Gazeta Telegraf/
Rekomandimet
e Kontrollit të Lartë të Shtetit për treguesit makroekonomikë
Zbatimi
i Buxhetit të Shtetit për vitin 2015
paraqet raportin “Për zbatimin e Buxhetit të Shtetit të vitit 2015” në zbatim
të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, ligjit 154/2014 “Për Kontrollin e
Lartë të Shtetit, ligjit nr.9936, datë 26.6.2008 “Për Menaxhimin e Sistemit
Buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, si dhe të ligjit nr.160/2014, datë 29.12.2014
“Për Buxhetin e Shtetit të vitit 2015”, i ndryshuar. Në mënyrë të sintetizuar
po sjell përpara jush ato dimensione të planifikimit, implementimit e
monitorimit të Buxhetit të Shtetit 2015, të cilat sipas optikës së KLSH-së
kërkojnë një vëmendje të veçantë sot e në të ardhmen nga të gjitha palët e
interesit dhe veçanërisht nga deputetët. KLSH, gjatë punës së saj për
vlerësimin e realizimit të buxhetit të vitit 2015, ka përdorur një qasje
pragmatiste, duke integruar auditimet e përputhshmërisë e ato financiare me
orientim normativ, si edhe auditimet e performancës e ato të IT me orientim kah
rezultati e proceset, por gjithnjë duke e vënë theksin në identifikimin,
vlerësimin dhe menaxhimin e mirë të risqeve sistemike e me probabilitet të
lartë materializimi.
Opinioni i përgjithshëm (Përmbledhja e raportit, fq.
4)
KLSH, në
këtë raport që i paraqitet Kuvendit, shprehet qartë se vlerëson dhe inkurajon çdo
reformë strukturore, përpjekjet e Ministrisë së Financave për të përafruar
kornizat rregullative me praktikat europiane, në drejtim të krijimit të një
sistemi efikas në menaxhimin e financave publike, por konstaton se jemi akoma
larg objektivave të vendosur dhe kryesisht atyre të synuar për një stabilitet
dhe qëndrueshmëri ekonomike. Në gjykimin tonë duhet të përshpejtohet puna e
vendosjes dhe monitorimit të indikatorëve të performancës në financat publike
dhe ecurinë e treguesve sipas shtyllave prioritare të planifikuara në
Strategjinë e Menaxhimit të Financave Publike 2014-2020. KLSH, shprehet po
ashtu se, krahas vlerësimit të përpjekjeve dhe masave të marra nga Ministria e
Financave, Ministritë, Institucionet e tjera qendrore dhe vendore, si dhe entet
publike të audituara, gjatë vitit 2015, në drejtim të menaxhimit të financave
publike, është nevojë imediate adresimi i rekomandimeve të KLSH-së të cilat
synojnë ngritjen dhe konsolidimin e një sistemi modern dhe të integruar të
menaxhimit financiar, rritjen e përgjegjshmërisë, transparencës dhe
qendrueshmërisë afatgjatë të financave publike në përputhje me direktivat e
integrimit europian. Nëpërmjet këtij raporti, KLSH sjell në vëmendje dhe
adreson njëherazi Kuvendit një sërë rekomandimesh të orientuara drejt treguesve
makroekonomikë që në gjykimin tonë pengojnë konsolidimin e financave publike.
Këtu përmendim, kredibilitetin e buxhetit dhe konsolidimin fiskal të nevojshëm
për financat, mbajtjen nën kontroll të borxhit publik dhe uljen e ekspozimit të
tij me qëllim ruajtjen e stabilitetit makroekonomik të vendit, marrjen e masave
për përmirësimin e rritjen e efikasitetit të menaxhimit të shpenzimeve publike,
forcimin e disiplinës fiskale, etj. Për zbatimin buxhetit të vitit 2015 janë
audituar 137 institucione shtetërore dhe ndërmarrje me pronësi shtetërore, si
edhe është audituar performanca e 73 institucioneve shtetërore. Nga auditimet e
realizuara për efekte të implementimit të buxhetit të vitit 2015, u konstatuan
dëme në shumën 8,041.4 milionë lekë ose 57,44 milionë euro. Ndërkohë që në këto
auditime janë konstatuar shkelje me efekte financiare jo efektive të cilat
arrijnë në 19,984 milionë lekë ose 143 milionë euro. Efektet totale janë në
shumën 200 milionë euro. Shkeljet me dëm ekonomik në të ardhurat dhe shpenzimet
e buxhetit të shtetit, në vlerën 8,041.4 milionë lekë ose 57.44 milionë euro
detajohen si më poshtë:
û
Dëmi ekonomik në të ardhurat e buxhetit
të shtetit është në vlerën: 2,809.3 milionë lekë ose 20 milionë euro.
