ARKIVA / Enveri merr lejen e munguar nga Komitetin Qendror dhe frikëson kundërshtarët. Kërcënimet e hapura dhe akuzat për komunistë antiparti dhe agjentë të perëndimit.
Telegraf
(vijon nga numri i kaluar)
Dosja në të cilën janë rezervuar të gjitha materialet që kanë të bëjnë me një nga pikat e tensionit më të lartë në radhët e udhëheqjes komuniste në Shqipëri, ndodhen të ruajtura në fondin Nr 2 dosja I ½ Komiteti i Partisë për Qytetin e Tiranës. Ka qenë pikërisht Konferenca e III e Partisë së Qytetit të Tiranës, e cila i zhvilloi punimet në datat 15-16 prill të vitit 1956, ajo që ka ndezur gjakrat dhe ka nxjerrë problematikat e mëdha që kishin pushtuar drejtimin 15 -vjeçar të shtetit nga Partia e Punës. Kjo konferencë u zhvillua mbas kongresit të XX të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, kur një nga pikat kryesore të sulmit të Hrushovit kundër Stalinit ishte “Kulti i individit”. Gjithashtu Konferenca në fjalë i paraprinte Kongresit të III të Partisë Punës Shqipërisë. Kritikave dhe pyetjeve të ashpra të delegatëve nuk u bëri dot ballë as Sekretarja e Parë për Tiranën, Fiqret Shehu dhe as i deleguari i KQ për këtë Konferencë, Beqir Balluku. Pas lajmeve të ardhura me urgjencë nga salla e konferencës dhe i gjendur përpara këtij fakti të ri, Enver Hoxha ndërpret pushimet në Vlorë dhe në seancën e pasdites së të dielës, mbërrin me “ZIM”-in e tij, në Tiranë. Vetëm pak kush e dinte që ai do të merrte pjesë në konferencë. Për të tjerët kjo ishte një e papritur. Enver Hoxha nuk ishte i ftuar në punimet e Konferencës së Tiranës, dhe s’kishte mandat të deleguari, por ai kishte statusin e Sekretarit të Parë, dhe pati fuqinë për të ndërhyrë në punimet e Konferencës. Ai e mori fjalën në konferencë me një fjalim të përgatitur me shpejtësi në një diskutim prej 25 faqesh. Pranimi i gabimeve nga ana e Enver Hoxhës u bë me një sqarim të gjatë, në të cilin në fakt duket se ai nuk pranoi asgjë si gabim. Por Enver Hoxha e kishte ndërprerë fjalimin në një pikë kulmore, natën e së dielës së 15 prillit ’56. Ishte tepër vonë. Pjesëmarrësit duhet të pushonin. Ai vetë po ashtu. E nesërmja ndihej se do të ishte një ditë e tensionuar. Disa nga anëtarët e konferencës kishin “grisur” diskutimet paraprake. Vetëm se këtë herë balancat kishin ndërruar kah. Enver Hoxha nuk e ndjente veten më të kryqëzuar. Falë aftësive oratorike, ai u kishte shpëtuar kthetrave të “armiqve”, që kërkonin kokën e tij. Përpara kishte një natë të errët, ku intrigat nuk mungonin të thureshin. Të nesërmen, ditën e hënë në 16 prill 1956, ai ishte më energjik në atë që replikonte me kundërshtarët….
Mëngjes, e hënë 16 prill 1956
“Tani konferenca ka hyrë në rrugën e vërtetë; ajo duhet të thellohet, të gjykojë dhe të zbulojë frymën dhe qëllimet e këtyre elementëve që çuan konferencën në këtë rrugë. Tani K.Q. më ka ngarkuar që ta ndihmoj konferencën në këtë drejtim. Tani thonë përse nuk shpejtuam për çështjen e punimit të kultit të individit, siç u shtrua në Bashkimin Sovjetik. Pas një muaji e gjysmë doli artikulli i “Pravda”-s dhe po të mos gabohemi, 10 ditë pas botimit në “Pravda”, doli dhe artikulli i gazetës kineze dhe më vonë ai i Koresë. Në menduam se pas artikullit të “Pravda”-s njerëzit u sqaruan, por po të duan të dinë ata që janë më ortodoksë, mund të themi se duhej edhe ne të bënim një artikull të tillë. Po nuk e kemi bërë. Po vallë mos bëmë ndonjë krim që nuk u shpejtuam?
