Vendi ynë konsiderohet si një nga vendet më të korruptuara në Evropë. Në Shqipëri, korrupsioni politik përfshirë financimin e paligjshëm të partive, blerjen e votave, patronazhin politik, lobimin dhe pagesën e ryshfeteve për favore, të tilla si blerja e një vendi në parlament ose bërja kandidat për kryetar bashkie për një parti të madhe politike
Si Shqipëria, një nga vendet më të korruptuara në Evropë po përballet me krimin në nivelin më të lartë
Nga Dr.Andi Hoxhaj
Në Shqipëri, korrupsioni politik mund të marrë shumë forma të ndryshme, duke përfshirë financimin e paligjshëm të partive, blerjen e votave, patronazhin politik, lobimin dhe pagesën e ryshfeteve për favore, të tilla si blerja e një vendi në parlament ose bërja kandidat për kryetar bashkie për një parti të madhe politike.
Shqipëria mund të jetë duke luftuar me nivele të larta korrupsioni në të gjitha nivelet e shoqërisë, por vendi po merr një qasje të re për të luftuar këtë krim me futjen e një organi të posaçëm anti-korrupsion, të njohur si Spak. Spak përbëhet nga një zyrë prokurorie speciale, nga një byro kombëtare e hetimit dhe gjykata speciale që merren me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Struktura e saj u krijua si pjesë e reformës gjyqësore të Shqipërisë dhe u miratua nga parlamenti i saj në vitin 2016, duke i dhënë kompetenca kushtetuese për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar në nivelet më të larta të qeverisë dhe shoqërisë. Kjo reformë kushtetuese dhe luftimi i korrupsionit ishte një parakusht kyç për hapjen e bisedimeve të anëtarësimit të Shqipërisë me BE-në. Kryeprokurori Altin Dumani mori detyrën vetëm në dhjetor 2022, por puna kishte nisur para se të vinte. Spak ka konfiskuar tashmë asete dhe para me vlerë më shumë se 100 milionë paund në këto tre vite deri në maj 2023. Para krijimit të Spak, kishte pak raste të korrupsionit që ndiqeshin penalisht, sepse njerëzit mund të shmangnin akuzat duke paguar ryshfet. Spak merr përsipër rastet që përfshijnë korrupsion me vlera mbi 50,000 lekë (385 £) për çështjet që përfshijnë zyrtarë publikë dhe 800,000 lekë (6,400 £) për korrupsionin në lidhje me kontratat e prokurimit publik.
Pas dhënies së statusit të vendit kandidat në vitin 2014, BE e identifikoi korrupsionin si një nga pesë fushat kryesore për reforma. Midis viteve 2018 dhe 2021, një numër vendesh anëtare të BE-së, përfshirë Francën, Gjermaninë, Danimarkën dhe Holandën, vendosën veton për hapjen e bisedimeve të pranimit midis BE-së dhe Shqipërisë për shkak të paaftësisë së vendit për të luftuar korrupsionin në nivelet më të larta.
Problemet e korrupsionit
Shqipëria renditet si një nga shtetet më të korruptuara në Evropë në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International dhe është gjithashtu një nga pesë shtetet me performancën më të keqe në Evropë së bashku me Bosnjën dhe Hercegovinën, Serbinë, Turqinë dhe Ukrainën. Studimet e kryera që nga fundi i viteve 1990 tregojnë se korrupsioni është një nga pesë problemet më të mëdha me të cilat përballen qytetarët shqiptarë pas papunësisë, kujdesit shëndetësor, sigurisë dhe arsimit. Për të vazhduar trajtimin e kësaj çështjeje afatgjatë, Spak do të kërkojë mbështetje të vazhdueshme brenda vendit, si dhe nga komuniteti ndërkombëtar. Deri tani ka pasur dhjetë hetime të përbashkëta me vende të tjera evropiane në vitin 2022, sipas raportit të fundit vjetor të Spak: gjashtë me Italinë, por vetëm një me Britaninë e Madhe, pavarësisht faktit se rrjetet kriminale të organizuara nga Shqipëria kanë një prani të fortë në tregun e drogës në Mbretërinë e Bashkuar, sipas Agjencisë Kombëtare të Krimit në Mbretërinë e Bashkuar .
Sa korrupsion ka?
