(Një roman me subjekt ngjashëm pandemik, ku Erosi është shpëtimtari)
Në ramanin ” Gjinkallat e vapës” , përkthyer në Francë në vitin 1993 nga Christiane Montécot dhe me parathënie të Alain Bosquet, Besnik Mustafaj, i çliruar nga koha dhe hapësira nëpërmjet distancës, sjell një episod rrethanash, të cilat bëjnë, që të aktivizohen shtresa konfeksionale, si reflekse (të vetvetishme) të bashkësisë, përkundrejt ankthit ekzistencial.
Në rrethana të tilla tabutë rikthehen për t’u këmbyer me eufemizmat dhe, përtej racionales apo paramendimit, instinkti i mbijetesës lind idhuj të rinj.
Pavarësisht vetëdijes, plaka më e vjetër e Katundit, për shkak të sjelljeve, veprimeve, kujtimeve dhe dëshirave erotike të paplotësuara në rini, rikthen tek bashkësia dëshirën për jetë, duke e shkëputur fatlumturisht vëmendjen e saj ( bashkësisë ) prej zhaurimës së gjinkallave, efektit më torturues të vapës së asaj vere, të paparë dhe të padëgjuar ndonjëherë. Përtej së vërtetës së mjerueshme të plakës Nife Karahodo në vitin e 98-të të jetës, për bashkësinë kishte zbritur një shenjtore, atribut ky, të cilin plaka Nife kurrsesi nuk ia njihte vetes.
Më herët dhe përgjatë gjithë rrëfimit është bukuria e harlisur e Soses me sjellje të shpenguar si dhe dashuria e hamendësuar e saj me Yll Përlalën që, përtej logjikës formale, i kundërqëndron monotonisë zhauritëse të gjinkallave të vapës duke mbrojtur (çuditërisht) prej saj aftësinë e bashkësisë për të ndjerë dhe menduar, deri sa në fund ata ( bashkësia ) e kuptojnë se zhaurima e gjinkallave s’ishte, veçse në kokën e tyre.
Ishte Erosi, që i kishte shpëtuar; jo si Perëndi e gjithëfuqishme – bir i Afërditës, as si akt, por si ndjesi…
Borxhi ndaj nënës
Nëna, e heshtura!
Shkon e nga shkon, e prapë aty është,
në ajrin që duket dhe s’duket njëherësh,
Në rrembat e gjakut tonë, në zemër,
Në rrugët ku hyjmë, të mëdha e të vogla,
kudo shkojmë mbi çfarëdo ecim.
Para se të vëmë këmbën ne,
e provon këmba e nënës.
Aty, ku mund të na shfaqen sirenat,
na zë veshët.
Aty, ku duhet të tendosim harkun,
të marrim në shenjë,
na bëhet forcë dhe mëri.
Odiseja, vëllai im ballkanas
tremijëvjeçar,
në mirënjohje ndaj Athinasë,
i falej Olimpit të zbrazët.
Më dhimbset,
s’arriti kurrë ta kuptojë se qe nëna.
U kthye në Itakë, u mplak e vdiq edhe vetë
pa mbjellë një lule që s’thahet
te varri i saj.
