Evropa po mbiarmatoset për të arritur të bëhet gjeopolitike, të ndihmojë Ukrainën dhe të jetë e përgatitur për një përballje të mundshme me Rusinë duke e cilësuar si armikun e saj. Anëtarët e NATO-s kanë rënë dakord të investojnë pesë përqind të produktit të tyre të brendshëm bruto në armatime. Këto ndryshime të menjëherëshme ushtarake shoqërohen me një spirale në rritje armësh. Frika nga një luftë e madhe e afërt po bëhet gjithnjë e më e fortë.
Shumica e shteteve evropiane deklarojnë se Rusia nuk duhet të fitojë dhe mbështesin të drejtën e Ukrainës për çlirimin e zonave të pushtuara. Ka edhe zëra që mbështesin një zgjidhje paqësore në Ukrainë dhe çarmatim në Evropë. I tillë është edhe historiani ekonomik Robert Skidelsky, anëtar i Dhomës së Lordëve, dhoma e sipërme britanike e parlamentit. Atje, ai mban fjalime duke paralajmëruar për një përshkallëzim ushtarak në Evropë. Ai publikoi një letër të hapur në Financial Times së bashku me ish-diplomatë britanikë dhe amerikanë duke bërë thirrje për mbështetje për një armëpushim në Ukrainë.
Gazeta gjermane “Berliner Zeitung” publikoi sot, më 29.06.2025, një intervistë me Robert Skidelsky rreth bisedimeve të vazhdueshme midis Rusisë dhe Ukrainës, pasojave të afërta të kejnesianizmit evropian të bazuar në armë dhe rolit të medias në luftë.
SHBA-të po ndërmjetësojnë bisedimet e paqes midis Rusisë dhe Ukrainës, ndërsa evropianët vazhdojnë të shtyjnë për luftë.
Dy qasjet politike janë plotësisht kontradiktore. Evropa është përqendruar vazhdimisht në një fitore të Ukrainës. Qeveria Zelensky vendosi kushtet dhe Mbretëria e Bashkuar dhe BE i pranuan ato. Trump tani është shkëputur nga qëndrimi i NATO-s. Ai ka deklaruar se dëshiron një paqe të negociuar. Nëse ai e arrin atë është një çështje tjetër, por evropianët nuk kanë mbrojtur kurrë një paqe të negociuar.
BE dhe Mbretëria e Bashkuar janë kaq të interesuara për një luftë të zgjatur në Ukrainë?
Agresiviteti i Mbretërisë së Bashkuar është i habitshëm. Ka të bëjë me Rusofobinë, ndjenjat e vjetra anti-ruse që datojnë që para Luftës së Ftohtë. Është një nostalgji perandorake. Mendimi zyrtar në Mbretërinë e Bashkuar është padyshim një mënyrë luftarake. Skidelsky thotë se e kam shumë të vështirë ta kuptoj këtë. Nuk ka lëvizje të rëndësishme paqeje në Mbretërinë e Bashkuar. Arsyeja për këtë është sigurisht se asnjë jetë britanike nuk po sakrifikohet në këtë luftë me ndërmjetës. Gjithashtu nuk ka kundërshtim intelektual. Unë jam një nga të paktët njerëz në vendin tonë që kam mbrojtur publikisht dhe vazhdimisht një paqe të negociuar. Dhe ne jemi të izoluar. Është shumë e vështirë të publikosh diçka në shtypin kryesor të këtij vendi që bie ndesh me mendimin zyrtar.
Deri më tani, vetëm të burgosurit janë shkëmbyer pas bisedimeve midis Ukrainës dhe Rusisë në Stamboll. Nuk mendohet se do të ketë një armëpushim së shpejti. Kur u zgjodh Trump, Skidelsky mendonte se do të kishte një armëpushim brenda gjashtë muajsh. Tani nuk e besoj më këtë. Rusia nuk i beson SHBA-së – dhe për arsye të mira. Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, SHBA-të u kanë bërë premtime rusëve që shpesh janë thyer. Tani rusët supozohet të bëjnë një paqe bazuar në premtimet e Trump. Por çfarë ndikimi do të ketë Trump pas tre vjetësh?
Ai nuk mendon se Rusia dëshiron ta pushtojë plotësisht Ukrainën.
