Llojet e infeksioneve virusale, simptomat, trajtimi.
Çfarë janë viruset?
Kur ne dëgjojnë fjalën “virus”, të gjithë mendojmë për viruse që shkaktojnë sëmundje si ftohja e zakonshme, gripi, SIDS (HIV), SARS-CoV-2 dhe të tjerë.
Viruset janë grimca shumë të vogla të materialit gjenetik (ose ADN ose ARN) që janë të rrethuar nga një shtresë proteine. Disa viruse gjithashtu kanë një mbulesë yndyrore mbështjellëse.
Ata janë të paaftë të riprodhohen vetë. Viruset varen nga organizmat që infektojnë (mikpritësit) për mbijetesën e tyre. Viruset marrin një nam të keq, por ato gjithashtu kryejnë shumë funksione të rëndësishme për njerëzit, bimët, kafshët dhe mjedisin. Për shembull, disa viruse mbrojnë strehuesin nga infeksione të tjera.
Viruset gjithashtu marrin pjesë në procesin e evolucionit duke transferuar gjenet midis specieve të ndryshme. Në kërkimet biomjekësore, shkencëtarët përdorin viruse për të futur gjenet e reja në qeliza.
Viruset mund të prekin shumë zona në trup, përfshirë sistemet riprodhuese, të frymëmarrjes dhe ato gastrointestinale. Ato gjithashtu mund të ndikojnë në mëlçi, tru dhe lëkurë. Hulumtimet zbulojnë se viruset përfshihen edhe në shumë sëmundje kanceroze.
Çfarë është një infeksion viral?
Një infeksion viral është përhapja e një virusi të dëmshëm brenda trupit .
Viruset nuk mund të shumohen pa ndihmën e një bujtësi.
Viruset infektojnë duke futur materialin e tyre gjenetik në qeliza dhe duke rrëmbyer makinerinë e brendshme të qelizës për të bërë shumëfisguar vetveten.
Nê një infeksion aktiv viral, një virus bën kopje të vetvetes dhe shpërthen qelizën pritëse (duke e vrarë atë) për të liruar grimcat e virusit të sapoformuar. Në raste të tjera, grimcat e virusit “lëshojnë” qelizën pritëse për një periudhë kohe para se të vrasin qelizën pritëse. Sido që të jetë, grimcat e reja të virusit janë atëherë të lira të infektojnë qelizat e tjera. Simptomat e sëmundjes virale ndodhin si rezultat i dëmtimit të qelizave, shkatërrimit të indeve dhe reagimit imunitar shoqërues.
A janë qenie të gjalla viruset ?
Mikrobiologët ende nuk pajtohen.
Disa nga ata që thonë se viruset janë gjallë ofrojnë këto arsye:
Viruset bëjnë kopje të vetvetes për t’u rigjeneruar.
Ata marrin energji (nga bujtësit e tyre).
Arsyet që disa mikrobiologë thonë se viruset nuk janë të gjalla:
Ata nuk kanë qeliza (vetëm veshje proteinike që rrethojnë materialin gjenetik).
Ata nuk riprodhohen vetvetiu; atyre u duhen doemos qelizat pritëse.
A janë janë infeksionet virale ngjitëse? Përhapja e infeksionit i referohet aftësisë së një virusi për tu transmetuar nga një person (ose bujtës) te një tjetër.
Infektimi i referohet aftësisë së një virusi për tu transmetuar nga një person (ose mikpritës) te një tjetër.
Infeksionet virale janë ngjitëse për periudha të ndryshme kohore në varësi të virusit. Një periudhë inkubacioni i referohet kohës ndërmjet ekspozimit ndaj një virusi (ose patogjenit tjetër) dhe shfaqjes së simptomave.
Periudha ngjitëse e një virusi nuk është domosdoshmërisht e njëjtë me periudhën e inkubacionit.
Infeksion bakterial apo viral?
Viruset dhe bakteret janë dy lloje të grimcave potencialisht shkaktare të sëmundjeve (patogjene).
Viruset janë shumë më të vegjël se bakteret dhe nuk mund të shumohen pa ndihmën e një bujtësi, pritësi.
Në ndryshim bakteret janë të afta të riprodhohen vetë.
Simptomat e sëmundjeve virale dhe bakteriale ndonjëherë janë të ngjashme. Një mjek mund të përcaktojë shkakun themelor të një sëmundjeje bazuar në simptomat e pacientit dhe faktorë të tjerë. Testet laboratorike mund të ndihmojnë në sqarimin nëse një sëmundje është për shkak të një virusi, bakteresh ose agjentit tjetër infektiv ose procesit të sëmundjes.
