BE-ja duhet të hapë më shumë programe të BE-së për vendet kandidate, për shembull në financimin e kërkimit, roaming për komunikimet celulare ose procedurat e thjeshtuara të vizave. Ajo gjithashtu mund të imagjinojë se vendet do të integrohen gradualisht në strukturat e BE-së dhe mund të marrin pjesë në Këshillat e Ministrave të BE-së si vëzhgues – në ato fusha në të cilat ata kanë përfunduar me sukses kapitujt e negociatave me Komisionin e BE-së.
BE-ja luan një rol vendimtar ekonomik, por i mungon fuqia gjeopolitike në marrëdhëniet ndërkombëtare. Arritja e këtij qëllimi është e nevojshme për të mbijetuar në ndryshimet multipolare dhe drastike të botës. BE-ja ka nevojë për reforma për t’u zgjeruar dhe për një strukturë të fortë. Por që kjo të ndodhë, së pari duhet të reformohet vetë.
Në funksion të luftës së agresionit rus kundër Ukrainës, është e parashikueshme që BE-ja së shpejti do të zgjerohet.
BE-ja duhet të jetë më e madhe, por në të njëjtën kohë më e fortë
Ishte zgjerimi i fundit i madh; dhjetë shtete u pranuan në atë kohë. Bullgaria dhe Rumania pasuan në fillim të vitit 2007 dhe Kroacia u bë anëtare në vitin 2013. Për të arritur shtrirjen që kërkohet të ketë bashkësia, është e nevojshme të paktën të hidhen themelet për zgjerimet e ardhshme, pas të cilave BE-ja mund të rritet nga 27 në 37 anëtarë.
Krerët e shteteve dhe qeverive të BE-së kanë premtuar dhe siguruar shtetet e Ballkanit Perëndimor në Selanik në vitin 2003 se e ardhmja e tyre qëndronte në Bashkimin Evropian. Sot kjo përfshin Shqipërinë, Bosnje-Hercegovinën, Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë. Në samitin e dhjetorit në Bruksel, 20 vjet më vonë, ata ndoshta do të duhet të vendosin për kërkesat e Ukrainës dhe Republikës së Moldavisë për të filluar bisedimet e anëtarësimit.
Përveç kësaj, Gjeorgjia paraqiti një kërkesë zyrtare për anëtarësim në BE disa ditë pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës. Negociatat me Turqinë që filluan në vitin 2005, gjatë të cilave u hapën 16 nga 35 kapitujt, u ndalën në vitin 2016 dhe që atëherë nuk kanë rifilluar. Por ato nuk u anuluan as zyrtarisht.
Pa reformën e BE-së nuk mund të ketë zgjerim
Ky zgjerim nuk ka të bëjë me altruizmin, siç e tha kancelari Olaf Scholz në fjalimin e tij në Parlamentin Evropian në maj të këtij viti. Bëhet fjalë për përfundimin gjeopolitik nga lufta ruse e agresionit dhe për sigurimin e paqes së qëndrueshme në Evropë. Kjo ide tani është pranuar gjerësisht në Evropë.
Është gjithashtu e qartë se vetë Bashkimi Evropian duhet të reformojë strukturën e tij institucionale nëse dëshiron të mbetet në gjendje të veprojë dhe të marrë vendime pas zgjerimit, të cilat ndoshta do të vijnë gradualisht, dhe të fitojë peshë ndërkombëtare si një aktor në një botë më shumëpolare. Ministrja e Jashtme e Gjermanisë, Baerbock ka ftuar ministrat e jashtëm nga BE dhe aspirantët për anëtarësim në këtë të enjte për të çuar përpara këtë debat. Ajo bëri gjithashtu propozime konkrete për reforma në një fjalim kryesor mbi politikën evropiane.
Njerëzit në vendet e anëtarësimit duhet të përfitojnë gradualisht nga avantazhet e BE-së, edhe përpara se vendi i tyre të bëhet zyrtarisht anëtar i Bashkimit. Presidentja e Komisionit të BE-së, Ursula von der Leyen (CDU) njoftoi së fundmi një qasje të tillë në një samit me shtetet e Ballkanit Perëndimor në Tiranë. Prandaj, shtetet duhet të kenë akses në fusha të caktuara të tregut të brendshëm të BE-së.
Paratë nga Brukseli të kushtëzohen me sundimin e ligjit
BE-ja duhet të hapë më shumë programe të BE-së për vendet kandidate, për shembull në financimin e kërkimit, roaming për komunikimet celulare ose procedurat e thjeshtuara të vizave. Ajo gjithashtu mund të imagjinojë se vendet do të integrohen gradualisht në strukturat e BE-së dhe mund të marrin pjesë në Këshillat e Ministrave të BE-së si vëzhgues – në ato fusha në të cilat ata kanë përfunduar me sukses kapitujt e negociatave me Komisionin e BE-së.