Rusia dëshiron të arrijë një fitore të mjaftueshme në Ukrainë në mënyrë që të mund të vazhdojë me besim me bisedimet e paqes. Moska dëshiron të sigurojë një avantazh vendimtar ushtarak. Rusia dëshiron ta mbajë Krimenë dhe gjithashtu të rimarrë plotësisht Donbasin. Nëse nuk ka përparim të mëtejshëm në negociata, rusët ka të ngjarë të jenë gati të ecin përpara dhe të përpiqen të përfundojnë pushtimin e Ukrainës. Trump ofron një mundësi të jashtëzakonshme për të rifilluar dialogun SHBA-Rusi dhe për ta vendosur Rusinë në pozicionin kryesor në negociata. Ky është një mundësi fantastike për Rusinë. Por Putini nuk e ka shfrytëzuar atë. Ai deri më tani nuk ka arritur të shfrytëzojë momentin për të rivendosur marrëdhëniet SHBA-Rusi.
SHBA-të i bënë premtime të rreme Rusisë.
Rusët flasin gjithmonë për premtimin që SHBA-të gjoja ia bënë Gorbaçovit në vitin 1990. Në këmbim të marrëveshjes së tij për ribashkimin e Gjermanisë dhe tërheqjen e trupave ruse nga Gjermania, NATO nuk do të zgjerohej. “Asnjë inç më në lindje”, ishte fraza e Sekretarit të atëhershëm të Shtetit të SHBA-së, James Baker. Duke u mbështetur në këtë mësim, udhëheqja ruse thotë: Ne nuk mund të biem dakord për një marrëveshje në Ukrainë të bazuar vetëm në një garanci amerikane. Moska nuk mund të mbështetet në mosbërjen e Ukrainës anëtare të NATO-s ose në heqjen e sanksioneve perëndimore. Prandaj, Rusia po përpiqet të konsolidojë pozicionin e saj në Ukrainë, para se të bjerë dakord vërtet për një armëpushim serioz. Kjo është ajo që nënkuptojnë deklaratat e Putinit kur thotë se Rusia dhe Perëndimi duhet të arrijnë një marrëveshje themelore.
Nga njëra anë, Trump dëshiron negociata paqeje në Ukrainë. Por nga ana tjetër, ai dëshiron që NATO të shpenzojë më shumë para në mënyrë që NATO të mund të mbrohet kundër Rusisë. SHBA-të janë tepër të angazhuara në botë. Hegjemonia po dobësohet. SHBA-të nuk mund t’i ofrojnë botës të gjitha të mirat publike që donte të ofronte pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Prandaj, Evropa duhet të marrë përsipër shpenzime më të larta për mbrojtjen. Amerika nuk është më mjaftueshëm e fortë për ta bërë këtë. Ajo duhet të vendosë përparësi dhe beteja e vërtetë për të ardhmen do të zhvillohet midis Amerikës dhe Kinës.
Ukraina vazhdon të sulmojë objektiva në Rusi dhe Rusia po përparon në fushën e betejës në Ukrainë. Në këtë kuptim, paqja nuk është aspak në horizont.
Skidelsky thotë: Jo, mendoj se është shumë e rrezikshme. Evropianët po e inkurajojnë Ukrainën të kryejë sulme me raketa në territorin rus. Nuk jam i sigurt se çfarë roli luajtën ata në raundin e fundit të këtyre sulmeve ndaj bazave ajrore ruse, në aspektin e sigurimit të pajisjeve, inteligjencës, mbështetjes logjistike e kështu me radhë.
Me këto ide kuptohet që vendet e NATO-s janë pas sulmeve ukrainase.
Thuhet se sulmet e Operacionit Ukrainas “Rrjeti i Merimangës” ishin planifikuar për 18 muaj. Mund të jesh i sigurt se ukrainasit nuk e bënë vetë. Ata po hartojnë plane sulmi me aleatët e tyre. Evropa po zhvillon një luftë me ndërmjetës. Edhe ish-kryeministri Boris Johnson e ka pranuar këtë. Rusia kundërsulmon dhe pastaj Ukraina hakmerret. Lufta po përshkallëzohet gradualisht jo vetëm në tokë, por edhe në ajër. Kjo e bën paqen më të vështirë sepse secila palë tani ka një motivim për të vazhduar luftën, madje edhe në një nivel më të lartë. Nëse qeveritë tona furnizojnë Ukrainën me armë më moderne, kjo vetëm sa do të intensifikojë sulmet ukrainase ndaj Rusisë.
A jeni në kontakt me ambasadat ruse ose ukrainase në Londër?