Infeksionet virale të frymëmarrjes prekin mushkëritë, hundën dhe fytin. Këto viruse përhapen më së shpeshti duke thithur spërkla që përmbajnë grimca virusi. Shembujt përfshijnë:
Rhinovirus është virusi që më shpesh shkakton ftohjen e zakonshme, por ka më shumë se 200 viruse të ndryshme që mund të shkaktojnë ftohje. Simptomat e ftohjes si kollitja, teshtitja, dhimbja e kokës së lehtë dhe dhimbja e fytit zakonisht zgjasin deri në 2 javë.
Gripi sezonal është një sëmundje që prek rreth 5% deri 20% të popullsisë në SHBA çdo vit. Më shumë se 200,000 njerëz në vit shtrohen në spital çdo vit në SH.B.A. për shkak të komplikimeve të gripit. Simptomat e gripit janë më të rënda se simptomat e ftohjes dhe shpesh përfshijnë dhimbje trupi dhe lodhje të rëndë.
Gripi gjithashtu ka tendencë të shfaqet më papritur sesa një ftohje.
Virusi Sincital i Frymëmarrjes (RSV) është një infeksion që mund të shkaktojë infeksione të sipërme të frymëmarrjes (si ftohjet) dhe infeksione të frymëmarrjes së poshtme (si pneumonia dhe bronkioliti). Mund të jetë shumë i rëndë tek foshnjat, fëmijët e vegjël dhe të rriturit e moshuar.
SARS-COV-2 është një koronavirus i frymëmarrjes që shkakton infeksionin COVID-19.
COVID-19 shkaktoi një pandemi globale në vitin 2020, duke mbyllur shkollat, bizneset dhe jetën publike në kombet në të gjithë botën, duke infektuar miliona njerëz dhe duke vrarë mbi 1 milion në të gjithë botën dhe 210,000 në SH.B.A. që nga fillimi i vjeshtës. Raportet e para të këtij virusi erdhën nga Wuhan, Kinë në Dhjetor 2019. Simptomat përfshijnë kollë, ethe, gulçim dhe pneumoni. Larja e shpeshtë e duarve, mbulimi i hundës dhe gojës kur kolliteni ose teshtini, dhe shmangia e kontaktit me individë të infektuar të gjitha mund të zvogëlojnë përhapjen e infeksioneve të frymëmarrjes.
Dezinfektimi i sipërfaqeve të forta dhe mos prekja e syve, hundës dhe gojës mund të ndihmojë në uljen e transmetimit gjithashtu. Veshja e një maske kur dilni nga shtëpia juaj dhe largoheni nga grupe individësh brenda ndërtesave (distanca fizike – qëndrimi të paktën 2 metra larg të tjerëve) mund të zvogëlojë shanset tuaj për të marrë infeksione të tilla virale si gripi dhe COVID-19.
Hepatiti A është një virus që prek mëlçinë për disa javë deri në disa muaj. Simptomat mund të përfshijnë me.zverdhje të lëkurës, të përziera, diarre dhe të vjella. Deri në 15% të individëve të infektuar përjetojnë sëmundje të përsëritur brenda 6 muajve të infektimit.
Norovirus është raportuar të jetë përgjegjës për shpërthimet e sëmundjeve të rënda gastrointestinale që ndodhin në anijet e lundrimit, por kjo shkakton sëmundje në shumë situata dhe vende. Rreth 20 milion njerëz në SHBA sëmuren nga këto viruse shumë ngjitëse çdo vit.
Rotavirusi shkakton diarre të rëndë dhe të ujshme, e cila që mund të çojë në dehidrim. Çdokush mund të marrë rotavirus, por sëmundja ndodh më shpesh tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël.
Rotaviruset dhe norovirusët janë përgjegjës për shumë (por jo të gjitha) raste të gastroenteritit viral, i cili shkakton inflamacion të stomakut dhe zorrëve. Njerëzit mund të përdorin termat “virus i stomakut” ose “grip i stomakut” për t’iu referuar gastroenteritit viral, i cili shkakton të përziera, të vjella, diarre dhe dhimbje barku.
Nuk është e këndshme ta mendosh, por sëmundjet virale të transmetuara nga ushqimi transmetohen përmes rrugës fekale-orale.
Kjo do të thotë që një person merr virusin duke gëlltitur grimcat e virusit që derdhen përmes jashtëqitjeve të një personi të infektuar.
