Argita Zalli: Osteoporoza dhe mënyrat e reja të trajtimit

1353
Osteoporozën është një gjendje e karakterizuar nga një rënie e dendësisë kockore. Ulja e dendësisë kockore i bën kockat, më lehtësisht objekt të thyerjeve dhe frakturave. Një shkallë më e zbutur e osteoporozës është osteopenia, një gjendje e kockave që është pak më pak i dendur se kockave normale, por jo në shkallën e kockave në osteoporozën. Osteoporoza është një gjendje shumë e zakonshme. Më shumë se 300.000 njerëz në Mbretërinë e Bashkuar marrin trajtim në spital për thyerje brishtësisë çdo vit, si pasojë e osteoporozës. Kockat normalisht janë të përbërë nga proteina, kolagjeni, dhe kalciumi, përbërës të cilët i japin kockave forcën e saj. Kockat që preken nga osteoporoza kanë humbje të këtyre përbërësve, gjë e cila çon në një predispozite për tu thyer ose plasaritur më lehtësisht. Thyerje mund të jetë ose në formën e plasaritje (si thyerja e legenit) ose kolapsit (si thyerja ngjeshëse e rruazave të shtyllës kurrizore). Shtylla, legeni, brinjët, dhe kyçet janë zonat më të zakonshme të frakturave të kockave nga osteoporoza. Densiteti i kockave zvogëlohet rregullisht pas moshës 35 vjeçare dhe humbja e dendësisë kockore ndodh më shpejt tek gratë gjatë dhe pas menopauzës për shkak të faktorëve hormonalë që në këtë periudhë janë në ndryshim. E keqja e osteoporozës është se është një sëmundje silente. Kjo do të thotë se nuk jep asnjë shenjë apo evidencë të dukshme deri në shfaqjen e një frakture. 

Gjithsesi ekzistojnë disa faktorë rreziku që mund të ndihmojë në detektimin e hershëm të kësaj gjendjeje. Të tillë faktorë përshijnë: gjenetikën, mungesën e kalciumit dhe të vitaminës D, mungesën e ushtrimeve, pirjen e duhanit, konsumimin e tepërt të alkoolit etj. Një rol kryesor në predispozitën e osteoporozës është dieta. Osteoporoza ka më shumë të ngjarë të ndodhë në njerëz që: marrin më pak kalcium, kanë çrregullime ushqimore (anoreksia,bulimia etj); kanë pasur ndërhyrje gastrointestinale si reduktimi i përmasave të stomakut apo bypass-e. Mesa duket lajme të mira janë në horizont për këtë gjendje për sa i përket terapive të reja. Terapitë e deritanishme bazohen në medikamente që e ngadalësojnë resorbimin e kockave e që kanë efekte të shumta anësore, si dhe ato tranplantoze. Në këtë drejtim terapia e tillë osteoporotike zvogëlon numrin e thyerjeve apo frakturave dhe rritë densitetin mineral kockor të humbur përmes rritjes së numrit të qelizave bazike kockore, përmirësimit të rolit të qelizave të mbetura bazike kockore, të cilat mund të prodhojnë dhe diferencohen në qeliza që formojnë eshtra apo kocka. Terapitë transplantuoze arrihen përmes prezantimit të qelizave mezenkimale të nxjerra nga palca kockore, indi dhjamor dhe korda kërthizore e gjakut, ose përmes barërave apo molekulave të vogla që mobilizojnë qeliza amë endogjene në vendet e sëmura osteoporotike. 

E meta më e madhe e kësaj terapie është pasiguria e fatit të qelizave bazike dhe bio-shpërndarja e saj pas transplantimit. Kështu qe në të ardhmen terapia do të bazohet në drejtimin më të sigurt të transplantit në vendin e duhur -specifikisht, ashtu që të arrihet sukses i duhur. Shkencëtaret arritën të rrisin kockën në laborator përmes medikamentit që përdoret kundër diabetit, ku ata vërejtën se ky bar ndikonte në formimin e kockave, por këto janë të provuara vetëm në kafshë e jo në njerëz, pra nuk dihet se a do ketë sukses edhe te njerëzit. Ata u frymëzuan nga tiazolidindionet që përdoren te sëmundja e diabetit të tipit 2, ato kryesisht rrisin ndjeshmërinë e receptorëve të insulinës. Efekti anësor i këtyre barërave është reduktimi i numrit të qelizave bazike që shndërrohen në qeliza kockë-formuese(osteoblaste). Por shkencëtaret arritën të kundërtën e kësaj duke dizajnuar medikamentin që e rritë numrin e qelizave kockë-formuese apo osteoblasteve. Po ashtu ky medikament nuk kishte efekt në ndjeshmërinë insulinike që do mund të ulte nivelin e glukozës, pra kishte veti të dëshiruara. Ky ilaç u testua edhe në qelizat bazike njerëzore dhe tek minjtë për 21 ditë rresht për efekte anësore. Mirëpo ende nuk është demonstruar se a mund të ketë sukses në osteoporozë. Ky medikament rriste numrin e qelizave që shndërrohen në osteoblaste, por prodhimi i kockës ende nuk është vlerësuar tek minjtë. Studiuesit mendojnë që rezultatet janë premtuese për vazhdim të mëtutjeshëm të hulumtimeve. Ky proces merr kohë dhe jo të gjitha medikamentet kalojnë nëpër këto teste. 

Nëse medikamenti është i sigurt apo efikas dhe i suksesshëm në shtazë, atëherë kalohet në testet në njerëz. Përveç terapive të sipërme, shkencëtaret dizajnuan edhe një medikament tjetër në trajtë antitrupash monoklonale me emrin Romosozumab (Amigen), ky bar e rrit densitetin mineral kockor (BND) dhe formimin e eshtrave, po ashtu redukton resorbimin kockor tek femrat pas menopauzës me dendësi të ulët minimale kockore. Ky bar që administrohet nën lëkure çdo 1 deri në 3muaj brenda vitit, është i shoqëruar me një rritje të shpejtë të formimit kockor, ashtu që vërehet një rritje e markerëve që tregojnë për krijim kockor, pastaj vërehet një rënie mesatare dhe e qëndrueshme të resorbimit kockor dhe një rritje e shpejtë e densitetit mineral kockor në kërdhokull (çapok). Pos këtyre shkencëtarët provuan një tjetër terapi në formë lokale apo mekanike për këtë sëmundje degjeneruese. Kjo përfshin injektimin e një lloj allçie apo çimentoje në shpinë. Kjo terapi e shpikur ka për qëllim pengimin e thyerjeve apo frakturave në shpinë dhe reduktimin e dhembjeve. Kjo është shpikur nga Universiteti Maryland dhe merr më pak se një orë, me një anestezion mesatar. Allçia e lëngët dhe sterile me konsistencë të pastës së dhëmbëve injektohet tek thyerjet kockore të shpinës dhe si i tillë i mbush dhe rëndon vrimat e krijuara nga thyerjet, të cilat janë përgjegjëse për zvogëlim të masës kockore. Kjo terapi i përforcon kockat, lehtëson dhimbjet dhe zvogëlon presionin mbi kocka. Urojmë që këto terapi të vihen në shërbim të pacientëve sa më shpejt, në mënyrë që të lehtësohen sadopak dhimbjet dhe mundimet e atyre që vuajnë nga Osteoporoza.
Sigal