û Vlera e
dëmit ekonomik në shpenzimet e buxhetit
të shtetit arrin në 5,232.1 milionë lekë ose 37.44 milionë euro.
û Vetëm
dëmi ekonomik i shkaktuar nga shoqëritë aksionere në total arrin vlerën 4,156.
û
4 milionë lekë ose 30 milionë euro.
Shkeljet me efekte financiare negative në buxhetin e
shtetit për vitin 2015, kapin vlerën 19.984 milionë lekë ose rreth 143 milionë euro.
Analiza e këtyre efekteve sipas niveleve të buxhetit, por edhe i analizuar në
të ardhura dhe shpenzime jepet si në grafikun e prezantuar.
A – Risku në planifikimin e buxhetit 2015
Dështimi në planifikim është në fakt planifikim i dështimit.
Edhe në vitin 2015 KLSH ka konstatuar problematika të theksuara në studimin e
kujdesshëm të nevojave dhe planifikimin e mbulimit të tyre. Konkretisht:
A.1. PROGRAMIMI
I PLANIT BUXHETOR AFATMESËM (PBA) 2015-2017 DHE PROGRAMIMI I BUXHETIT TË VITIT
2015
Gjatë auditimit të të gjithë procesit të PBA-së, u
konstatuan tejkalime të afateve në realizimin e detyrave sipas fazave të
parashikuara në ligjin organik të buxhetit të shtetit, dhe sipas akteve ligjore
në funksion të tij. Referuar treguesve të parashikuar në kuadrin makro e të
miratuar me bazën ligjore përkatëse konstatojmë se, totali i të ardhurave të
parashikuara për vitin 2015 ka qenë me një shtesë prej 24,103 milionë lekë, në
krahasim me realizimin faktik të vitit 2014. Kjo rritje rezulton të jetë më së
shumti impakt i parashikimit në rritje të të ardhurave tatimore e doganore,
planifikuar rreth 8% më shumë nga fakti 2014, por që në fund të vitit ushtrimor
2015 kanë rezultuar të realizuara 2% më shumë nga fakti 2014. Ndër argumentet e
përdorur për nënperformancën e tatimeve dhe doganave është edhe rritja
ekonomike më e ulët se pritshmëritë, e cila në gjykimin tonë është pasoja dhe
jo arsyeja e mos realizimit të të ardhurave, që do të thotë, nëse të ardhurat e
parashikuara nuk realizohen, atëherë rritja ekonomike në vetvete nuk
realizohet. Ndërkohë, nëse analizojmë të ardhurat në raport me PBB-në,
konstatojmë se u planifikua një rritje e të ardhurave me rreth 2% e PBB-së, në
krahasim me treguesit faktikë të vitit 2014, ndërkohë që treguesit faktikë të
vitit 2015 treguan një raport Të ardhura / PBB pothuajse të pandryshuar si në
vitin paraardhës. Planet e mbivlerësuara
riskojnë të inkurajojnë shpenzime jo realiste, të cilat gjatë vitit kanë
rezultuar më pas të jenë rishikuar duke u shkurtuar. Është konstatuar se,
ndryshimet e buxhetit që kanë ndodhur gjatë vitit 2015 (si në ndryshimin e
ligjit me akte normativ, ashtu edhe në nivelin e realizueshmërisë së tij), janë
reflektuar edhe në treguesit e konsoliduar sipas kuadrit makro, duke bërë
kështu që edhe pse programimi është për periudhën pas vitit 2015 (pra PBA
2016-2018), ka vijuar të ndryshohet edhe vetë viti 2015. Me ekzistencën e
nevojës, urgjencës për disa ndryshime në ligjin e buxhetit, Kuvendit i janë
adresuar njëkohësisht edhe ndryshime jo domosdoshmërisht urgjente. Në këto
kushte, veprimi i më sipërm bën që kuadri makro të humbasë konceptin e të qenit