Dikush, i infektuar me këtë lloj virusi, që nuk lan duart pasi përdorin banjën mund ta transferojë virusin tek të tjerët duke shtrënguar duart, duke përgatitur ushqimin ose duke prekur sipërfaqe të forta. Uji i ndotur është një tjetër burim i mundshëm i infeksionit.
Infeksionet virale dhe Sëmundjet Seksualisht të Transmetueshme.
Infeksionet virale seksualisht të transmetueshme përhapen përmes kontaktit me lëngjet trupore. Disa infeksione seksualisht të transmetueshme mund të transmetohen edhe përmes gjakut (transfuzioi i gjakut). Virusi i papillomës humane (HPV) është infeksioni më i zakonshëm i transmetuar seksualisht në SH.B.A. Ekzistojnë shumë lloje të ndryshme të HPV. Disa shkaktojnë lythat gjenitale ndërsa të tjerët rrisin rrezikun e kancerit të qafës së mitrës. Vaksinimi mund të mbrojë nga llojet e HPV që shkaktojnë kancer.
Hepatiti B është një virus që shkakton inflamacion në mëlçi. Transmetohet përmes gjakut të ndotur dhe lëngjeve trupore. Disa njerëz me virus nuk kanë ndonjë simptomë ndërsa të tjerët ndihen sikur kanë grip. Vaksina e hepatitit B është më shumë se 90% efektive në parandalimin e infeksionit.
Herpesi gjenital është një infeksion i zakonshëm seksualisht i transmetueshëm i shkaktuar nga virusi herpes simplex-2 (HSV-2). Virusi herpes simplex-1 (HSV-1), virusi përgjegjës për ftohjet, ndonjëherë mund të shkaktojë edhe herpes gjenital. Nuk ka shërim për herpesin gjenital. Plagët e dhimbshme shpesh përsëriten gjatë shpërthimeve.
Medikamentet antivirale mund të zvogëlojnë numrin dhe gjatësinë e shpërthimeve.
Virusi i imunodeficiencës njerëzore (HIV) është një virus që prek disa lloje të qelizave T të sistemit imunitar. Përparimi i infeksionit zvogëlon aftësinë e trupit për të luftuar sëmundjen dhe infeksionin, duke çuar në sindromën e mungesës së imunitetit të fituar (AIDS). HIV transmetohet duke kontaktuar gjakun ose lëngjet trupore të një personi të infektuar. Njerëzit mund të zvogëlojnë rrezikun e marrjes së një infeksioni viral të transmetueshëm seksualisht duke abstenuar nga seksi ose vetëm duke bërë seks ndërsa janë në një marrëdhënie monogame me dikë që nuk ka një infeksion seksualisht të transmetueshëm. Përdorimi i prezervativit zvogëlon, por nuk e eleminon plotësisht rrezikun e marrjes së një infeksioni të transmetueshëm seksualisht.
Minimizimi i numrit të partnerëve seksualë dhe shmangia e përdorimit intravenoz të ilaçeve janë mënyra të tjera për të zvogëluar rrezikun e marrjes së infeksioneve virale të transmetuara seksualisht dhe të transmetuara nga gjaku.
Medikamente antivirale dhe trajtime të tjera.
Shumë infeksione virale zgjidhen vetë pa trajtim. Herë të tjera, trajtimi i infeksioneve virale përqendrohet në lehtësimin e simptomave, jo në luftimin e virusit. Për shembull, ilaçi i ftohjes ndihmon në lehtësimin e dhimbjes dhe mbingarkesës të shoqëruar me të ftohtin, por nuk vepron drejtpërdrejt në virusin e ftohjes. Ka disa ilaçe që veprojnë drejtpërdrejt në viruse. Këto quhen ilaçe antivirale.
Ato funksionojnë duke penguar riprodhimin e grimcave të virusit. Disa ndërhyjnë në prodhimin e ADN-së virale.
Të tjerët parandalojnë hyrjen e viruseve në qelizat pritëse.
Ka mënyra të tjera në të cilat funksionojnë këto ilaçe. Në përgjithësi, ilaçet antivirale janë më efektive kur merren herët gjatë një infeksioni fillestar viral ose një shpërthimi të përsëritur. Lloje të ndryshme të ilaçeve antivirale mund të përdoren për trajtimin e dhenve, herpesave, virusit herpes simplex-1 (HSV-1), virusit herpes simplex-2 (HSV-2), HIV, hepatitit B, hepatitit C dhe gripit.
Perdorimi i antibiotikëve në infeksionet virale eshte i adobishëm, madje mund të rezultojë i dëmshëm.
