Mbrojtja e lirisë së fjalës është garancia jonë më efektive e të drejtave të barabarta për grupet e margjinalizuara, dhe është mënyra e vetme për të parë që idetë e këqija të hidhen poshtë me sukses. Vetëm kështu shërrohemi nga këta zëngritës e zëulës dhelparakë
Kur e dëgjova për herë të parë proverbin shumë domethënës ,-“Unë prisja drutë me sëpatë dhe ti bëje „Uh“, qesha për të kaluar radhën dhe mos ofenduar atë që m’a tregoi, ndërsa tani qesh dhe qaj njëherësh. I dyti që bënte „Uh“ dilte më i lodhuri dhe më i raskapituri, por në fakt dhe më i mençuri i një shoqërie të tillë, që vazhdon prej vitesh e vitesh. Them më i mençuri se ai është i zoti të bëjë turma për vete, ai bëhet dhe një karem për zyrat, kutitë e votimit, podiumet dhe stendat e vlerësimit. Është i zoti mjaft! Shkurt mbetet „pelivan“ edhe në fjalë. Edhe në mesin tonë ka mjaft të tillë. Ne shkruajmë me javë, me muaj, kërkojmë, hulumtojmë, shtrydhim mendjen dhe njohuritë e marra në shkolla e universitete, dikush bën një like“,një koment në rrjetin social“ dhe quhet „gjeni, gjenial“(!) Dikush gjen ndonjë citat, lëshon ndonjë fjalë pikiatë dhe fap me dhe pa imagjinatë përdoret si didakt dhe ngrihet e fryhet lart e më lart. Dikush e ngre zërin nga kolltuku i taksapaguesve dhe me këtë zë pa e dëgjuar as vetë në fakt e komentojnë të gjithë burrat dhe gratë. Ku po shkohet kështu vallë? Ku po shkon Liria, kjo është Liria në Fjalë? Nëse do ta quanim „Liria e Fjalës“ një të tillë, natyrisht nuk do të duhej të shkonim gjatë në histori, në problematikë. Shkurt do të na mjaftonte një ilaç“ i tillë me zë e figurë, dhe do të shërroheshim të gjithë, nga njeriu model i „Uh“ edhe në këtë kohë me Covid.
Aspekti më dëshpërues i shkrimit të një artikulli të tillë, jo thjesht në mbrojtje të fjalës së lirë në klimën aktuale është se ata që do të përfitonin më shumë nga leximi i tij pothuajse me siguri nuk do ta bëjnë kurrë „Uh“, përveç nëse do të keqinterpretojnë përmbajtjen e tij për qëllime ideologjike, me një dekoratë të lartë, në shkëmbim të ndonjë vote të artë. Duke pasur parasysh këtë, vlen të theksohet se argumenti kryesor i shkrimit tim është për liberalizmin social dhe ligjërimin civil, të një faktori mjaft dëmsjellës të Uh“ dhe nuk duhet të merret si asnjë formë e mbështetjes për fanatizmin ose abuzimin e arsyes që lidhet me të, me derivatet e dembelizmit, sevilizmit, kamuflimit, por tërë sëmundjeve rrethrrotulluese të një shoqërie me interesa meskine. Këtu ka shumë rëndësi mbrojtja e Fjalës së Lirë. Siç theksoj, mbrojtja e lirisë së fjalës është garancia jonë më efektive e të drejtave të barabarta për grupet e margjinalizuara, dhe është mënyra e vetme për të parë që idetë e këqija të hidhen poshtë me sukses. Vetëm kështu shërrohemi nga këta zëngritës e zëulës dhelparakë. Vetëm kështu. Koha e hershme e heretizmit na ka mësuar mjaft mirë mes letrave e veprave. Se pos këtyre letrave dhe veprave, jo çdo heretik është një Galileo, duke i thënë të vërteta një shoqërie që nuk është e gatshme t’i dëgjojë ato. Por sapo të bëjmë kompromis mbi parimin e fjalës së lirë, Galileosit e rrinj të kësaj bote do të vuajnë po aq sa trollet. Kjo është arsyeja pse, në të gjitha këto debate të vështira, por të domosdoshme, mendimet kthehen gjithnjë në atë imazh të skenës kur njëri lodhet dhe djersitet, pret drutë me gunga e nuk i japin ujë dhe bukë se nuk i ka prerë mirë drutë dhe tjetri bën „Uh“ dhe ulet e darkon në tryezë falenderuese të shtruar bollshëm e mirë. Galileo e kishte humbur shikimin nga kjo pikë dhe ishte lodhur pas përvojave të tij të marrjes në pyetje nën kërcënimin e vazhdueshëm të torturës dhe refuzimit të tij nga shoqëria. A është tepër e menduar për të parë në gjendjen e Galileos një parandjenjë të fatit përfundimtar të „Uh“-it? Edhe ai duhej t’i japë fund skizofrenisë së tij kamufluese njerëzore, dhe si nocion i trasmetuar, i verbër dhe i turpëruar duhet të shkëputet nga shoqëria jonë. Por ata që thonë të vërtetën gjithnjë kanë dhe efektin e fenomenit „Uh“. Ata shkojnë me fatin e heretikëve. Fati i heretikëve është rrallë i këndshëm. Ata humbasin shumë aq shumë për ndershmërinë e tyre. Substanca e tyre mbetet përgjithmonë në sferat e spekulimeve fantazmë, por ne mund të jemi të sigurt se për të thënë dhe për të argumentuar lirshëm sipas ndërgjegjjes është liria e fundit, ajo që kërkon të çlirohet nga fenomeni „Uh“. Këtu është parimi i fjalës së lirë. Parimi i fjalës së lirë është bërë i vështirë për tu mbrojtur, sepse kaq shumë e kanë pranuar premisën e rreme, se mbrojtja e të drejtave të fjalës së njerëzve të pakëndshëm përbën një miratim të fjalëve të tyre. Kjo është arsyeja pse ka pak oreks midis politikanëve për të shfuqizuar legjislacionin ekzistues të gjuhës së urrejtjes. Për më tepër, besimi se sjellja publike diktohet nga konsumi i mediave masive, një teori e diskredituar prej kohësh nga gjashtë dekada kërkimesh për efektet mediatike, tani merret si një e vërtetë e padiskutueshme.