Qytetarëve u kërkohet shpesh të paguajnë ryshfet kur përdorin shërbimet bazë publike. Sipas shumicës së të anketuarve, përgjigjet e shqiptarëve në sondazhet e Indeksit të Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International, politikës (92%), gjyqësorit (81%), kujdesit shëndetësor (80%), arsimit (70%), policisë (58%) dhe shërbimeve civile (52%) ku për shërbimet publike të anketuarit besohet se kanë qënë më të ndjeshëm ndaj korrupsionit. Korrupsioni politik mund të marrë shumë forma të ndryshme, duke përfshirë financimin e paligjshëm të partive, blerjen e votave, patronazhin politik, lobimin dhe pagesën e ryshfeteve për favore, të tilla si blerja e një vendi në parlament ose bërja kandidat për kryetar bashkie për një parti të madhe politike. Pas dhënies së statusit të vendit kandidat në vitin 2014, BE e identifikoi korrupsionin si një nga pesë fushat kryesore për reforma. Midis viteve 2018 dhe 2021, një numër vendesh anëtare të BE-së, përfshirë Francën, Gjermaninë, Danimarkën dhe Holandën, vendosën veton për hapjen e bisedimeve të pranimit midis BE-së dhe Shqipërisë për shkak të paaftësisë së vendit për të luftuar korrupsionin në nivelet më të larta. Megjithatë, pas pushtimit rus të Ukrainës dhe rekordit të fundit të Spak për akuzimin e një numri zyrtarësh publikë për korrupsion dhe abuzim me pushtetin, BE nisi zyrtarisht bisedimet e anëtarësimit me Shqipërinë në korrik 2022.
Roli i SHBA-së dhe Britanisë së Madhe
SHBA dhe Britania e Madhe kanë marrë gjithashtu masa për të evidentuar korrupsionin në Shqipëri. Të dy vendet kanë sanksionuar dhe ndaluar hyrjen e një numri zyrtarësh publikë të nivelit të lartë, duke përfshirë ish- kryeministrin, disa ish- ministra, ish kryebashkiakë, deputetë, gjyqtarë dhe prokurorë për përfshirje të dyshuar në korrupsion dhe për minimin e sundimit të ligjit dhe demokracisë në Shqipëri – po ashtu edhe një sërë biznesmenësh gjithashtu. Shumica e hetuesve të Spak janë trajnuar në Akademinë e FBI-së në Quantico, Virxhinia. Mbretëria e Bashkuar priti kreun e Spak Altin Dumani në Londër në korrik 2023 për të zhvilluar partneritete të reja me Zyrën e Brendshme të Mbretërisë së Bashkuar dhe Agjencinë Kombëtare të Krimit. Qëllimi është ndjekja e rasteve të përbashkëta kundër rrjeteve të krimit të organizuar dhe prishja e lidhjeve të tyre me politikanë të korruptuar dhe zyrtarë publikë të nivelit të lartë. I vetëm Spak, nuk mund ta luftojë korrupsionin dhe nëse Shqipëria është serioze në adresimin e korrupsionit, më shumë institucione publike, mediat dhe qytetarët duhet të bëjnë përpjekje më të mëdha për të pranuar dëmin serioz që po i bën të ardhmes së vendit – përfshirë edhe largimin e të rinjve jashtë vendit.
Si ndikon në migrimin?
Partitë politike, në veçanti, duhet të luajnë një rol më aktiv në adresimin e sjelljeve korruptive brenda radhëve të tyre. Nëse Shqipëria dëshiron vërtet të përmirësojë shoqërinë dhe ekonominë e saj, të ulë migrimin, të tërheqë më shumë investime të huaja dhe të përshpejtojë procesin e integrimit në BE, ajo duhet të zhvillojë një strategji që mund të kontrollojë efektivisht korrupsionin. Nuk ka asnjë vend në botë që të ketë zhvilluar një strategji për të çrrënjosur plotësisht korrupsionin. Megjithatë, ato vende që e fituan betejën kanë qenë në gjendje ta mbajnë atë nën kontroll deri në atë pikë sa nuk cenon pavarësinë dhe efikasitetin e institucioneve publike. Ky duhet të jetë synimi si për politikanët ashtu edhe për shoqërinë shqiptare. / The Conversation
