Përballë tij qëndronte një grua e mbajtur mirë dhe një fëmijë i vogël, i cili vinte përqark saj me doçkat topolake mbërthyer pas fustanit. Gëlgëtinte me gjuhën mes dhëmbëve dhe, hera-herës, këndonte pa e zënë meraku për morinë e njerëzve, burra, gra, të rinj e të reja, që shkonin e vinin, aty, pranë, seriozë apo të qeshur, nga diskutimet që kishin ngjallur pikturat e ekspozuara në Sallën e Galerisë së Arteve…. Burri, i cili qëndronte pak më tej, s’i largonte sytë asnjë çast nga gruaja; fëmijën e shikonte më të rrallë. Vriste mendjen dhe thithte e thithte cigaren me gjongël :” Të jetë, vallë, kjo gruaja ime?” Trupi i dridhej, ndërsa djersët ia mbulonin ballin; ndjente të ftohtë, sikur të kishte nën të një copë akulli. Papritur ndjeu nevojën për t’u mbështetur në kolonën e ndërtesës… ” Edhe ajo kështu e kishte ballin, të rrumbullakët…flokët e zinj…fytyrën të bardhë e të pastër…sytë si bajame…trupin të drejtë. Ai, piktori i ri, i talentuar, pikërisht për sytë e bukur m’u lut, atëherë, me përgjërim që ta pikturonte…A thua të ketë ndryshuar kaq shumë? Të jetë shëndoshur kaq…” Iu duk sikur gruaja donte të largohej, por ajo vetëm sa shkoi pak më tutje, për të marrë të birin, që rendëte prapa fustanit të një vajze, me lule e flutura shumëngjyrëshe. “Pse jo ?…Kanë kaluar 15 vjet… Atëherë ishte e re, tetëmbëdhjetë vjeçe…” U gëzua kur ajo u kthye përsëri atje ku ishte pak më parë, përkulur mbi të birin për t’ia mbërthyer tirandat e ç’kopsitura. Ai vuri re në qafën e saj lezin sa një kokërr mani dhe gati sa s’thirri: “Po, po ! Ajo qenka !…Ajo…E dashura ime…Gruaja ime…!” U tërhoq prapa dhe u mbështet përsëri te kolona ngaqë një si ngërç gati ia bllokoi muskujt e qafës. Duhanin e thithte pa pushim. Gruaja drejtoi trupin përballë tij, por ajo nuk mundi të dallonte tjetër veç fytyrën e një burri të mbuluar nga tymi i duhanit…Klithi, kur ndjeu dy duar të fuqishme që e pushtuan në krahët lakuriq. – Oh, Nestor….sa u tremba ! – Më fal, shpirt… U vonova pak…Ashtu ishte puna…Atje, në Ndërmarrje …donin të më nxirrnin dëshmitar për të demaskuar drejtorin dhe një inxhinier për allishverishe. – E pastaj ? – Unë s’pranova
