori një bukë të vogël të rrumbullakët, të njohur dhe vetëm kur nisi të përtypte tulin e saj të shkrifët, të grunjtë, i ra mendjes se kishte shijen e bukës së meshës. Ajri ndërkohë ishte mbushur me një aromë të lehtë temjani për atë që dinte ta dallonte. Teuta e pikasi aromën që kishte kërkuar me aq ngulm atë mbrëmje dhe mbushi mushkëritë. Paqja e Madeleine-s iu ndeh sakaq në gjithë trupin. Kaloi minuta pa mbarim në atë gjendje të mrekullueshme kur nisi të mërmëriste vetiu lutjet e vjetra të një gjysheje antike. Dëgjoi që e tërë atmosfera dritëvakët e strehës së të vobektëve filloi të mbushej me pëshpërima lutjesh. Ishte e pabesueshme se si të gjitha lutjet u duk se u bashkuan në një lutje të vetme, si një pëshpërimë e fuqishme dhe ndezullitëse që e ktheu strehën e të vobektëve në kishën e shumëkërkuar për paqen e shpirtit. Atëherë gruaja e re ngriti kokën dhe guxoi të vështronte ballazi dhe rreth e përqark. Teutës iu duk se pikasi mbi kryet e të ftuarve të tryezës një si brerore të lehtë drite – clochard-ët e Parisit ngjanin si apostuj. “Pamja e Darkës së fundit në Jerusalem!” – mendoi Teuta, u ngrit si e kalamendur nga mesorja, doli ngadalë prej derës brinjore të Madeleine-s dhe iu dorëzua ngricës së marsit parisian. Me vete pëshpëriste pa mendje fjalët e Birit të Zotit në Darkën e fundit: “Merreni, hajeni, ky është trupi im! Merreni, pijeni, ky është gjaku im!” Tri ditë më vonë zezona ishte bërë flamuri i botës – ishte shpallur pandemia! Kryetarët e shteteve shfaqeshin të trembur nëpër ekranet e vogla. Vështrimi i tyre i përhumbur tregonte se jo vetëm ishin zënë gafil nga virusi vrasës, por edhe se të ardhmen e shihnin me frikë. Buletinët e Covid-19, si buletinë lufte, nuk ndillnin asgjë të mirë: mijëra të vdekur çdo ditë, spitale të mbushura tumbllas, spitale fushore në ndërtim, stadiume të kthyera në spitale. Urdhri i ditës: distancim, maska dhe xhel dezinfektues. Nëpër farmacitë e Parisit nuk kishte maska, thuhej se shteti kish mbledhur tërë stokun e tyre që të pajiste personelin shëndetësor. Letrat higjienike u kthyen në maskat e para antivirus, pastaj amvisat nisën të qepnin maskat prej cohe. Edhe solucioni virusvrasës mungonte. Rrugëve të Parisit nisën të shfaqen xhelbërëset kundërkovid ambulante, si karrocat me mollët prej sheqeri të Gegës në fëmijërinë e saj që i mësonin qytetarët e Republikës së Pestë se si ta përftonin në kushtet e shtëpisë. Mjekë gjithfarësh, mjekë infeksionistë, shkencëtarë, profesorë, gazetarë, aktivistë socialë, sharlatanë, mësynë masmedian duke prodhuar një kakofoni po aq të frikshme sa vetë pandemia. Nëpër rrjetet sociale ishin shpallur teoritë e para komplotiste. Në lajmet kryesore të orës njëzet të ditës së hënë, 16 mars, presidenti i Francës, riaku Macron, shpalli, me një qëndrim pozues alla gjeneral De Gaulle, gjendjen e jashtëzakonshme të luftës: mbylljen. “Jemi në luftë”, – tha dhe pastaj shtoi: “Vive la République! Vive la France!” E nesërmja nisi të rrëshqiste mundimshëm udhëve të kohës me një mantel të zi mbi krye. Njerëzit mund të dilnin nga shtëpitë e tyre vetëm me lejen e policisë dhe për shërbimet më jetike. Ishin kthyer në hije, me maska nga më të