Prof. Dr. Alqi NAQELLARI
Më 15 prill 2019 në ora 18:30, katedralja Notre Dame de Paris mori zjarr, duke shkaktuar rënien e kullës shigjetë dhe çatisë prej lisi. Shkalla e dëmit ishte e madhe. Presidenti francez Emmanuel Macron tha se rreth 500 zjarrfikës ndihmuan për të luftuar zjarrin. Shumë artefakte u shpëtuan para se zjarri të përhapet në pjesë të tjera të katedrales. Për shkak të rinovimit të vazhdueshëm, statujat e bakrit ishin hequr nga ndërtesa një javë më parë. Skelat e gurit që formojnë tavanin e katedrales mbetën kryesisht të paprekura, duke mos lejuar që druri i djegur të binte në katin më poshtë.
Në mbështetje të rikonstruksionit të katedrales nga këto dëme të konsiderueshme janë solidarizuar mijëra dhe miliona njerëz nga mbarë bota. Katedralja Notre Dame de Paris është një nga kryeveprat botërore të stilit gotik, ajo nuk është vetëm pasuri e Parisit dhe Francës por e gjithë botës. Miliarderi François-Henri Pinault do të japë 100 milionë euro për rinovimin dhe bëri thirrje për një përpjekje të përbashkët për të financuar riparimet. Menjëherë pronari i LVMH dhe miliarderi Bernard Arnault dhe familja e tij premtuan një tjetër shumë prej 200 milionë € për restaurimin e kësaj katedrale të jashtëzakonshme, e cila është një simbol i Francës, i trashëgimisë së saj dhe të bashkimit francez.
Kullat në fasadën perëndimore. (1220-1250). Kulla e katedrales-fillimisht e vendosur në mes të shekujve 13 dhe 18, dhe e rikrijuar në shekullin e 19-të që u shkatërrua në zjarrin e prillit 2019.
Fasada e Portalit në Jug
Cila është historia e Shën Mërisë së Parisit, Zonjës së Parisit
Sipas një ligji të vitit 1905, Notre-Dame de Paris është një nga 70 kishat në Paris të ndërtuara para atij viti, të cilat janë në pronësi të shtetit francez. Ndërsa ndërtesa është në pronësi të shtetit, Kisha Katolike është përfituesi i caktuar, duke pasur të drejtën ekskluzive për ta përdorur atë për qëllime fetare në përjetësi. Katedralja është një nga simbolet më të njohura të qytetit të Parisit dhe kombit francez. 12 milionë njerëz vizitojnë Notre-Dame çdo vit, duke e bërë atë monumentin më të vizituar në Paris.
Notre-Dame de Paris do të thotë “Zoja e Parisit” është një katedrale katolike mesjetare në Île de la Cité në rrethrrotullimin e 4-të të Parisit. Katedralja i është përkushtuar Virgjëreshës Mari dhe konsiderohet të jetë një nga shembujt më të mirë të arkitekturës gotike franceze.
Ndërtimi i Notre-Dame filloi ndërmjet 24 marsit dhe 25 prillit 1163 me vendosjen e gurthemelit në prani të Mbretit Luigji VII dhe Papa Aleksandrit III. Ndërtimet u zhvilluan në katër faza nën peshkopët Maurice de Sully dhe Eudes de Sully. Katedralja u kompletua nga viti 1260 megjithëse u ndryshua shpesh në shekujt pasues.
Dritarja në perëndim (rreth vitit 1225)
Në vitin 1548, protestat e Huguenotëve dëmtuan disa prej statujave të Notre-Dame. Në vitet 1790 gjatë Revolucionit Francez, Notre-Dame u përdhos; shumica e imazheve fetare të saj u dëmtuan ose u shkatërruan.
Gjatë sundimit të Luigjit XIV dhe XV, katedralja iu nënshtrua ndryshimeve të shumta në përputhje me stilin më klasik të periudhës.
Midis viteve 1844 (nga mbreti L. Philippe) dhe 1864, u bë restaurimi i Katedrales, i mbikëqyrur nga Eugène Viollet-le-Duc.
Në vitin 1963, me iniciativën e ministrit të kulturës André Malraux në prag të 800 vjetorit të Katedrales, fasada u pastrua nga bloza dhe pluhuri shekullor, duke e rikthyer atë në ngjyrën origjinale të saj, në të bardhë.
Një tjetër projekt pastrimi dhe restaurimi u krye mes viteve 1991 dhe 2000. Set i katër kambanave të shekullit të 19-të në majë të kullave veriore në Notre-Dame u shkrinë dhe u ripërpunuan në kambanat e reja bronzi në vitin 2013, për të festuar 850 vjetorin e ndërtesës. Ato u krijuan për të rikrijuar tingujt e kambanave origjinale të katedrales nga shekulli i 17-të.
