Shtatë vjet më parë, në vitin 2017, presidenti francez Emmanuel Macron mbajti një fjalim në Universitetin elitar të Sorbonës në Paris, për të cilin në atë kohë u lavdërua, ndër të tjera, për mbrojtjen e Evropës. Ai foli përsëri atje, të enjten, më 25.04.2024, në të njëjtën sallë madhështore leksionesh të Sorbonës.
Nuk është déjà vu. Macron bëri thirrje tashmë për sovranitet më të madh evropian dhe mbrojtje më të fortë të përbashkët, për një bashkëpunim shumë më të ngushtë në fushën e kërkimit, politikës ekonomike dhe të mbrojtjes me skenarë alternativë të zymtë – dhe mori të paktën një mbështetje të hollësishme për këtë nga Gjermania.
Thirrje për një iniciativë mbrojtëse për Evropën
Presidenti francez paralajmëron vdekjen e Evropës dhe tregon se si BE-ja gradualisht mund t’i afrohet qëllimit të sovranitetit në mbrojtje. Kreu i shtetit e bëri të qartë se për të BE-ja është në një “pikë kthese”. Koha ka mbaruar, kur Evropa nuk mori energjinë dhe lëndët e para nga Rusia, shumë produkte u dërguan nga Kina dhe siguria e garantuar nga SHBA. “Ne duhet të jemi të qartë sot se Evropa jonë është e vdekshme, ajo mund të vdesë,” tha Presidenti francez: “Kjo varet vetëm nga vendimet tona, por këto vendime duhet të merren tani.”
Emmanuel Macron ka përdorur fjalë drastike për t’i kërkuar Evropës të forcojë mbrojtjen e saj. “Evropa jonë sot është e vdekshme, mund të vdesë dhe kjo varet vetëm nga vendimet tona”, paralajmëroi kreu i shtetit. Evropa është në një pikë kthese dhe duhet të bëjë më shumë për të qenë në gjendje të konkurrojë me rivalët globalë, që po riarmatosen me shpejtësi.
Kërcënimi më i madh për sigurinë e Evropës është lufta në Ukrainë: “Parakushti bazë për sigurinë tonë është që Rusia të mos e fitojë këtë luftë agresioni”, tha Macron. Përveç kësaj, Lufta në Ukrainë ka treguar pa mëshirë se Evropa është larg nga një shtet, që mund të përshkruhet si “sovran” në fushën e mbrojtjes. Vizioni doli të ishte një dëshirë fisnike, nëse jo një kështjellë në ajër. Evropa nuk është në gjendje të mbrohet vetë dhe mbetet e varur nga amerikanët.
Megjithatë, Macron është i bindur për këtë qëllim dhe fton partnerët e tij evropianë të zhvillojnë një koncept për një “mbrojtje të besueshme evropiane”. Dhe përmend disa ide që mund ta afrojnë gradualisht Evropën me sovranitetin.
Ai bën thirrje për bashkëpunim më të ngushtë midis ushtrive kombëtare në Evropë dhe propozon krijimin e një akademie ushtarake evropiane për të trajnuar liderë të rinj. Evropa duhet të forcojë fushën e sigurisë kibernetike dhe të promovojë industrinë vendase të mbrojtjes: “Si mund të ndërtojmë sovranitetin tonë, autonominë tonë, nëse nuk marrim përgjegjësinë për ndërtimin e industrisë sonë evropiane të mbrojtjes?” Pika thelbësore është se industria e mbrojtjes e Evropës duhet të zgjerohet dhe – kryesisht – të mundësohet prokurimi brenda-evropian. Sepse pa këtë, thotë me të drejtë Macron, sovraniteti do të mbetet i paarritshëm.
Në disa pika – për shembull kur bëhet fjalë për zgjerimin gjithëpërfshirës të energjisë bërthamore – është e qartë se Parisi vështirë se do të arrijë një marrëveshje me Berlinin. E megjithatë: Presidenti francez nuk lë asnjë dyshim për rëndësinë që i kushton partneritetit me Gjermaninë. Kancelari Scholz është kreu i vetëm i qeverisë, të cilin Macron e përmend disa herë me emër. Ai përmend vazhdimisht edhe sukseset e bashkëpunimit gjermano-francez.
Duhet menjëherë një përgjigje nga Berlini. Idetë që formuloi Presidenti francez, veçanërisht në lidhje me politikën e mbrojtjes, duhet të merren dhe të zhvillohen më tej së bashku. Sepse edhe nëse klisheja për motorin gjermano-francez është shumë e provuar dhe e rëndomtë: Evropës i duhet. Dhe tani.