Pyetjet frontale
E dini ç’thonë buletinet e lajmeve perëndimore: “Të gjithë kanë folur për ndryshimet që kanë ndodhur, kurse Shqipëria, Rumania, Kina, Mongolia, Koreja nuk po flasin akoma, domethënë ato janë staliniste, kundër kongresit XX” Atëherë lind pyetja: Ç’e shtyu Vehib Demi të akuzojë udhëheqjen. Po Nesti Zoton ç’e shtyu t’i kërkojë llogari udhëheqjes, gjoja në emër të organizatës bazë. Pasi u sqarua konferenca, erdhi në tribunë shoku Iliaz Ahmeti dhe përsëri filloi atakun frontal kundra udhëheqjes. A kujtojnë këta shokë se do t’i lemë këto gjëra të kalojnë kështu? Armiqtë e partisë nuk mund t’i lemë të veprojnë kështu. Kjo nuk është demokraci! Ky është provokacion. Po ç’është kjo udhëheqje që u sulmua këtu? Ajo është udhëheqja që organizoi partinë dhe Luftën NAÇl. dhe që po udhëheq popullin në ndërtimin e socializmit”.
Kërcënimi i hapur
“Këtu disa njerëz çdo goditje e drejtojnë kundër udhëheqjes. Pse mos vallë kjo udhëheqje luftoi për një kile oriz ose vaj apo disa kuponë, që tha Iliaz Ahmeti. Pse këta njerëz i ruajnë këto gjëra për këtë konferencë. Ç’i shtyri ata të mendojnë kështu. Pse aq kollaj mendoni këta njerëz se do të vihej partia kundër udhëheqjes. Ju që po na flisni këtu si bilbila, mos mendoni vallë se konferenca do t’ju lejojë të kaloni aq kollaj? Jam i bindur se këtu ka pasur disa shokë që thonë dhe shoku Enver u nxeh. Unë nuk e fillova fjalën time me të nxehtë, por me të butë. Por kur shoh një anëtar partie që vazhdon të sulmojë udhëheqjen dhe të turbullojë organizatën, do t’i lë të grijnë këta njerëz? Ata që nuk duan të mirën e partisë, jo nuk do t’i lëmë, nuk është e drejtë. Partinë duhet ta mbrojmë”.
KTHESA/ Çfarë tha i deleguari pas orientimit të ri të dhe kritikat e ashpra për tre sekretarët
Sulmi i Ballukut: “Fiqret Shehu nuk zbuloi dot armiqtë”
Duke mbajtur dukshëm anën e Enver Hoxhës, i deleguari i Komitetit Qendror, Beqir Balluku u drejtohet rebeluesve të Konferencës III tëTiranës: “Si goditej udhëheqja e partisë? Në një mënyrë të hollë, në një mënyrë prej faraoni. Kundër udhëheqjes sonë flet Vehib Demi. Ato që thotë BBC-ja, ai i solli në konferencë. Gjoja në emër të organizatës bazë të Radio Tiranës”. Ndërkohë në fjalimin e tij Enver Hoxha ishte shprehur: “Të thuash se ajo është në gjendje të mjerueshme do të thotë të sjellësh këtu parullat e Radio Londrës dhe të “Zërit të Amerikës”. Më pas Beqir Balluku porosit: “Duke shkuar poshtë sqaroni anëtarët e partisë hapur se si u zhvillua kjo konferencë. Ç’punë bëri kjo, por me konditë që konspiracioni të ruhet”. Në këtë mënyrë Konferenca III e Tiranës u mbajt nën trysni që atmosfera e saj të mos kishte mundësi të përfshinte hallkat e tjera të organizatave bazë, për më tepër ajo të mos bëhej publike në pjesën tjetër të popullit, e cila nuk bënte jetë partie. Por Sulmi i Ballukut do të vazhdonte: “Përgjegjësi për gjendjen e krijuar në organizatën e qytetit të Tiranës ku sekretar i Parë i Komitetit të Partisë ësh t ëshoqja Fiqret Shehu, që është përgjegjëse kryesore. Por përgjegjësi kanë dhe sekretarët veç e veç. Një mungesë tjetër e madhe ka qenë ajo e një pune të fortë kolektive në mes tre sekretarëve Vasil Miçit, Midhi Vjeros dhe Njazi Jahos. Sekretari për propagandën, shoku Njazi Jaho, ka qenë dhe është në pozita antiparti. Ai në mënyrë negative ka influencuar, ka futur pikëpamjet e tij tek sekretarët Vasil Miçi dhe Midhi Vjero. Para një situate të tillë shoqja Fiqret Shehu, sekretare e Parë nuk ka marrë masa, nuk ka mundur të zbulojë një gjë të tillë të sëmurë dhe të vejë situatën në vend.