– Mirë bëre! – Domosdo, mirë…Po Pandi ku është? – Ja, këtu…Ua !…Pandi !…more Pandi!… Djali, pak më tutje, bisedonte me burrin që pinte e pinte duhan pa pushim. Zëri i së ëmës e trembi dhe ai vrapoi tek ajo. I ati e priti mes krahëve, e ngriti hopa, lart dhe e mbuloi me të puthura. Pastaj, të tre, u drejtuan për në Sallën e Galerisë së Arteve. Burri i ndoqi nga prapa. Mirëpo, sapo vuri këmbën në hollin, dyshemeja e të cilit shndriste nga pastërtia, ai u tut ngaqë këpucët i kishte të palustruara. Rrobat e dokut, kostum i burgut ngjyrë tulle, e kishte të pastër, por të pa hekurosur, zverdhur e i zhubrosur.”Po sikur të më flasin që po hyj kështu?.”Për dreq, sytë i vajtën te një kapter policie, i cili, si të gjithë vizitorët e tjerë, vërtitej rreth e rrotull në qejf të vet. Me vështirësi bëri mënjanë për t’ua liruar rrugën vizitorëve që ktheheshin nga ekspozita e hapur dy ditë me parë. Ishte ekspozitë e një piktori të dëgjuar, shqiptar. Ama, sytë nuk ia ndante kapterit të policisë…
“ Ai s’ka si të ketë punë më me mua. Unë jam i lirë.” I dha zemër vetes. Ndërkohë gruaja i humbi nga sytë. Ai iu qep disa vizitorëve të tjerë, derisa arriti në Sallë. E ndjeu veten ngushtë, aq ngushtë, por po të mos kishte qenë ajo, “gruaja e tij” që po sodiste pikturat e ekspozuara, pa dyshim do t’ia kishte mbathur. Iu duk vetja i huaj, krejt i huaj në atë vend. Çudi, si u rrokullis deri aty ? Pak halle e probleme kishte që e mundonin, por duhet të merrej edhe me pikturat dhe njerëzit, që e kishin braktisur. Iu kujtua cigarja e ndezur në dorë, por, nga eksperienca e burgut, hodhi fshehurazi në pëllëmbën e dorës një pesëlekëshe pështymë dhe, aty, e fiku kokën e ndezur të cigares, kurse pjesën tjetër e ngjeshi në xhep të shprishur midis gishtave. Dikush e pa me mospërfillje, por dy -tre studentë vunë buzën në gaz teksa pikasën marifetin e përdorur. Megjithatë, burri s’e bëri veten. Në fund të fundit, s’ishte profan për të mos soditur edhe ai pikturat e varura në mur. Paksa i shtirur iu afrua qetësisht portretit, që e kishte aty pranë. Domosdo, edhe u krekos njëfarësoj. (S’kishte qëndruar ashtu qysh para 15 vjetësh.). Atëherë ishte i ri, i pashëm, plot energji dhe vishej kreko. Punëtor, por e mbante veten. Edhe atëherë kishte vizituar ekspozita të tilla, madje kishte lënë mendime në fletoren e përshtypjeve. Por, kur u martua me atë që dashuronte, s’linte film pa parë, drama, opera, ekspozita pikturash; ngaqë asaj i pëlqenin shumë aktivitetet artistike. Edhe pse pikturat atij nuk i jepnin ndonjë kënaqësi apo t’ i linin ndonjë mbresë në shpirt, ai shkonte më tepër për të dashurën që vdiste pas pikturave. Çfarë s’bënte ai për atë që e dashuronte marrëzisht!… Edhe kur u martuan, nuk donte assesi ta quante “grua” I thoshte vendosmërisht se: “… Dua të të kem përherë të dashur, vetëm të dashur!”