Në të njëjtën kohë, nuk duhet të ketë kompromise për demokracinë dhe sundimin e ligjit dhe nuk duhet të ketë rrugë të shkurtra në procesin e anëtarësimit. Kushdo që dëshiron të gëzojë avantazhet e BE-së duhet t’u përmbahet vazhdimisht standardeve kushtetuese të cilat duhet të zbatohen edhe për ato shtete që janë tashmë anëtare. Disbursimi i fondeve të BE-së duhet të jetë më i varur nga kjo dhe procedurat brenda BE-së për ndëshkimin e shkeljeve sipas nenit 7 të Traktatit të BE-së duhet gjithashtu të thjeshtohen.
Vendimet e shumicës në vend të të drejtës së vetos
Një BE me më shumë se 36 shtete anëtare, secili prej të cilave ka të drejtën e vetos, nuk është më në gjendje të veprojë. Ekziston gjithashtu nevoja për ndryshim në strukturën e balancuar të pushtetit të Bashkimit Evropian. Zgjerimi nuk duhet të rezultojë që Komisioni i BE-së dhe Parlamenti Evropian të vazhdojnë të rriten. Anasjelltas, kjo do të thotë se Gjermania dhe shtetet e tjera të mëdha anëtare gjithashtu duhet të përgatiten të heqin dorë përkohësisht nga një pozicion në Komisionin e BE-së. Fusha më të mëdha të përgjegjësisë mund të menaxhohen së bashku nga disa vende. Kjo synon të zbusë frikën se shtetet më të vogla humbasin të drejtën e tyre për të pasur një fjalë në Komisioneren.
Në të njëjtën kohë, Kancelari gjerman Olaf Scholz kishte bërë thirrje tashmë që BE-ja të ishte në gjendje të merrte më shumë vendime me një shumicë të cilësuar, për shembull në ligjin e taksave ose politikën e jashtme edhe me rrezikun që Gjermania mund të mbivotohej më lehtë. Shtetet më të vogla duhet të lirohen nga shqetësimet e tyre përmes një mekanizmi përmes të cilit ata mund të kërkojnë negociata të mëtejshme nëse kanë frikë se do të mbivotohen për interesa të rëndësishme.
Një zë për BE-në në politikën e jashtme
Unifikimi i politikës së jashtme sipas Traktatit të Lisbonës, shtron edhe nevojën që bashkësia të deklarohet me një zë në marrëdhëniet ndërkombëtare. Kjo kërkon që shtetet anëtare të pranojnë unifikimin e politikave të tyre nacionale me ato të bashkësisë. Megjithatë, është gjithashtu e qartë se Hungaria, nën kryeministrin gjithnjë e më autoritar Viktor Orbán, nuk do të heqë dorë thjesht nga fuqia e vetos, veçanërisht jo nëse mekanizmat e sanksioneve për shkeljet e shtetit të së drejtës forcohen. Në Poloni, ndryshimi i mundshëm i qeverisë duhet t’i bëjë gjërat më të lehta, por një kryeministër Donald Tusk duhet gjithashtu të përfaqësojë në Varshavë atë që po negocion në Bruksel.
Se sa e vështirë është për BE-në të flasë me një zë u tregua në samitin e BE-së javën e kaluar. 27 shtetet anëtare luftuan për ditë të tëra mbi deklaratën e tyre përfundimtare mbi luftën në Lindjen e Mesme. Në fund, ata ranë dakord për “pauza humanitare” në mënyrë që ndihmat të mund të silleshin të sigurta në Gaza.
Në politikën e jashtme, BE-ja sapo ka treguar se sa larg nganjëherë janë pozicionet e saj: Franca, Spanja dhe Belgjika votuan në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së për një rezolutë për Gazën që kërkon një armëpushim nga Izraeli. Kroacia, Austria, Republika Çeke dhe Hungaria votuan kundër. Gjermania, Italia dhe shumica e shteteve të tjera të BE-së abstenuan. Më pas Von der Leyen, Presidenti i Këshillit Charles Michel dhe Përfaqësuesi i Punëve të Jashtme Josep Borrell morën gjithashtu qëndrime kontradiktore.
Në terma afatgjatë, është e nevojshme që Evropa të flasë me një zë në botë dhe të përfaqësohet nga një person. Reformat do të vendosen dhe zbatohen gjatë mandatit të ardhshëm të Parlamentit Evropian, i cili do të rizgjidhet për pesë vjet në qershor 2024.
Bashkimi Evropian i reformuar dhe forcuar si fuqi gjeopolitike dhe me aftësi strategjike ushtarake të mbrojtjes së kontinentit mbeten perspektiva më e sigurtë për të ardhmen e popujve evropianë.