instrument strategjik, pasi duke iu përshtatur kuadri makro ndryshimeve në
buxhetin vjetor, ai nuk shërben më si pikë reference. Sa më sipër e konfirmojnë
gjithashtu ndryshimet e shpeshta që kanë pësuar treguesit e buxhetit të vitit
2015 (4 herë), duke filluar nga kuadri makro e deri në ndryshimet e reflektuara
në Aktin Normativ nr. 3 (pa përfshirë këtu edhe ndryshimet në PBA 2016-2018, të
sqaruara më sipër). Gjithashtu, nga auditimi vazhdojmë të konstatojmë se, ende nuk
është krijuar një Këshill i Pavarur Fiskal që të kryejë vlerësimet e
parashikimeve të qeverisë, në kushtet kur çdo parashikim ndryshon nga ai i
mëparshmi. Problemi i parashikimeve jo realiste minon atë që në të kundërt do
të ishte një sistem efektiv dhe transparent buxhetimi dhe planifikimi fiskal
afatmesëm. Edhe për këtë vit ka vijuar praktika e ndryshimit të buxhetit të
shtetit me Akt Normativ, i cili gjatë viteve të fundit miratohet në Parlament
pasi është mbyllur buxheti. Pasojat praktike të akteve normative janë të
paqarta. Ato zakonisht miratohen nga qeveria në ditët e fundit të muajit
dhjetor dhe ndryshojnë planin e të ardhurave dhe shpenzimeve të buxhetit të
shtetit për ta përshtatur me realizimin faktik të të ardhurave dhe shpenzimeve.
Në disa raste, aktet normative shërbejnë për të mbuluar ligjërisht shpenzime të
kryera që ndonjëherë mund të jenë edhe në kundërshtim me ligjin e buxhetit. PBA
si produkti më i rëndësishëm i shtyllës së dytë të Strategjisë së Menaxhimit të
Financave Publike “Planifikim dhe buxhetim i mirintegruar dhe efiçent i
shpenzimeve publike”, duhet të shërbejë si një udhërrëfyes i besueshëm në
programimet e ardhshme të burimeve publike. Në mënyrë që të realizohet ky
objektiv i rëndësishëm duhet që:
ü
Prioritetet e politikave buxhetore duhet
të udhëhiqen nga planet kombëtare dhe sektoriale, të kufizuara tërësisht nga
korniza makroekonomike dhe fiskale, si dhe plotësisht të integruara në
kalendarin buxhetor;
ü PBA të
sigurojë tavane të detyrueshme për përgatitjen e detajuar të buxhetit, si dhe
tavane indikative për vitet më tej;
ü Edhe pse
tashmë është bërë progres për vendosjen e një kuadri institucional për
buxhetimin, me miratimin së fundmi (korrik, 2016) të Ligjit të Ri Organik për
Buxhetin (dhe pse në Strategjinë për menaxhimin e Financave Publike ishte parashikuar
si afat, viti 2015), nën gjykimin tonë e gjitha kjo duhet të shoqërohet me: (a)
përforcim i rregullave dhe procedurave të reja; (b) më shumë transparencë dhe
më pak rialokime në fazën ekzekutive të buxhetit, me qëllim ruajtjen e
integritetit të proceseve vjetore dhe 6-mujore të buxhetimit; (c) më shumë
monitorim dhe analizë për të përforcuar incentivat për përmirësimin e
kualitetit të planeve afatmesme të buxhetit. Ministria e Financave duhet të
forcojë sistemet e saj të menaxhimit të shpenzimeve, si forca shtytëse për
politikat e saj fiskale dhe gjithashtu për implementimin e Strategjisë
Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim.