Një rinovim prej 6 milionë eurosh i gurit të katedrales filloi në fund të vitit 2018 dhe vazhdoi në vitin pasues, duke kërkuar heqjen e përkohshme të statujave të bakrit në çati dhe elementë të tjerë dekorativ para afatit të prillit 2019 por që fatkeqësisht përfundoj me djegien e kullës dhe 2/3 të çatisë së saj.
Të dhëna për Katedralen
Gjatësia 127 metra, gjerësia: 48 metra, lartësia e kullave: 69 metra,
lartësia e kullës shtizë: 96 metra, gjerësia e fasadës: 43.5 metra, lartësia e fasadës pa kulla: 45 metra, gjerësia e pjesës qendrore: 13 metra, gjerësia e secilës prej kolateraleve: 5.9 metra, lartësia e kulmit: 43 metra, lartësia e harkuar e kubesë dhe korit: 33 metra, lartësia e harkuar e kolateralit të jashtëm: 10.1 metra, lartësia e harkuar e stendave: 8 metra, lartësia e harqe: 69 metra, thellësia (gjerësia) e stendave: 5.9 metra, numri i dritareve: 113, numri i kolonave dhe shtyllave: 75, zona e brendshme: 4,800 m2, sipërfaqja e përgjithshme: 5,500 m2 (krahasuar me 7,700 m2 në Amiens), zona e pikave mbështetëse: 816.4 m2, diametri i roseteve veriore dhe jugore: 13.10 metra (kundrejt 13.36 metra për rozetin e madh të Notre-Dame de Chartres),diametri i rozetit në perëndim: 9.70 metra. Në katedrale ka 10 kambana,
Kambana e Emanuelit e vitit 1685 që peshon 13.27 ton me diametër 2.62 m.
Në katedrale ndodhen vepra arti, reliktet dhe antikat e tjera të ruajtura përfshijnë, kurorën e gjembave, të cilat Jezusi e kishte veshur para kryqëzimit të tij dhe një copë kryq në të cilin ai u kryqëzua,, dritare me xhama të ngjyrosur, statuja prej bronzi të 12 apostujve, piktura, skulptura etj. Ka shumë dorëshkrime të vlefshme dhe libra të shtypur. Një koleksion stolish të shenjta, duke përfshirë Librin e Madh të Notre Dame. Kujtimet e Viollet-le-Duc dhe punës së tij restauruese, kujtimet e tre kryepeshkopëve (Kryepeshkopi Affre, kryepeshkopi dhe Peshkopi SIBUR Darboy) dhe Paul Claudel.
Në sallën kryesore, ka një koleksion të sendeve prej argjendi, duke përfshirë reliquarin, Madonna dhe Fëmija, dhuruar katedrales nga Mbreti Charles X në 1826, punim i Odiot. Në të njëjtën dhomë janë vendosur një koleksion i gjerë i objekteve të kultit (ciboriums, burettes, ewers, etj). Kujtimet e papëve: e Leo XIII dhe John XXIII.
Në sallën e kapitoleve, një koleksion prej 258 pakosh që mbajnë zbukurimet e të gjithë papëve nga Shën Pjetri e deri te Papa Piu IX.
Ndër sendet e para revolucionit, që u mblodhën në një kabinet të projektuar posaçërisht nga Viollet-le-Duc, është një kryq prej bakrit, një kryq fildishi që i atribuohet François Girardon.
Midis veprave më të fundit, mund të përmendim një gur pagëzimi dhe shandanin e tij të pastër, veprat e skulptorit dhe argjendarit Goudji (1986). Gjatë Ditës Botërore të Rinisë 1997, Papa Gjon Pali II e përdori këtë për pagëzim.
Me katedralen lidhen një sërë ngjarjesh të rëndësishme të Francës dhe të vendeve përreth
1170: Në Katedralen e Notre-Dame ekzistonte një shkolle. Kjo shkollë evoluojë në 1200 në Universitetin e Parisit, me një dekret nga Mbreti Philippe-Auguste.
1185: Herakli i Cezaresë bën thirrje për kryqëzatën e tretë nga katedralja ende e paplotë.
1239: Kurora e Thorns është vendosur në katedralen nga St Luigji gjatë ndërtimit të Sainte-Chapelle.
16 dhjetor 1431: Henry VI i Anglisë është kurorëzuar Mbreti i Francës.
1 janar 1537: James V i Skocisë u martua me Madeleine të Francës.
24 prill 1558: Maria, Mbretëresha e Skocezëve është e martuar me Dauphin Francis (më vonë Francis II i Francës), biri i Henrit II të Francës.