Nuk jam në kontakt me ambasadën ukrainase. E vizitova për herë të fundit ambasadën ruse dy vjet më parë për një pritje në festën kombëtare. Shkova sepse doja të shprehja respektin tim. Por sot mendoj se zotërinjtë po shijojnë shampanjë dhe havjar, ndërsa ukrainasit vdesin në fushën e betejës. Kjo është arsyeja pse nuk u ktheva pas. Ende mendoj se duhet të mbajmë dialog me rusët. Por sot nuk kam një dialog të vazhdueshëm me një zyrtar rus.
BE-ja e ndjek Trumpin në shumicën e çështjeve të politikës së jashtme. Kur mendoni se Gjermania, Franca dhe Britania e Madhe do të ndalojnë furnizimin me armë në Ukrainë?
Ato do të përfundojnë kur të arrihet armëpushimi. Pjesë e çdo paqeje duhet të jetë edhe fundi i këtyre furnizimeve. Shtetet e Bashkuara e kanë njoftuar këtë. Ata nuk do të furnizojnë më armë në Ukrainë, sepse e dinë se Evropa do ta bëjë këtë. Sigurisht, në çdo paqe, Ukraina duhet të jetë në gjendje të mbrojë veten. Kjo është e qartë.
Pra, evropianët duhet të vazhdojnë të furnizojnë me armë Kievin?
Jo, sipas mendimit tim, interesat e sigurisë arrihen më mirë përmes një marrëveshjeje paqeje me kushte të caktuara. Pavarësia e Ukrainës duhet të jetë në përputhje me sigurinë ruse.
Por çfarë ndodh nëse Rusia pushton më shumë vende?
Nuk e besoj gënjeshtrën që dëgjojmë pafundësisht tani, se Rusia dëshiron vetëm t’i japë fund luftimeve në Ukrainë sipas kushteve të saj, në mënyrë që më pas të hapë rrugën për raundin tjetër të zgjerimit të saj. Ata thonë se Rusia do të pushtojë shtetet baltike, Gjeorgjinë, Moldavinë, Poloninë dhe në fund të fundit Evropën Perëndimore. Pse ka këtë lloj armiqësie në retorikën publike? Përveç kësaj, rusët, për arsye të kuptueshme, kanë kujtime mjaft të hidhura të gjermanëve. Ata nuk e pëlqejnë idenë që Gjermania federale të bëhet një fuqi e riarmatosur.
Lufta ka edhe arsye ekonomike. Cilat qëllime ekonomike shoqërohen me luftën e Ukrainës në Perëndim?
Është një program i korruptuar kejnesian. Ekonomia neoliberale hedh poshtë idenë e stimulit kejnesian. Ata kanë nevojë për një pretekst për të nxitur investimet publike. Justifikimi është siguria kombëtare. Nëse e valëvisin këtë flamur, të gjitha rregullat tatimore dhe fiskale do të bien. Çfarë kuptimi kanë rregullat e buxhetit kur kombi është në rrezik? Papritmas, do të shpenzohen sa më shumë para të jetë e mundur. Unë nuk kam nevojë Quajeni këtë kejnesianizëm ushtarak. Është shumë e rrezikshme. Vetë Keynes do të kishte qenë kundër programeve të tilla të riarmatimit. Ai gjithmonë ishte shumë kundër luftës. Ai tha se lufta lind kur njerëzit janë shumë budallenj për të kuptuar kushtet e paqes. Por tani po ndodh në Britaninë e Madhe, në Gjermani dhe në Bashkimin Evropian.
Programet e mëdha të riarmatimit na kujtojnë kohërat që mendoheshin prej kohësh të kaluara, si pragu i Luftës së Parë Botërore. Cilat dimensione na kërcënojnë ende?
Edhe gjatë Luftës së Ftohtë, u ndërmorën shumë shpenzime ushtarake, duke përbërë një pjesë mjaft të madhe të buxheteve kombëtare. Por që në vitin 1961, Presidenti i SHBA-së Eisenhoëer paralajmëroi për kompleksin ushtarako-industrial. Aktualisht po krijojmë një kompleks ushtarako-industrial në Evropë. Ekziston rreziku që para të pakufizuara të rrjedhin në industrinë e armëve. E urrej këtë ekzagjerim të rreziqeve. Ne jetojmë në një botë të rrezikshme. Por duhet të jemi mjaftueshëm të pjekur për të njohur se si mund t’i kapërcejmë këto rreziqe pa i ekzagjeruar ato gjatë gjithë kohës.