ü
Ngritja e Këshillit të pavarur Fiskal
për te vlerësuar dhe analizuar parashikimet është kërkesë imediate. Këtë
kërkesë KLSh e ka paraqitur pareshtur që nga viti 2014.
A.2.
MANAXHIMIN E BORXHIT PUBLIK
Niveli i borxhit publik (si % kundrejt PBB) nuk
tenton drejt parametrave të synuar, pasi për vitin 2014 niveli i borxhit publik
u rrit në nivelin (73.49%), kurse për vitin 2015 niveli i borxhit publik ka
arritur në (73.86%) dhe është larg trendit që të çon në synimin strategjik të
vitit 2017 prej 65.5%, i cili në këto kushte mund të konsiderohet praktikisht i
paarritshëm. Në strategjinë afatmesme të menaxhimit të borxhit publik për vitet
2014-2016 mungon një analizë e treguesve mbi qëndrueshmërinë e borxhit të
jashtëm, kurse në strategjinë afatmesme për vitet 2015-2017 është kryer një
analizë e tillë, por gjykojmë se skenarët janë më shumë teorikë sesa në
përshtatje me kushtet në të cilat manaxhohet borxhi në Shqipëri. Një gjë e tillë
riskon të stimulojë masa të cilat nuk përshtaten me nivelet aktuale të borxhit
publik. Konkretisht, në strategjinë e menaxhimit të borxhit 2015-2017 synohen:
1. Zëvendësimi i stokut afatshkurtër të borxhit me stok afatgjatë, me argument
kryesor shmangien e riskut të rifinancimit, dhe 2. Zëvendësimi i borxhit vendas
me borxh të nominuar në valutë të huaj me argument kryesor daljen në tregjet e
huaja të kapitalit dhe përmirësimin e mëtejshëm të strukturës aktuale të
borxhit, ku risku i rifinancimit mbetet faktori kryesor. KLSH gjykon se një
analizë e tillë është e pjesshme, sepse nuk vlerëson siç duhet një sërë
karakteristikash apo risqesh të financimit me tituj me shpenzime fikse, siç
janë: 1. Kosto më e lartë e borxhit nëse zhvendosemi nga financimi me tituj
afatshkurtër në financim me tituj afatgjatë; 2. Mospërputhje e maturiteteve
midis financimit me tituj afatgjatë dhe përdorimit të parave që burojnë nga
këta tituj në zëra afatshkurtër, kryesisht paga. Një mospërputhje e tillë shton
barrën e shlyerjes së borxhit afatgjatë në të ardhmen, si edhe dëshmon për një
ineficiensë në përdorimin e tij (zakonisht titujt afatgjatë përdoren për investime
afatgjata); 3. Ekspozimit ndaj riskut të kursit të këmbimit; dhe 4. Rritje
potenciale e riskut të riinvestimit. Duke parë sjelljen dinamike të borxhit
publik dhe rritjes ekonomike, vëmë re se prirja rënëse e rritjes ekonomike
përkon me periudhën kur borxhi publik është në rritje. Nga paraqitja grafike e
të dhënave dinamike të serisë së rritjes ekonomike dhe shtesës së borxhit
publik real, konstatojmë një marrëdhënie negative, ndërkohë që eksperiencat dhe
praktikat e mira tregojnë se shtesa e borxhit është e frytshme nëse vendi reflekton
një rritje ekonomike, duke pasur perspektiva pozitive të zhvillimit ekonomik
dhe mirëqenies për qytetarët.
A.3.
Mbi
planifikimin e shpenzimeve kapitale
Konstatohet se, mungon një vlerësim i plotë i
procesit vendimmarrës të investimeve publike në planifikimin e niveleve të
qëndrueshme të investimeve në të gjithë sektorin publik; shpërndarjen e
investimeve në sektorët dhe projektet e duhura; zbatimin e projekteve në kohë
dhe brenda buxhetit të parashikuar, pasi përmirësimet në menaxhimin e
investimeve publike mund të rrisin ndjeshëm efikasitetin dhe produktivitetin e
tyre.