çuditshmet në fytyrë. Ngjanin sikur bënin në vendnumëro brenda një kohe absurde që rrokullisej me një shpejtësi skëterrë drejt një të keqeje që vetëm rritej dhe merrte forma të përçudme; edhe ajri jashtë u shpall i molepsur nga virusi, edhe uji, edhe drita. Madje drita e diellit, në vend që ta vriste virusin, siç e gjithë bota shpresonte, po e ushqente. Gjindja pëshpëriste: të mjerët ne! Në Champs-Élysées, në fasadën e një ngrehine luksoze ku ditë më parë fekste reklama e një marke të madhe veshjesh, tani nxironte një graffiti gjigante, dy gojë të çapëlyera, të ngërthyera me njëra-tjetrën, si të nxjerra nga pikturat e Picasso-s; diçitura: “Pushkatohet puthja!” Një video që, si rrallëherë, pati dy interpretime të përkundërta dhe të prera me thikë, një tragjik të thekshëm dhe një komik gazmor, bëri xhiron e botës: policia tërhiqte zvarrë të prangosur derisa e fuste në furgonin e saj një grua lypsare dhe të pastrehë, me moshë të papërcaktueshme, trupgjatë dhe me një kasketë gavrosh të rrasur gjer te sytë, që nuk pranonte të linte strehën e saj prej endacakeje diku në afërsi të hotelit luksoz Plaza Athénée në shumë të njohurin shesh Avenue Montaigne. Me një shishe konjaku në dorë gruaja përpëlitej sa mundej të çlirohej nga duart e policëve, ndërkohë që me një zë bubullimë këndonte Marsejezën që kishte një tingëllim të fuqishëm rrugëve të zbrazura të Parisit. Arriti që një çast t’u shpëtonte prangosësve dhe ndërsa ata u lëshuan turravrap pas saj, ajo i vuri shpatullat portës së Plaza Athénée-së së ndriçuar nga dhjetëra drita që e veshën gruan në çast me një vello të kuqe gjaku dhe zuri të ulërinte me sa i hante fyti: “Aux armes citoyens!” Atij çasti ra ora 20:00 dhe nëpër ballkone, tarraca dhe dritare njerëzit dolën si me komandë, ashtu siç bënin përnatë, e nisën të duartrokisnin për heronjtë e spitaleve, mjekët, infermierët, tërë personelin shëndetësor që luftonte ditë e natë për të shpëtuar jetë njerëzish. Përmbi oshtimën e duartrokitjeve të solidaritetit dëgjohej thirrja e tmerrshme e endacakes “Rrëmbeni armët qytetarë!” dhe shishja e konjakut që tundej në dorën e saj si një flamur në betejë. Dukej sikur qytetarët e Parisit po i përgjigjeshin thirrjes së endacakes dhe nga çasti në çast do të zbrisnin shesheve me armët në dorë për një tjetër revolucion francez. Sado që ishte munduar jo pak, sado që e kishte sfilitur veten me pyetjen se cila peshë e së keqes i rëndonte më shumë në shpirt, sëmundja e saj apo pandemia që kish pllakosur mbarë njerëzimin, nuk kish mundur dot të merrte një përgjigje. Kishte, megjithatë, edhe një tjetër barrë të rëndë që ia torturonte zemrën ca më ligsht se dy të këqijat e para, por që Teuta përpiqej ta mbyllte me çelës në një skutë të shpirtit dhe ta hidhte çelësin në det – thyerja e pakuptimtë e dashurisë, braktisja e përnjëmendtë që i kish helmuar gjakun. Kish ndodhur njëkohshëm me zbulimin e sëmundjes së rëndë; më saktë, sëmundja kish qenë preludi, sipari i saj. Së bashku me Skerdin shijonin prehjen e ëmbël të pasdashurisë në shtratin e madh të apartamentit të saj të ri në një lagje me emër të Tiranës, dhuratë e prindërve të saj. Ishte nata e parë, që kur ajo kish mobiluar