Pastaj i fliste për jetën e vështirë në Shqipëri, për dëshirën e madhe për ta bërë të lumtur; për jetën ndryshe që bënin njerëzit e lirë në vendet ku sundonte demokracia; për shpresën e ndryshimeve që e dëshironin shumë shqiptarë në vendin e tyre. Ajo i dëgjonte e mahnitur fjalët që dilnin nga goja e tij; mbyllte sytë dhe ëndërronte të ardhmen, siç ia përshkruante ai… Por, papritur, pa u mbushur ende viti në shtratin e lumturisë bashkëshortore, fati i zi, ky plak i nëmur, shpirtkazmë, ngriti midis tyre murin e trashë e të akullt të qelisë. Vallë u ndanë përgjithmonë, për të mos e parë më njëri-tjetrin kurrë, apo …? Ç’të keqe pati bërë ky njeri që e burgosën? Përse e ndanë nga gruaja e dashur dhe nëna e shtrenjtë? I ndanë përgjithmonë, për të mos u parë më kurrë me njëri-tjetrin, apo …? …Ç’të keqe pati bërë ky njeri, që e burgosën, e poshtëruan para shoqërisë? Përse e ndanë nga gruaja e dashur dhe nëna e shtrenjtë …? U lodh, u sfilit, duke menduar e menduar aq shumë për këto gjëra ! Vuante shpirtërisht, sidomos kur nëna plakë i shkonte te dera e burgut me ato pak ushqime dhe qyqes i dridhej buza teksa i tregonte për të shoqen, se si ajo e kishte braktisur shtëpinë e burrit dhe atë vetë, pleqëri, për të mos u kthyer më kurrë… I lutej të birit që të mos mendonte më për gruan, faqenxirën e tij! Përpara nënës ai nuk bëzante, nuk mërzitej, as psherëtinte e të nxirrte fjalë se ajo nuk ishte e keqe pse qe larguar nga shtëpia. E re, e bukur, s’ishte e drejtë të humbiste jetën e vet për hatrin e tij. Po ku bindesh e ëma, ku i pranonte ajo arsyetimet e të birit ! – Ah, jo, mor bir, jo !…Faqezeza është gruaja jote; vetëm e jotja! Sepse me ty e lidhi jetën. Në ditë të mira e të këqija ! Me ty është e ndershme, vetëm me ty !…Edhe gratë e tjera i kanë burrat të burgosur, por s’kanë ikur nga shtëpia dhe t’i lënë njerëzit e burrit rrugëve. Ai ia mbulonte duart e fishkura me të puthura, ndërkohë që me zor e mposhtte një brengë të madhe në shpirt. Në qeli, pastaj, kujtimet ia shtrëngonin zemrën, ia turbullonin mendjen, ndërsa fjalët e nënës ia brenin shpirtin pak e nga pak. “ Me ty është e ndershme, vetëm me ty !” Megjithatë, midis tronditjeve shpirtërore e dashura i përkundej si një sirenë e magjishme. S’mund ta imagjinonte ikjen e saj nga shtëpia dhe nënën e tij të vetmuar! Si mund t’i besonte ai këto gjëra për atë që e dashuronte përjetësisht ? Jo, nuk mund të pranonte ndarjen me atë, që, në vitet e para të rinisë ia kishte mbushur shpirtin dhe trupin me tinguj të gëzuar. Nga sytë e saj si bajame e flokët e zinj, nga trupi i drejtë e i hollë, buzëqeshja fëmijërore e së cilës, nuk ndryshoi as atëherë, kur ata përjetuan për herë të parë dridhjen e trupave të zhvirgjëruar: Prekën me dorë vazhdimësinë e jetës së tyre e të dashurisë!
…Nëna e qortonte pse ai nuk e harronte një herë e përgjithmonë gruan e tij të pabesë. Por ai s’mund të shuante flakën e dashurisë me vrerin e urrejtjes e të harronte përgjithmonë dashurinë e jetës së tij ? Eh, sa u përpoq burri pa liri të “burgoste” lirinë e shpirtit, dashurinë e vërtetë, që e kishte lumturuar aq shumë! Por më kot! Nëna plakë nuk i vajti më në burg. Ajo vdiq duke i lënë në zemër një dhimbje të thellë. Fjalët e nënës i kujtonte vazhdimisht. Përditë ia bluanin mendjen dhe shpirtin: “Ah, jo, mor bir, jo !