Mungon një veprim konkret për forcimin e
kapaciteteve të administratës publike në lidhje me vlerësimin ekonomik të
projekteve të investimeve kapitale, pra shoqërimi i analizave të përfitimeve
sociale nga projektet respektive të cilat shoqëruar me të ardhurat financiare
duhet që të tejkalojnë kostot e projektit. Këto kapacitete do të përdoren edhe
për të vlerësuar, pas realizimit, kthimin social-ekonomik në projektet e
realizuara të investimeve.
A.4.
LLOGARITË FINANCIARE TË KONSOLIDUARA TË SHTETIT
Konstatohet se edhe për vitin 2015, llogaritë e
konsoliduara vjetore për transaksionet financiare të shtetit, vijojnë të mos
jenë pjesë e raportit vjetor të konsoliduar të zbatimit të buxhetit. Mungesa
disavjeçare e pasqyrave të konsoliduara të shtetit, në gjykim tonë ndikon jo
vetëm në nivelin e transparencës, por gjithashtu lidhet ngushtë me analizën e
treguesve makro-ekonomikë. Aktualisht, mbajtja e kontabilitetit në sektorin
publik rregullohet mbi bazën e “Planit kontabël të Organeve të Pushtetit Lokal
dhe Institucioneve Shtetërore Qendrore dhe Lokale dhe njësive që varen prej
tyre”, në një kohë që ky Plan Kontabël mbështetet mbi një bazë ligjore të
shfuqizuar (konkretisht mbi ligjin
nr. 7661, datë 19.1.1993 “Për
kontabilitetin”). Në vijim të sa më sipër, konstatohet mungesa e një
manuali të kontabilitetit publik (apo udhërëfyesi për mbajtjen e kontabilitetit
në sektorin publik) i cili do të bënte të mundur vendosjen e rregullave dhe
procedurave kontabël për mbajtjen e kontabilitetit dhe hartimin e Pasqyrave
Financiare në mënyrë që të ketë konsistencë të trajtimit kontabël. Ndërsa
rëndësia e konsolidimit të pasqyrave financiare është esenciale, Sektori i
Raportimit Financiar dhe Kontabilitetit, në Drejtorinë e Operacioneve të
Thesarit që parashikohet të mbulojë detyra që lidhen me procesin, ka vetëm dy
specialistë, të cilët janë njëkohësisht përgjegjës edhe për një sërë detyrash
të tjera. Mungesa e stafit, por edhe mbivendosja e funksioneve dhe
përgjegjësive në një periodicitet të shtuar sjell një risk operacional të lartë
dhe hapësira për të mos përmbushur misionin kryesor: atë të kujdesit për një
raportim financiar sipas parimeve kryesore të kontabilitetit në sektorin
publik. Kjo situatë që përsëritet me vite reflekton nënvlerësimin e rëndësisë
që ka një raportim i saktë i financiar në llogaridhënien, planifikimin e
shëndetshëm, por edhe transparencën e gjendjes në të cilën ndodhen financat e
shtetit. Në referencë të konstatimeve,
arrijmë në përfundimin se pasqyrat financiare të konsoliduara (paraprake) të
gjeneruara nga Sistemi Informativ Financiar i Qeverisë (SIFQ) nuk japin një
pamje të drejtë të pozicionit financiar, performancës financiare dhe fluksit të
mjeteve monetare të Qeverisë. Gjithashtu kemi konstatuar
ndryshime të vazhdueshme në bilancin e çeljes së vitit ushtrimor 2015, të
printuar nga Sistemi Financiar i Qeverisë, përgjatë datave të ndryshme
(respektivisht në muajt Qershor, Korrik të vitit 2016), që do të thotë se, edhe
pse bilancet e njësive mbyllen më datë 28 shkurt, në Sistemin Financiar të
Qeverisë vijohen të bëhen ndryshime edhe pas kësaj date, në kundërshtim me
kërkesat e nenit 14, të ligjit nr. 9228, datë 29.04.2004, “Për kontabilitetin
dhe pasqyrat financiare”, ku citohet se: “Kohëzgjatja e ushtrimit kontabël
është 12 muaj”; dhe se “Ushtrimi kontabël fillon më datën 01 janar dhe
përfundon në datën 31 dhjetor”. Nga auditimi financiar i realizuar në disa
entitete kemi konstatuar se nuk hartohen pasqyrat financiare të konsolidura, si
në rastin e Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Ministrisë së Mjedisit. Konstatohet se, vëmendja për kontabilitetin
dhe raportimin në sektorin publik është e pakët, shtuar kjo me mungesë të një
kornize adekuate të kontabilitetit publik dhe raportimit financiar, mungesa e
standardeve kontabël për këtë sektor dhe niveli i ulët i përgatitjes së
punonjësve që mbulojnë kontabilitetin në sektorin publik (e theksuar kjo
kryesisht në pushtetin vendor), reflektojnë një risk të lartë që ndikon në
manaxhimin e financave publike. Kultura e ulët manaxheriale reflektohet në
mungesë vëmendje ndaj informacionit kontabël që është në fakt duhet të jetë
gjuha e komunikimit jo vetëm për Kuvendin, por edhe për publikun.