apartamentin e vogël, që ai kish vendosur të flinte aty. E kishin bërë në plan të festonin 25-vjetorin e saj, i cili kish qenë përpara një jave, kur ai ndodhej në një koloni piktorësh që po vizitonin veriun e vendit me dëborë. Kishin një vit që dashuroheshin, ndonëse njiheshin prej shumë kohësh. Kishin mbaruar të dy studimet e larta në Francë, ai për pikturë në Beaux-Arts të Parisit, ndërsa ajo për letërsi në Universitetin Paris-Sorbone. Ishin takuar së pari në festën kombëtare që organizonte ambasada shqiptare që në fillim të studimeve të tyre dhe kishin pirë disa herë kafe më pastaj, gjithmonë në ëmbëltoren Odette pranë universitetit të saj, nga qelqnaja e së cilës shijonin pamjen e jashtëzakonshme të katedrales Notre Dame. Asokohe Skerdi ishte i dashuruar marrëzisht me një shoqe kursi, Ranin, një indiane nga qyteti i famshëm i Agras, ku ngrihet Pallati i Dashurisë Taxh Mahal, e cila ishte edhe muza edhe modelja e shumë punimeve të tij. Ndërsa Teuta ishte dashuruar me të që në takimet e para, kur rrinin me orë të tëra në kafene për të komentuar gjithçka, sidomos gjendjen dhe politikën e vendit të tyre, mundësitë e mëdha për t’u integruar në BE dhe apatinë mizore të politikanëve shqiptarë, korrupsionin e tmerrshëm që brente vendin e vogël dhe lëngatën e tij nga firimi i gjakut të të rinjve që e braktisnin çdo ditë. Ishte një ndjenjë e bukur zemre që vajza e ruante me kujdes në një peshtaf ëndrrash. Ndoshta kurrë nuk do të provonte asnjë puthje prej tij, por i gëzohej miqësisë që kishin dhe mundohej shumë të mos i shpëtonte asnjë gjest, asnjë drithërimë zëri apo turbullim shikimi që do t’i tradhtonte ndjenjën e ëmbël. Nga frika se mos e humbiste miqësinë. Ishte ndjenja e saj e fshehtë, vetëm për të, e pashpresë vërtet, por që i kish zbukuruar jetën. Meshkuj hynin dhe dilnin në jetën e saj pa mundur dot t’ia zbehnin ndjenjën për Skerdin. Një natë në teatrin Mogador të Parisit, ku Skerdi me Ranin e kishin ftuar për të parë komedinë e famshme muzikore Cats, Teuta vuri në provë shpirtin e saj. Ndonëse ishin të kujdesshëm dhe nuk e shfaqnin, ajo dalloi dashurinë e madhe që projektohej edhe në buzëqeshjen e ndrojtur të Ranit edhe në shkëlqimin e syve të Skerdit, lumturinë e tyre pa asnjë notë të rreme, në një harmoni të përsosur. Dhe sikur të kish ndodhur një mrekulli shpirti, u ndie e lumtur për lumturinë e tyre. U kish shpëtuar pa asnjë sforcim kurtheve vdekjeprurëse të xhelozisë dhe kish ruajtur ndjenjën e saj për Skerdin pa u rrokullisur honeve të zhgënjimit. Më vonë, të dy ishin kthyer në Tiranë. Teuta kish punuar pas studimeve një vit në një shtëpi botuese të madhe të Parisit, ndërsa piktori ishte kthyer menjëherë në Shqipëri pas marrjes së diplomës. Ajo i qe përkushtuar përkthimit letrar dhe mësimdhënies në Fakultetin Filologjik, ndërsa Skerdi, familja e të cilit jetonte me rentat e pronave të panumërta të rikthyera nga regjimi demokratik, i qe kushtuar me mish e shpirt pikturës dhe kish hapur dy ekspozita njëra pas tjetrës. Në njërën prej tyre e pati ritakuar Teuta dhe që atë çast nuk ishin ndarë më. Indiania ishte kthyer tani në një kujtim të largët. Kur Teuta kuturisi dhe ia përmendi ish-të dashurën