Situata e krijuar në Komitetin e Partisë krijoi atë që të shtunën në mëngjes, në këtë konferencë, elemente me qëllime të caktuara anti parti, tentuan dhe takuan vijën e partisë, ato hodhën shpifje të ulëta kundër udhëheqjes së partisë.
Ku u zhvilluan këto pikëpamje të sëmura antiparti? Në organizatën bazë të Ministrisë së Industrisë vetëm? Jo. Zhvillimi i konferencës vërtetoi se sëmundja prej kohësh ka ekzistuar në: Ministrinë e Industrisë, Radio Tirana, Kinostudio e disa të tjera. Tendenca të theksuara antiparti dhe me atake demonstrative kundër vijës së partisë u shfaq në Konferencë Vandush Vinçani i organizatës bazë të Komitetit Qendror. Siç u vërtetua në konferencë nga demonstrimet e bëra, kjo na tregon se edhe në Ministrinë e Tregtisë dhe Bujqësisë ka pyetje tendencioze që nuk justifikojnë veten. Nuk është ekzakt të themi siç tha shoqja Fiqrete se këtu ka një “komplot të madh”. Kjo nuk është kështu. Ta shikojmë me masën që është, pa e zvogëluar as pa e zmadhuar”.
EPILOGU
Ja cilët ishin armiqtë e konferencës
Ish- Sekretari i Parë të KP-së i PPSH-së, Enver Hoxha, në fund të fjalës së tij tha: “Tani si u thashë dhe përpara një çështjeje të tillë nuk është tek shoku Vehib. Partia jonë di t’i nxjerrë lakrat në shesh. Për këtë atak kundër vijës së partisë, bërë me rastin e konferencës së saj kanë përgjegjësi shumë të rëndë dhe janë në pozita thashethemesh armiqësore kundër partisë:
Pëllumb Dishnica
Hulusi Spahia
Pajo Islamaj
Njazi Jaho
Nesti Zoto
Vehib Demi
Peço Fidhi
Ihsan Budo
Iljaz Ahmeti
Këta shokë kurrë nuk kanë qenë në rregull me vijën e partisë, me gjithë ndihmën që i ka dhënë partia jonë. Çështja e këtyre shokëve të shikohet në mënyrë të posaçme në organizatat e tyre”.
MOSPRANIMI
Enver Hoxha nuk pranon të rehabilitojë asnjë nga shokët e tij të vjetër të Luftës nën frymën e re të tolerancës. Atmosfera e Kongresit XX të PKBS nuk arriti të dominonte në Shqipërinë socialiste. Në zbutjen e luftës së klasave, ai kërkon të tregojë se “armiku është dobësuar”, por jo se kundërshtarët e vijës së partisë, që kishin tentuar ta bënin një gjë të tillë 10 vite më parë, kishin pasur plotësisht të drejtë në kohë dhe hapësirë. Në këtë mënyrë ata e kishin marrë dënimin sipas aktualitetit.