A.5.
MBI PROKURIMET PUBLIKE
Një nga kërcënimet e financave publike është niveli
i ulët i efektivitetit në prokurimin e mallrave, shërbimeve dhe realizimit të
punimeve kryesisht në infrastrukturën rrugore. Ajo që nuk po arrihet të
sigurohet përmes sistemit elektronik të prokurimit është vlera për paranë e
shpenzuar, një tregues i rëndësishëm për një sistem eficient prokurimi publik.
Megjithë vëmendjen e shtuar të të gjithë aktorëve dhe faktorëve që përfshihen
në menaxhimin e financave publik, në drejtim të përmirësimit dhe forcimit të
sistemit të prokurimit publik ka aspekte të cilat adresojnë nevojën për
ndërhyrje. Nga të dhënat e siguruara nga Agjensia e Prokurimit Publik por edhe
bazuar në auditimet e realizuara për efekte të realizimit të buxhetit 2015 kemi
konstatuar: Gjatë vitit 2015, autoritetet kontraktore nëpërmjet sistemit
elektronik të prokurimit kanë shpallur 4,630 procedura prokurimi për shërbime,
mallra e punë për të cilat u akordua një fond limit prej 90,702 milionë lekë,
vlerë kjo 33% më e madhe se ajo e alokuar përgjatë vitit 2014. Nga analiza
konstatohet se rritjes së fondit të alokuar gjatë vitit 2015 i korrespondon një
uljeje prej rreth 12% e numrit të procedurave të prokurimit. Nga këto procedura
të publikuara janë shpallur fitues në 4,269 njoftime fituesish me një fond
limit prej 70,811 milionë lekë dhe fond të prokuruar prej 64,325 milionë
lekë. Ajo që synohet nga një sistem modern
prokurimi janë plotësimi i parimeve kryesore të konkurencës, tregut të lirë dhe
efektivitetit në prokurimin e mallrave, të shërbimeve dhe punimeve që përbëjnë
dhe bazën kryesore të fondeve të prokuruara.
Shpërndarja
e efektvitetit të fondeve të prokuruara
Meqenëse numri i faktorëve që ndikojnë në procedurat
e prokurimit publik është i madh dhe pesha e tyre e vogël, KLSH analizoi të
dhënat përmes supozimit të shpërndarjes normale. Numri total i procedurave të
analizuara është 3,109 nga 4,630 dhe nga analizimi i këmbanës vërejmë se:
·
përqendrimi në zonën qendrore nuk është
shumë i lartë, pasi këmbana që tregon shpërndarjen e efektivitetit nuk është
shumë e sheshtë.
· kulmi i
grafikut përkon me një efektivitet prej 14% që do të thotë se shumica e
prokurimeve kanë një kursim nga fondi limit mesatarisht 14%
·
në zonën me efektivitet nga 7% deri me
21 % ndodhen 31.5 % të numrit të procedurave të prokurimit, që do të thotë se
1/3 e prokurimeve janë realizuar duke kursyer 7-21% të fondit limit.
Një diferencë e tillë përbën zonë me pak risk të
vlerësuar, ku gjithashtu nga paraqitja grafike konstatohet lehtësisht se nuk
kemi një shpërndarje normale të efektivitetit të prokurimeve përgjatë vitit
2015.
