Kujtimet e Qemal Lames, ish-Kryetar i Hetuesisë së Përgjithshme të Shqipërisë:
Kush e organizoi demonstratën për rrëzimin e bustit të stalinit. Çfarë thanë të arrestuarit, intrigat në dhomat e izolimit, akuzat e hetuesve dhe roli zëvëndësministrit të Brendshëm Zylyftar Ramizi. Ja pse i lirova të akuzuarit që rrëzuan diktatorin
– Frika ndaj hetuesisë, ishte kultivuar kohë më parë nga e kaluara e gjatë e metodave të dhunës
I bindur dhe i ndërgjegjshëm për të korrigjuar veprimet e parregullta të kryera me të ndaluarit.
– Unë po pres të më sjellin materialet nga Sigurimi i Shtetit, për të parë fajësinë dhe përse dyshohet i ndaluari.
– Që në fillim të kërkoje provat dhe dokumentet, – i tërhoqa edhe një herë vëmendjen për zbatimin e drejtë të ligjit.
I ndaluari vështronte i habitur. Ai dëgjonte dhe heshtte, kur unë reagoja me qëndrime kritike dhe kërkesë llogarie. Kishte menduar ndoshta ndonjë sjellje tjetër me të, dhe jo kërkesë llogarie ndaj hetuesit, në dhomat e izolimit, për t’u zbatuar dhe respektuar me përpikëri ligjin. Qëndrimi im e habiste, në krahasim me veprimet që mund të ishin kryer më parë me të. Frika ndaj hetuesisë, ishte kultivuar kohë më parë nga e kaluara e gjatë e metodave të dhunës, dhe frika që ishte imponuar në opinionin shoqëror për Sigurimin e policinë, si dhe ndaj hetuesisë në vartësi të ministrisë së punëve të Brendshme, deri para vitit 1981, sipas kodit të procedurës penale të asaj kohe.
Opinioni shoqëror vlerësonte ndryshimet e bëra në zbutjen e politikës penale dhe qëndrimet e hetuesisë. Shpesh, të ndaluar, të arrestuar apo të dënuar në vendet e vuajtjes së dënimit, habiteshin me komunikimin me hetuesit, pushimin e çështjeve etj. Efekte jepnin edhe rastet e kontrollit të prokurorisë dhe pafajësitë nga gjykatat.
Megjithatë, ndryshimet nuk kuptoheshin kudo njëlloj. Zbatimi i ligjit mirëpritej, por shpesh krijohej një gjendje shpirtërore e habitshme dhe e papritur, të cilën nuk mund ta shpjegonin personat që deklaroheshin të pafajshëm dhe që liroheshin në fazën e hetimit dhe gjykimit. Ata shprehnin falenderime për këto masa, por në mendime iu mbetej pasiguria, si dhe frika që ndjenin papritur kur ata liroheshin, në rastet e ndalimeve dhe të arrestimeve të paligjshme. Ata dukeshin të habitur, kur u kërkohej falje për shkeljet e ligjit nga hetuesit.
Me këto mendime që më shkuan menjëherë në mendje, për të kuptuar efektin e treguar nga të ndaluarit, u futa edhe në zyrat e tjera të hetimit.
Në zyrën tjetër, hetuesi Qemal Dragoshi, po pyeste të pandehurin që quhej Gjergj Livadhi. Ky më tregoi emrin e më shpjegoi se kishte marrë pjesë në demonstratë:
– Dy ditë më parë, më kishte thënë Ded Kasneci, të merrnim pjesë në demonstratë. Kemi lajmëruar edhe persona të tjerë. Një ditë më parë, kemi pirë një kafe, te hotel “Rozafa”, ku diskutuam për të marrë pjesë në demonstratë. Do të rrëzonim edhe monumentin e Stalinit. Për këto kemi biseduar më pas edhe me një grup personash.
– Kush e organizoi demonstratën?
– Nuk di ndonjë organizim të mëparshëm, – u përgjigj i ndaluari. – Këtu në Shkodër ka më shumë se një javë, që flitet hapur për demonstratën. Shumë persona kanë pasur dëshirë dhe dolën vetë në demonstratë. Në çdo familje është folur lirisht për zhvillimin e demonstratës.
– Po monumentin e Stalinit, përse do ta rrëzonit?
Pas një heshtjeje më tha:
– Do ta hidhnim. S’ka pse të rrinte në mes të qytetit tonë!
– Përse akuzohesh?
– Nuk e di. Hetuesi po më pyet, përse kam marrë pjesë në demonstratë dhe po ia shpjegoj, kjo është e gjitha. Unë kam qenë i dënuar për vjedhje më parë, por tani nuk kam bërë gjë. Dolëm në demonstratë, por nuk bëmë gjë. Këtë ua thashë edhe atyre të Sigurimit të Shtetit dhe zëvendësministrit, Zylyftar Ramizit, kur më pyetën, nuk e di përse më ndaluan!
Pyeta hetuesin përse akuzohet ky person i dyshuar dhe përse nuk i kishte komunikuar akuzën.
– Nuk më kanë sjellë materialet, – shpjegoi hetuesi – pres të më vijnë. E njëjta situatë si me të ndaluarin që pyeta më parë. Ia bëra të qartë edhe këtij hetuesi:
– Vepro në bazë të ligjit, mos bëj shkelje të tilla, pa të dhëna ligjore të dokumentuara, nuk mund të bëhen ndalime dhe pyetje nga hetuesia.
– Si urdhëron, – u përgjigj hetuesi.
Kur dola nga kjo zyrë dhe po hyja në zyrën tjetër, erdhi nga pas kryetari i hetuesisë së rrethit, Kosta Karanxha, zëvendëskryetari, Gjergji Ruli dhe prokurori i rrethit, Fatmir Brati. Ata po pyesnin një të ndaluar, i cili po kundërshtonte me zë të lartë.