Një mosbesim i thellë ndaj fjalës së lirë është një përfundim i natyrshëm i konceptimit të ri të fiksuar mbi identitetin e ‘drejtësisë shoqërore’ sepse ofron një pamje krejtësisht pesimiste që i sheh fjalët si dhunë dhe njerëzimin si kryesisht të keqe. Kjo është arsyeja pse akuzat për ‘diktat sistematik’ vendosen në institucione edhe kur të dhënat tregojnë qartë se ato janë false, dhe pse ‘fituesit’ dhe ‘humbësit’ shihen në çdo hije të servilëve, anlfabetëve, paraderdhëse nga jashtë dhe nga brenda sistemit, „biznesmenevë të quajtur të fuqishëm (që një dreq i di si kanë bërë paratë?!), megjithë provat e pakundërshtueshme që koha moderne është më tolerante dhe progresive se sa ka qenë ndonjëherë. Kjo nuk do të thotë që ata që fjalët e tyre shkaktojnë ofendim janë domosdoshmërisht tregues të guximshëm të së vërtetës. Në shumë raste, shkrimet dhe „Uh“-et për ‘gjuhën e urrejtjes’ u drejtohen individëve të poshtër që kënaqen duke shkaktuar shqetësime. Si dikush që merr abuzim në internet çdo ditë, në asnjë mënyrë nuk e miratoj një sjellje të tillë, edhe kur sharrjet dhe zërrat vijnë nga kolltuqe zyrash. Unë mbështes të drejtat e qytetarëve për të qenë të lirë, sepse e kuptoj që parimi i fjalës së lirë është shumë themelor për t’u dorëzuar njerëzve të tillë të neveritshëm. Ata kanë të drejtë të shprehin urrejtjen e tyre për personin që imagjinojnë të jetë, dhe unë kam të drejtë të mos i dëgjoj. Ky është qëllimi i funksionit ‘bllok’ në mediat sociale; larg nga të qenit një kërcënim për fjalën e lirë, zgjedhja për të mos u angazhuar është të ushtrosh lirinë e vetvetes. Kjo gjithashtu do të thotë se nuk duhet të ketë nevojë për gjigantë të teknologjisë për të monitoruar përmbajtjen në platformat e tyre. Ne të gjithë mund të vendosim vetë se çfarë do të tolerojmë dhe nuk do të tolerojmë, dhe sigurisht që nuk kërkon ndërhyrjen e korporatave për të vepruar në „loco parentis“. Shumica prej nesh do të preferonte të mos patronizohej. Ky është një keqkuptim çuditërisht i zakonshëm, madje edhe tek ndër më të arsimuarit. Javën e kaluar, lexova një subjekt të zemërimit në internet nga një grup akademikësh të cilët ishin të mërzitur kur zbuluan se dikush i kishte bllokuar ata. Unë shkova tek vetja ime. Duke qenë se unë kurrë nuk bllokoj askënd për mosmarrëveshje të sjellshme, një qasje më vetë-reflektuese do të kishte qenë të pyesja pse ndodh që arsimi i lartë është bërë kaq i tejkaluar me aktivistë që preferojnë të postojnë abuzime dhe të marrin keqbesim sesa të merren me diskutime për të rritur, pse kaq „biznesmenë“ janë bërë të padurueshëm dhe duan të kontrollojnë çdo gjë, edhe paratë, edhe fjalën, edhe tenderat, edhe kolltuqet, edhe votat edhe… vaksinat më tha një i besueshëm?!. Siç më theksoi miku im, ‘është një shqetësim kur nuk mund të kuptoni nëse personi që ju bërtet është si një 12-vjeçar, që prindërit e të cilit duhet të heqin llogarinë e tyre në rrjetin social, apo një profesor aq i zemëruar me ndonjë „problem“ saqë kuptohet që ai në fakt nuk ka asnjë „problem“, përveçse është zhytur pa kuptuar në ndonjë thashëthem. E këtu përsëri është „Uh“-i. „Uh“- modern në tërësinë e grupit që ushqen mendimin pa njohurinë e teknologjisë dhe atij brenda këtij grupi që njeh teknologjinë, duke shkuar tek plaga e fjalës së lirë, „hedh gurin dhe fsheh dorën“. Kjo mund të ketë mjaft kanale të tjera komentuese, por ajo që vjen në këtë rast është ngjashëm me një fakt tej „inkuizicionit“. Inkuizicioni i sotëm nuk është aq i egër. Kujdestarët tanë moralë kanë zhvilluar metoda më të civilizuara për të ngopur sjelljet dhe synimet e tyre. Janë zhdukur vidhat e gishtave dhe pincat prej metali të nxehtë dhe në vend të tyre ne shohim format hakmarrëse të ngacmimit dhe turpërimin publik të njohur tani si “kultura e anulimit”. Zelli është i njëjtë edhe nëse metodat nuk janë. Kushdo që ka kaluar çdo kohë në mediat sociale do të ketë qenë dëshmitar i kënaqësisë së plotë me të cilën praktikuesit e anulojnë kulturën ngacmojnë dhe demonizojnë ata që kanë shkelur përtej vendit të tyre të mençurisë së marrë.
