-Kënga e parë-
Marmaraja bojëgjelbër, bojë e çallmës së sulltanit!
Ndrit nën gjunjët e Stambollit, portës plakë të vatanit.
Cipë e trupit tënd të bukur e lëmuar si tespihe,
shket në varkën e përgjumur, feks me naze dashurie.
Ti më thua se për varkat s’bëj dot vjersha unë i ziu!
Sipas teje vargje thurte veç poet Orhan Veliu.
Të përgjigjem se Orhanin e njoh mirë e ma ka ënda.
Ky për varkat bukur shkruan, unë këndoj ç’ka varka brënda!
Ti zë qesh e thua prapë: “Ka poetë Arnaut-stani”?
Të përgjigjem: “Kish poetë që kur priste jatagani „.
Në Stamboll nën jataganin ngrinte këngë e ligjërime
një sulltan i poezisë, Naim beu i tokës sime!”
Marmaraja bojëgjelbër, bojë e çallmës së sulltanit:
përkund varkën tek turkesha i këndon Arnaut-stanit.
-Kënga e dytë-
Yzmetçiu me enë turke si kapela të mëdha,
tundet si patok i majmë dhe sjell “elbasan-tava”.
Erë e viçit turk të pjekur i lëmon perdet e tylit.
Unë turkeshën myslimane e vështroj me bisht të syrit:
“Kjo tava është vepra jonë, e pëlqente dhe sulltani,
e krijoi një mendjehollë, një qejfli nga Elbasani”!
Deh! turkesha rreh shuplakat, gishti i bardhë nxjerr inxhi:
– “Arnaut shejtan me brirë, qenke tepër shakaxhi”!
Ndizem prush si pallë e turkut, një mendim nga larg më zbardh:
– “S’lamë vetëm emra gjellësh në Stambollin tënd të madh.
Ndofta, zonjëz, të kujtohet arkitekti bash Sinan?
Në Stamboll i ngrenë vithet dy xhamitë e tij me nam.
Mbase ish nga Tepelena, mbase nga Librazhdi ish,
t’i ka ngritur ty xhamitë që të falesh arabisht.
Dhe kur falesh s’e ke mendjen tek një hoxhë e një kuran,
e ke mendjen në kupolat, ku fton arti sinanian.
Në Stamboll ne kemi pasur tri armata, tri ushtri…”
– U gajas kunadhja turke: – “Qenke tepër shakaxhi”!
Dale, dale! – them me vete tek fshin djersën yzmetçiu:
– Vetë Abdyli ish armatë, ish armatë dhe Samiu.
Dhe armatë e tretë e madhe – gjeneral poet Naimi,
që lëshonte nga Stambolli divizione vjershërimi!
Dhe të tri këto armata nuk i preu dot jatagani!
I mëkonte turku vetë fshehur turçe nga sulltani.
E dëgjon një zë armate si përhapet valë-valë?
Vjen nga larg e më merr mua dhe më mban me shpirt të gjallë:
“O malet e Shqipërisë dhe ju, o lisat e gjatë,
fushat e gjëra me lule, ju kam ndër mend ditë e natë!”
Top Kapia humb në mjegull, Marmaraja fle në paqe,
mua katër pika loti më vrapojnë nëpër faqe.
Dhe turkeshën e rrëmbejnë tri armata, tri ushtri,
Yzmetçiu patok i majmë vjen e sjell “Jeni Raki”…
-Kënga e tretë-
Në “Xhenet Bahçe” turkeshat hidhen turçe hula-hup.
I fryn trompës dhe gërnetës turku Abdullah Jakup.
I bie frëngçe tamburasë turkja Selime Hashef,
po turkeshat turçe hidhen, tundin siskat me sedef.
Katër turq, turkesha pesë, me raki, turshi e mish,
yzmetçi Kasëm Murati na zgjat dorën për bakshish.