18 gusht 1572: Henry i Navarre (më vonë Henry IV i Francës) martohet me Margaret e Valois. Martesa nuk ndodhi në katedrale, por në hyrje të katedrales, pasi Henri IV ishte protestant.
10 shtator 1573: Katedralja u bë vendi i një betimi të bërë nga Henri i Valois për të respektuar liritë tradicionale dhe ligjin e miratuar të lirisë fetare.
10 nëntor 1793: Festivali i Arsyes.
2 dhjetor 1804: Ceremonia e kurorëzimit të Napoleonit I dhe gruas së tij Jozefina, këtu shërbeu Papa Pio VII.
1831: Romani The Hunchback of Notre-Dame (Kurrizua i Notre Dame) u botua nga autori francez Victor Hugo. I paharrueshmi Kuazimodo dhe cigania e bukur Esmeralda që e bënë Notre Dame të famshëm në gjithë botën.
1900: Louis Vierne u emërua organist i Notre-Dame de Paris pas një konkurrence me 500 artistëve më të talentuar të epokës. Më 2 qershor 1937 Louis Vierne vdes në organon e katedrales (siç ishte dëshira e tij gjatë gjithë jetës) në fund të koncertit të tij të 1750-të.
11 shkurt 1931: Antonieta Rivas Mercado qëlloj mbi trupin e saj në altar me një pistoletë që ishte pronë e të dashurit të saj Jose Vasconcelos. Ajo vdiq menjëherë.
26 gusht 1944: Zhvillohet shërbimi në katedrale për të festuar çlirimin e Parisit. (Sipas disa llogarive, shërbimi u ndërpre nga zjarri i snajperëve nga të dyja galeritë e brendshme dhe të jashtme.)
12 nëntor 1970: Mbahet Requiem Mjeshtri i Përgjithshëm Charles de Gaulle.
26 qershor 1971: Philippe Petit vendos fshehurazi një litar në mes të dy kullave të Notre-Dame dhe ecën nëpër të. Petit më vonë bëri një akt të ngjashëm midis Kullave Binjake të Qendrës Botërore të Tregtisë në SHBA.
31 maj 1980: Papa Gjon Pali II feston Meshën në prag të katedrales.
Janar 1996: Mbahet Requiem Mass François Mitterrand.
10 gusht 2007: Mbahen Requiem për Kardinalin Jean-Marie Lustiger, ish kryepeshkop i Parisit dhe i konvertuar në katolik.
12 dhjetor 2012: Katedralja e Notre-Dame fillon një festë njëvjeçare të 850 vjetorit të vendosjes së gurit të parë të themelit.
21 maj 2013: Rreth 1.500 vizitorë u evakuan nga katedralja e Notre-Dame pasi një historian Dominique Venner, vendosi një letër në altarin e kishës dhe qëlloi veten. Ai vdiq menjëherë.
8 shtator 2016: U bënë përpjekje për dëmtimin e Katedrales Notre-Dame. U bënë arrestime, sepse u zbulua një makinë e mbushur me eksploziv e parkuar përkrah katedrales.
10 shkurt 2017: Policia arrestoi katër vetë në Montpellier, Francë, duke përfshirë një vajzë 16-vjeçare dhe një 20-vjeçare tashmë të njohur nga autoritetet, sepse kishin lidhje me organizatat ekstremiste, me akuza për komplot dhe për sulm ndaj katedrales.
6 qershor 2017: Vizitorët u mbyllën brenda katedrales së Notre-Dame në Paris, pasi një njeri me një çekiç në dorë sulmoi një polic.
15 prill 2019: Notre-Dame de Paris merr zjarr. Disa nga veprat e tij u shpëtuan, pasi u hoqën nga kisha para zjarrit për shkak të përpjekjeve për rinovim ose u morën nga personeli i emergjencës menjëherë pas shpërthimit të flakës.
Për Shën Mërinë e Parisit, janë shkruar romane, tregime janë thurur këngë dhe janë bërë shumë profeci. Është thënë që ajo do digjet një ditë. Profecia ndodhi, parisienët dhe bota derdhi lotë. Katedralja do rindërtohet edhe më e bukur, edhe më e fortë, por brenda saj nuk do të jetë më shpirti i ndërtuesve të vitit 1163, brenda saj nuk do jetë më Kuazimodo i Hygoit, kurizdali, shurdhi dhe gagaçi, që aq marrëzisht e deshi Esmeraldën, i shëmtuari me shpirtin e artë që bëri ta dojë gjithë bota e lexuesve. Atje do jetë shpirti i shekullit XXI, me frymën e digjitalizimit brenda, me frymën e frikës nga terrorizmi.