Para disa kohësh lexoja „Parajsën e Humbur“ (1667), një poezi epike e poetit britanik John Milton, që flet për rënien e njeriut. Aty është një skenë që në fillim. Skena fillon në një liqen zjarri. Satani është hedhur në Ferr pas një rebelimi të dështuar kundër Zotit dhe është ngulitur në zinxhirë së bashku me grupin e tij të engjëjve të rënë. Ai siguron komandantin e tij të dytë, Beelzebub, se disfata e tyre është vetëm e përkohshme dhe se ai synon të rimëkëmbet dhe të vazhdojë luftën kundër ‘tiranisë së qiellit’. Ai çlirohet dhe fluturon për në tokë të thatë ku i bën thirrje ushtrisë së tij që të ribashkohet. Mes shoqërisë së Satanait me demonë dhe perëndi të falsifikuara pagane, ekziston një kamera e papritur, e cila merr formën e një aludimi aktual. Ndërsa Satanai kalon nëpër peizazhin e zjarrtë, Milton përqendron vëmendjen tonë në shtatin e tij të fuqishëm duke krahasuar shtizën e tij me ‘pisha të gjata’ ku ka sigurisht ata që presin dru dhe ata që bëjnë „Uh“. Ky është Galileo, i vetmi nga bashkëkohësit e Miltonit që është përjetësuar në „Parajsën e Humbur“, i përshkruar këtu me teleskopin e shpikur së fundmi, që ai kishte përshtatur për qëllimet e vëzhgimit astronomik. Ashtu si Satani, ai u hodh jashtë favorit për të sfiduar ortodoksitë mbizotëruese të kohës së tij, provat e studimeve të tij e kishin bindur atë për vlefshmërinë e teorisë Kopernikane të lëvizjes së Tokës rreth Diellit, por ndryshe nga Satanai, Galileo kishte të drejtë. Megjithatë, ky aluzion lajkatar nuk ishte shkalla e shoqërimit të tyre. Nëse Milton duhet të besohet, ai u takua me astronomin e plakur ndërsa ishte në një udhëtim në Itali në 1638. Referenca shfaqet në Areopagitica (1644), kundërplasja e Miltonit ndaj Urdhrit të Licencimit të Qershorit 1643, cili kërkonte që të gjitha tekstet e shtypura të kalonin para një censori, para botimit. Sipas Milton, ai bëri vizitën e tij, ndërsa Galileo ishte në arrest shtëpiak për ‘mendim ndryshe në astronomi nga sa mendonin licensuesit Françeskan dhe Dominikanë’. Përkundër shkrimeve të Volterit për këtë temë, Galileo nuk po rënkonte ‘në birucat e Inkuizicionit’, por në fakt po jetonte ditët e tij të fundit në vilën e tij mes kodrave piktoreske të Arcetrit. Vila ekziston akoma, vetëm 20 minuta në këmbë nga Observatori Arcetri. Nëse fraza gjuhë e urrejtjes do të kishte ekzistuar kur Milton po shkruante Areopagitica-n e tij, ajo fare mirë do të ishte zbatuar në rastin Galileo. Por sot as ky nuk është thjesht një problem i disa fanatikëve kokë të nxehtë. Nocioni që fjala e lirë duhet të kufizohet për hir të kohezionit shoqëror është tani një tipar standard i policimit bashkëkohor. Ndihet më pak si një njoftim i shërbimit publik dhe më shumë si një kërcënim. Ajo me siguri shton akoma më shumë kuptimin e tjetërsuar figurativ të fjalës së urtë me drutë.