Franca do të luajë rolin e saj në këtë, tha Macron. Parandalimi bërthamor që Franca ka në dispozicion është “një element thelbësor i mbrojtjes së kontinentit evropian”, -shpjegoi Macron. “Falë kësaj mbrojtjeje të besueshme, ne mund të ndërtojmë garancitë e sigurisë që presin partnerët tanë në të gjithë Evropën”, -theksoi ai. Korniza e përbashkët e sigurisë mund të bëjë të mundur gjithashtu “ndërtimin e marrëdhënieve fqinjësore me Rusinë” në të ardhmen.
Evropa nuk është një “vasal” i SHBA
Macron tha se Evropa duhet të jetë në gjendje të hapë një dialog me vendet e treta dhe të tregojë se nuk është një “vasal” i SHBA. Ekonomikisht, kontinenti i vjetër rrezikon të mbetet prapa në kontekstin ndërkombëtar dhe duhet të rimendojë modelin e tij të rritjes.
Macron së fundmi ka tërhequr vëmendjen me vërejtjen se vendosja e trupave tokësore perëndimore në Ukrainë nuk mund të përjashtohet. Konsiderata të tilla priten me refuzim nga kancelari Olaf Scholz. Zëdhënësi i qeverisë Steffen Hebestreit kohët e fundit përmendi projekte të përbashkëta të planifikuara si zhvillimi i një avioni luftarak dhe një tanku luftarak si shembuj të mëtejshëm të konfliktit të interesit.
Mbështetja nga Gjermania
Fjalimi me përgjegjësi, inkurajoz e optimist i Macron u prit me një përgjigje pozitive në Berlin. Kancelari Olaf Scholz sheh “impulse të mira”. Ai sinjalizoi mbështetjen e tij. “Franca dhe Gjermania së bashku duan që Evropa të mbetet e fortë”, i shkroi ai Emmanuel Macron.
Në qarqet qeveritare të Berlinit flitet se vizita e ardhshme shtetërore e Macron dhe Këshilli i Ministrave pasues i të dyja qeverive në maj mund të përdoren për një nismë europiane franko-gjermane bëhet. Megjithatë, ende nuk dihen detaje për këtë.
Pas dallimeve të së kaluarës së afërt, është koha e fundit që kancelari Scholz t’i japë edhe një herë prioritet kryesor bashkëpunimit franko-gjerman.
Forcimi i Bashkimi Evropian
Në Bashkimin Evropian ekziston bindja se bashkëpunimi i Berlinit me Parisin mbetet “një motor” për të “vazhduar ndërtimin e forcimin e mëtejshëm” të BE-së.
Macron e tregon formën e tij si një folës vizionar kur flet herë pas here për Bashkimin Evropian të Mbrojtjes. Këtu presidenti formulon plane konkrete. Mund të thuhet se që në vitin 2017 kjo temë është për zemrën e tij. Kjo është shumë e qartë për të: Franca duhet të udhëheqë kur bëhet fjalë për sigurinë dhe mbrojtjen në Evropë. Megjithatë, Macron dhe francezët e kanë të qartë se kusht për sigurinë dhe mbrojtjen e përbashkët evropiane është roli udhëheqës i përbashkët me Gjermaninë dhe gjermanët.
Bashkimi Evropian është e domosdoshme që vetë të sigurojë më në fund sigurinë dhe lirinë përmes sovranitetit evropian. Për vite ka qenë e rëndësishme për ta arritur këtë në fushat civile, ushtarake dhe ekonomike. Duke qenë përballë Kinës dhe Rusisë që shfaqen të bashkuara, evropianët duhet mbi të gjitha të avancojnë forcën tonë dhe fuqinë novatore për të garantuar të sotmen dhe të ardhmen.
Evropa është më e kërcënuar se kurrë nga brenda dhe jashtë. Qeveria federale gjermane, në bashkëpunim të ngushtë edhe me shtetet e tjera anëtare të bashkësisë, do të bënte mirë të pranonte këtë ofertë dhe më në fund të ndërmarë hapa së bashku me Francën për të forcuar Bashkimin Evropian dhe aftësinë e tyre për të vepruar. Problemi kryesor për forcimin e BE mbetet heqja e vetos që përdoret nga shtetet anëtare për interesa të njëanshme kombëtare. Kështu do të krijohen kushtet për hopin cilësor, për forcimin organizativ drejt supershtetit federativ evropian. Është koha që politikanët evropianë të ndërgjegjësohen për këtë vendim jetik për të ardhmen e tyre.