SHËNJESTRA
Pas kthesës së bërë në Konferencë kanë marrë fjalën në favor të Enver Hoxhës dhe duke sulmuar të sulmuarit prej tij: Ramiz Alia, Ndreko Rino, Milo Leka, Ismail Uznova, Myqerem Fuga, Ligor Harrizi, Maqo Çomo, Hapi Përpunja, Petro Dodi. Diskutimet janë bërë bënë në seancën VI të Konferencës, nën frymën e goditjes së armiqve, të cilët sipas tyre kërkonin të konfrontonin partinë me udhëheqjen e saj. Ndërsa në shënjestër u vunë: Pëllumb Dishnica, Hulusi Spahia, Pajo Islamaj, Njazi Jaho, Nesti Zoto, Vehib Demi, Peço Fidhi, Ihsan Budo, Iljaz Ahmeti.
KULTI
Enveri pranon gabimet në parim
“Kulti i individit” dhe rrëzimi i tij, ishte një nga pikat më të diskutuara të Konferencës së Tiranës në vitin 1956. Pas ballafaqimit me tezat e Kongresit XX të Bashkimit Sovjetik, të cilat deri në atë kohë ishin mbajtur “të heshtura”, Enver Hoxha nuk mund të qëndronte indiferent, kur gjithsesi salla e mbushur me delegatë, kërkonte shfajësimin e drejtuesit më të lartë të partisë. Në fjalën e tij Enver Hoxha thotë: “Këtu u ngrit çështja e kultit të individit me të gjitha aspektet e saj për sa i përket personit të Josif Stalinit, masat që janë marrë në Bashkimin Sovjetik, në demokracitë popullore dhe në vendin tonë. Kjo çështje e ka preokupuar dhe vazhdon ta preokupojë partinë tonë. Por këtu u shtrua pyetja, se përse nuk u shtrua në partinë tonë kjo çështje? A e ka parë KQ në dritën e Kongresit XX? Këto pyetje janë të drejta. Po ua shpjegoj më gjerë… Ka pasur kult individi tek ne apo jo? Ka pasur dhe do të ketë, jo sot dhe mot, por për shumë kohë. Kjo rrjedh nga mbeturinat mikroborgjeze që ekzistojnë në ndërgjegjen e njerëzve, kjo do të thotë që njeriu të bëhet megaloman, mendjemadh, arrogant, mos peshojë zërin e masës, të të pëlqejë mendja, të mendosh se ajo që bëre ti është më e mira. Shfaqje të kultit të individit tek ne kanë ekzistuar dhe do të ekzistojnë”.
Niveli i dytë me kult individi
Duke iu përgjigjur pyetjeve të bëra në Konferencën e Tiranës, Enver Hoxha thotë. “Tani në udhëheqjen tonë ka pasur kult të individit? Ka të meta, ka shfaqje mikroborgjeze, mos pandehni se nuk ka, por vendimet kryesore janë marrë në mënyrë kolegjiale. Kjo çështje në Komitetin Qendror është observuar me rigorozitet. Ju e dini se nga kreu i bulevardit dhe gjer në fund të tij është shkruar emri “Enver”. Kudo janë ndërtuar buste, ekspozohen fotografi, përdoren epitetet “gjeniali”, “i ndrituri”. Këtë nuk e them për modesti, por mua personalisht nuk më kanë pëlqyer. Po këto gjëra e kanë dëmtuar partinë. Vetëm mendoni kur thotë populli: “Ujët nga lart buron i kulluar, por turbullohet poshtë”. Domethënë nga kjo del, se nuk ka si Enveri, se këta poshtë nuk t’i zgjidhin gjërat. Pra, gjëra të tilla janë efekte të zhvillimit të këtij kulti. Mos ta marrim çështjen nga ana subjektive. Mirë në Komitetin Qendror nuk ka pasur, po më poshtë ka? Po ka. Ka drejtorë që pushojnë njerëz pa të drejtë, marrin masa arbitrare, hedhin shqelma, ka sekretarë organizatash bazë që sillen në mënyrë arrogante, ka dhe shokë ministra që nuk sillen mirë me punonjësit”.