Hula-hupi turçe sillet, turçe gotat mbushen plot,
nga “Jeni Rakia” turqit dehen turçe, s’mbahen dot…
Katër turq dhe katër mjekra në pëqi të turkes ranë
dhe, të katër si fëmijët e turkeshës zunë e qanë…
Po turkesha nxori sheshit jataganë e gjuhës turke
dhe, me gjuhë jatagani përmbi turqit u vërsulke:
– “S’kini turp, o turq nga turqit, ju ka dehur arnauti?
Erdhi piu rakinë e turkut dhe me lëngun turk ju mundi?
Ky na marrka gotën turke dhe me gotë turke tallet.
Ah, o turq, na nxitë faqen dhe kjo faqe nuk na lahet!”
Unë i them: – “Më fal, turkeshë, gjyshrit një zakon na lanë,
të marr shpatat e sulltanit dhe me to të pres sulltanë!
Ky zakon i keq më mbeti dhe në shpatën e rakisë,
zbraz “Jeni Raki” të turkut dhe deh burrat e Turqisë”. –
Më vështrojnë e qeshin turçe katër turq, turkesha pesë:
– “Eh, kjo luftë dashurie!… Shpatë e saj le të na presë!…”
Pimë turçe, hamë turçe; s’flasim turçe, po frëngjisht.
Të jetonte gjyshja ime, mund të fliste dhe turqisht…
I fryn trompës turku turçe, turku Abdullah Jakup.
I bie turkja tamburasë, siskat hidhen hula-hup.
Në “Xhenet Bahçe” turkeshat kush s’i do, kush s’i pëlqen?
Marmaraja xha Stambollit ia lan këmbët në legen.
-Kënga e katërt-
Bashkë i shohim dalngadalë mrekullitë e Top Kapisë.
Tek na shfaqen nëpër mjegull varg sulltanët e Turqisë.
Duke ecur pranë xhamesh me florinj e jataganë,
vanë sytë e mi të lodhur në dy çallma, dy sulltanë.
Ti në çast nis ligjërimin për sulltanë e për vezirë…
Hesht, turkeshë, se sulltanët që të dy unë i njoh mirë!
Që të dy në tokën time kanë pirë e kanë ngrënë,
nën bedenat e kalave medalionet kanë lënë.
Që të dy i ulën çallmat: dhe Murati dhe Mehmeti
dhe, pas mureve të Krujës gjysmëhënë e tyre mbeti.
Ah, s’ia ditke emrin Krujës? Kruja turçe Ak-hisar,
dy sulltanët pallëthyer s’e harruan gjer në varr!…
Vetullvrenjtur ti më thua: “S’ishin trima po guhakë”.
Jam modest, turkeshë e dashur, i pranoj dhe frikacakë.
Mos u vrenjt se ke në xhame mbi tridhjetë e ca sulltanë:
vetëm dy të mori Kruja dhe të tjerët ja ku janë!
Falemnderit nga sulltanët, namin shekujt po na shtojnë!
Sa më e mprehtë pallë e tyre, aq më e nxehtë shpata jonë!
Paske qejf t’i mburr sulltanët!… Po t’i mburr për trimërinë:
ata derdheshin furtunë dhe ne digjnim vetëtimë!
Dhe turkesha rrahu doçkat: “Arnaut shejtan gjyzar,
në pallatin e sulltanit me sulltanët bën pazar”!
Unë i them: “Tani sulltanët për pazar vërtet u bënë,
po dikur stërgjyshërit tanë me ta kokat kanë ngrënë”!
Dhe në vesh një këngë malesh i këndoj me mall turkeshës,
pranë çallmës së sulltanit, në konak të sulltaneshës:
Zylyftar mustaqeverdhë,
prit nizamët se t’u derdhë!
– Po të duan, le të vinë,
pranë pusit kam Melesinë…
Melesini maja-maja
e rreh topi, kumbaraja.
Njëzet trima me Mersinë,
buzë pusit seç u shtrinë.
Dhe tek portë e Zylyftarit
varur kokë e bashnizamit…
Ah, turkesha uli syçkat si dy gurë xhevahiri,
vinte Zylyftari i Podës hipur kalit bojëhiri.