në fillim të lidhjes së tyre, pikasi një të krisur të thellë në qelqen e syve të tij, sikur një dhembje e madhe t’i kish çarë po njëlloj edhe shpirtin. Por Skerdi nuk e dha veten, la të kuptohej se ishin ndarë thjesht ngase ajo nuk kish pranuar as ta vizitonte Tiranën, pale të mendohej se mund të vinte të jetonte në Shqipëri, ndërkohë që ai pati shkuar deri në Agrasin e saj për të vizituar mrekullinë e botës, Taxh Mahalin, i cili, për hir të së vërtetës, e kish bërë të nxirrte nga peneli i tij vepra të çmuara. Gjithsesi, Teuta kuptoi se një krusmë e madhe duhet ta kish vulosur ndarjen e tyre. Një nudo të sajën të mrekullueshme, vizatim me penë i Skerdit, një nga të paktët që i pati shpëtuar shkatërrimit dëlirës të ndarjes me indianen, Teuta e kish varur përmbi shtratin e madh të dhomës së gjumit – format e trupit të Ranit përsosmërisht të lakuara ngjanin si kularët e frikshëm gjarpërorë të një reptili hyjnor. Sa herë që piktori dashuror e pyeste Teutën nëse i ndillte, gjithsesi, një lloj xhelozie ndaj Ranit ai vizatim përmbi kryet e shtratit, ajo i jepte gjithsaherë të njëjtën përgjigje, të cilën me sa duket ai nuk lodhej së dëgjuari. “Përkundrazi, – ia kthente ajo, – këto lëmaja trupi të epshëm femëror rrezatojnë një lloj sensualiteti mistik aq të fuqishëm sa më prushtojnë lëkurën sa herë i shoh. Nuk mbetet asnjë grimë vend për xhelozi”. Dhe vërtet, kur drita fikej, tërë qiellana e dhomës dritësohej nga dhjetëra yje dhe planetë fosforeshentë që e zbukuronin dhe që lëshonin një shkëlqim të vetin. Ai dritësim vesonte përmbi kurbat zjarrmuese të trupit të indianes joshëse të vizatimit dhe atëherë ndodhte magjia: një lumë ndezullie ndjesore vërshonte përmbi shtratin dashuror ku kridhej ai që dëshironte. Skerdi u ngrit, mbushi sërish gotat e tyre me verë dhe i solli në shtrat. Teuta vendosi dy nënkresa, ngjeshi qafën dhe shpatullat pas tyre dhe mori në dorë gotën e verës. Piu një gllënjkë dhe e vendosi me kujdes gotën e kristaltë në komodinën bri shtratit. Dielli i dimrit kish perënduar, por pas qelqnajës së derës së madhe me shina të verandës dukej gjurma e tij rozake në qiellin e mugët të mbrëmjes. Vajza ishte përhumbur në soditjen e qiellit që dukej i butë si puplat e gushës së rosës së egër, ndërsa djali ishte përhumbur në soditjen e trupit të saj të lëshuar në paqen e ëmbël të pasfurtunës dashurore: ishte i praruar, vezullitës, me gjymtyrë të gjata e të holla, i gjithi në mëshirë të përkëdheljeve të tij. Përmbi lëkurën e mermertë të kraharorit të zbukuruar me prekëza vogëlane, vlaga e ngrohtë e pak minutave më parë ishte shndërruar në bulëza vetëtitëse, si cikla diamanti; djali nisi t’i lëmekte një nga një duke i tharë me mollëzat e gishtërinjve. Ishte si një dashuri e shpikur brenda dashurisë, që i merrte stafetën asaj që porsa kish përvëluar shtratin – përkëdhelja e trupit të shprangosur nga zjarrmia epshore, shpirtëzimi i lëkurës që pak nga pak ishte ftohur nga përvëlimi çmendurak dhe kish marrë temperaturën e rërës së bregdetit në perëndimdiell, hyjnizimi i kraharorit me magjinë e arabeskave që ai pikturonte me pikëlimin e buzëve të tij, ku rrinin mbërthyer gjinjtë si vepra më e arrirë e Zotit.