…Faqezeza është gruaja jote: vetëm e jotja! Sepse me ty e lidhi jetën. Në ditë të mira e të këqija! Me ty është e ndershme, vetëm me ty !…Edhe gratë e tjera i kanë burrat të burgosur, por s’ ikin nga shtëpia, s’i kanë lënë njerëzit e tyre rrugëve”. Sa donte që këto fjalë t’i kishte dëgjuar edhe “ajo” njëherë! Të tronditej edhe ajo si ky e, ndoshta, të pendohej! Kaluan 15 vjet dhe ai u lirua. Shtëpinë e gjeti të mbyllur. Asgjë s’kishte më të tijën në këtë botë, veç kujtimet e së kaluarës. Mirëpo ja, që fati, ky hundëçip i hidhur, gjashtë ditë pasi ai ishte liruar nga burgu, e nxori përpara të dashurës. ( Apo ishte grua tjetër që gëzonte tiparet dhe lezin në qafë, njëlloj si të Asaj?) Askush nuk po çuditej me rrobat dhe këpucët e tij. Ndoshta edhe mundet, por ai nuk donte t’ia dinte gjallë për njeri. E kishte mendjen vetëm tek “Ajo”, ndërsa për njerëzit e piktorët i interesonte po aq sa ç’ishin interesuar ata për të në burg. Edhe dy tablo të tjera dhe do të ishte afër saj. Do ta vështronte me kujdes: Ishte apo s’ishte ajo? Po i kalonte tablotë me një të vështruar, shpejt e shpejtë… Oh, sa po i rrihte zemra! Mendimi se, pas një kohe kaq të gjatë, më në fund do të ishte përsëri ngjitur me të, e tronditi aq shumë sa edhe dhëmbët filluan t’ i kërcisnin si në ethe. Ja, i kaloi edhe dy tablotë që e ndanin nga gruaja, burri dhe fëmija… Po sodiste të njëjtën tablo me ta… Vetëm gruan vështronte, vetëm atë. Tamam si një fëmijë kureshtar dhe i trembur për vdekje.-” Flokët qenkan po ato… edhe balli…edhe sytë..edhe…” Por, fëmija i tundi dorën të ëmës, kur vuri re burrin që e vështronte me ngulm të ëmën e tij. Ajo ktheu kokën prapa. Por burri ishte larguar përnjëherë për te tabloja tjetër. Qëndroi pak atje, sa për të humbur dyshimin te piktura e një malësoreje me bucelë nën sqetull. Nga hutimi, pa dashur shkeli këpucën e një vizitori, i kërkoi të falur, por ai e pa me përçmim e i inatosur. Nga kjo që ndodhi u shpërqendrua vetëm pasi u gjend, pa pritur, para portretit të një vajze, të cilën, për habinë e tij, ishte portreti i të dashurës së vet. U përqendrua në fytyrën e saj dhe mendja i fluturoi 15 vjet më parë. Njohu sytë, faqet, hundën, buzët dhe flokët e zinj. Njohu buzëqeshjen e bukur e të dëlirë. Ktheu kokën nga gruaja dhe u tmerrua kur pa që dashuria e dikurshme ishte deformuar, vyshkur, dhjamosur,ishte …Sytë iu mbushën me lot dhe në shpirt ndjeu një vithisje të madhe!-Ah, Briketa! – i doli zëri me tërë fuqinë e shpirtit. Klithma e tij e ngjirur u dëgjua në tërë sallën. Ishte Briketa në portret. Gruaja e tij, të cilën piktori i ri, Aleksi Berti, ishte lutur, dikur, që ta pikturonte për sytë dhe buzëqeshjen e saj aq të bukur. Por njerëzit vështronin vetëm burrin të mbështetur pas murit, nën portretin vashëror të vajzës së bukur, me rrobat e burgut, që nuk lëvizte, nuk bëzante. Edhe pse ata e kuptuan që ai ishte një i burgosur i liruar, nuk guxoi njeri t’i fliste, apo ta ngushëllonte, madje as kur ai futi kokën mes krahëve dhe filloi të dëneste… Dukej që ishte fatkeq, njeri i zhgënjyer me atë vashën në portret, me të cilën mund të kishte qenë i dashuruar. Ndërsa gruaja e quajtur Briketa, me të birin e të shoqin, sapo dëgjoi emrin e vet nga goja e burrit, me rrobat e një të burgosuri, nën portretin e saj, u largua tinëzisht e pa u ndjerë, nga salla …