B – Risku i implementimit dhe monitorimit
Parimi 7-të i qeverisjes buxhetore të OECD-së kërkon
një planifikim, menaxhim dhe monitorim efektiv të procesit të ekzekutimit të
buxhetit. Ky proces, gjatë vitit 2015 ka paraqitur problematikë si pasojë e
risqeve që lidhen me besueshmërinë e llogarive dhe rolin i kontabilitetit dhe
raportimit financiar publik. Konkretisht mungesa e kuadrit të mire-rregulluar
kontabël cenon jo vetëm raportimin financiar por edhe buxhetimin në vetvete.
Megjithë konsistimin tonë në drejtim të nevojës për miratimin e ligjit “Për
kontabilitetin në sektorin publik”, përpjekjet e Ministrisë së Financave në
këtë drejtim janë larg emergjencës që reflekton kjo situatë. Praktikat e
vendeve të tjera kanë treguar se, një procesi kontabilizimi që nuk ofron një
pamje të plotë dhe të qartë të pozicionit financiar dhe ekonomik të vendit,
padyshim riskon që ta udhëheqë procesin e buxhetimit drejt objektivave jo të
sakta e të duhura, duke rezultuar në vendime jo efektive. Dështimi për të
integruar informacionin kontabël në procesin e buxhetimit, largon vendim-marrësit
nga të dhëna thelbësore sa i takon vlerësimit të alternativave për alokimin e
burimeve. Gjithashtu është gati e pamundur të masësh rezultatet e arritura
kundrejt planeve, pa informacionin kontabël. Si pasojë, në mënyrë që këto
politika për publikun të jenë efektive, procesi i buxhetimit dhe kontablizimit nevojitet
të integrohen.
Në kuadër të raportimit jo korrekt, është konstatuar
se shpenzimet e Fondit të Zhvillimit të Rajoneve janë regjistruar pjesërisht si
shpenzime kapitale për qeverisjen qendrore, në një kohë që raportohen të
planifikuara për qeverisjen vendore, duke ulur me pa të drejtë performancën e
vendorit dhe rritur atë të qendrorit dhe duke denatyruar transfertën, nga e
pakushtëzuar (si pjesë e tabelës 3, te Ligji organik i buxhetit “Shpërndarja e
transfertës së pakushtëzuar për bashkitë) në transfertë të kushtëzuar
(shpenzime për qeverisjen qendrore). Ndërkohë për të bërë analiza substantive
(teste thelbësore), sipas standarteve ndërkombëtare të auditimit publik, për të
bërë krahasime, nevojitet që, “emëruesi të jetë i përbashkët”, pasi në të
kundërt paraqitja e buxhetit, duke denatyruar shpenzimet (sikundër ka ndodhur
me shpenzimet kapitale) është çorientuese dhe nuk jep një pamje të qartë dhe
transparente të shpenzimeve publike. Gjithashtu në raportin e buxhetit faktik
që Ministria e Financave ka dorëzuar në Kuvend, vlera e detyrimeve të
prapambetura paraqitet rreth 81 milionë lekë më shumë nga raportimi sipas
treguesve fiskalë të konsoliduar, duke treguar dhe njëherë mangësi në raportim
dhe procese të cenuara të rakordimit sa i takon fondeve publike. Tabela e
treguesve fiskalë të konsoliduar është produkti më i rëndësishëm, nga të dhënat
e të cilit publiku pritet të marrë informacion rreth shpenzimeve dhe kostove
publike. Raportimi jo i saktë dhe me gabime cenon besueshmërinë e këtij raporti
dhe ofron informacion çorientues. Reflektimi i dy informacioneve të ndryshme
për të njëjtin zë (atë të shpenzimeve të prapambetura), nga dy burime të
ndryshme brenda të njëjtës Ministri (Drejtoria e Thesarit dhe ajo e Detyrimeve
të Prapambetura) tregon jo vetëm mungesën e bashkëpunimit dhe koordinimit, por
edhe mungesë përgjegjshmërie që cënon transparencën dhe besueshmërinë e
informacionit se si janë shpenzuar paratë e taksa-paguesve.