Vinte mbushur plot me plagë nëpër Urën e Gallatës,
vinte përmes këngës sime nëpër vargjet e baladës…
-Kënga e pestë-
Me turkeshën ishim shtruar në “Kafe Sari Salltik”,
Yzmetçi Ali Oglliu shtinte çajin me ibrik.
I tregoja se në vargje komunist i ndershëm jam…
-“Çok gjyzel, – më tha turkesha – komunist e mysliman”! –
Unë u plaka në fytyrë, kuvendimi vuri bisht,
dhe ia ktheva: – “Nuk bashkohen mysliman e komunist”!…
Po turkesha hapi buzkat si dy sure në Kuran:
– “Mos ma prish dëshirën mua, komunist e mysliman”!
Ama mendje! – them me vete, – mendje e zbrazur si ibrik,
pika neve që kullosim në livadhin politik!
-“Ç’ke që ngrysesh, – tha turkesha, – apo syçkat s’m’i pëlqen?
Sytë e mi në “Kapitalin” e Karl Marksit nuk i gjen!
Këta sy i gjen si perla në çdo sure në Kuran:
Mos ma prish dëshirën mua, komunist e mysliman”!
Yzmetçi Ali Oglliu na jep çajin me ibrik
dhe, ma bën përshesh turkesha botëkuptimin dialektik.
Po ndër kohë ajo rrudh ballin dhe ul sytë e zez përdhe:
– “Komunist një lëmsh i mjegullt, lëmsh shejtanësh nëpër re!”
Unë i them: – “Ne komunistët jemi djaj të kuq në botë,
po hanëmet si zotrote na pëlqen t’i mbajmë ngrohtë.
E shikon se komunistët janë popull simpatik?
Shtina çaj, Ali Ogliu, myslimani me ibrik!” –
Shkoi e vate komunisti, dialektikë e “Kapital”,
dhe në gjirin e hanëmes ngriti krahët dhe u fal!
O bo-bo ç’qenkesh kjo falje mbi Kuranin që m’u taks.
Lamtumirë ju, mjekëroshë, Lenin, Engels, baba Marks!…
-Kënga e gjashtë-
Rri në breg të Marmarasë m‘u në gjunjët e Stambollit.
Vjen nga larg një valë e shurdhër, regëtimë e Anadollit.
Kullat shpuar nga fenerët sytë i mbyllin, sytë i hapin,
dhe vaporëve të majmë shenjë u marrin, shenjë u japin.
Këto shenja më lëndojnë, sepse jam vapor i gjallë:
Jam vapor që vjen nga kohërat i sfilitur nëpër valë.
Jam i mbushur me vajtime dhe i zbrazem Marmarasë,
ku turkesha thyen gishtin në një tel të tamburasë.
Zë vajtoj një këngë mali, një baladë pleqërishte,
për një Tiko Papajani me takije shqiptarishte:
Marmaraja det i turkut,
çau vapori tatëpjetë.
Çau me dyzet kapedanë
dhe me treqind e ca vetë.
Në vapor u ça kazani,
humbi Tiko kapedani,…
Thonë u mbyt e thonë u shua,
lëreni dhe mos e ngani!
Po mahnitet dhe Stambolli,
kur del Tikua nga vapori;
Në një shkëmb qëndron i gjori!
Shokët deti i shkretë i mori…
E derdh drithma si purtekë
në atë shkëmb ku mblidhen retë.
Mbetur fillikat pa shokët
Hidhet përmbi valët vetë…
Marmara, t’u shoftë nami,
humbi Tiko kapedani!
Thonë humbi, thonë doli,
e kërkon, s’e gjen Stambolli…
Marmaraja hesht pasdarke, nanuritur e përgjumur,
me turkeshën e kërkojmë Tiko kapedanë e humbur:
Ndofta dergjet nën Gallatë, ndofta prehet mes Bosforit,
ndofta duart ka shtrënguar në kazanin e vaporit.
Unë u ndava nga turkesha, nga stërnipja e sulltanit,
po turkeshën do ta ndjekë shpirt i Tiko kapedanit…
Stamboll, 1980
