Dashuria e Ataturkut për Dimitrinën është komentuar nga të gjithë historianët turq.
Dua t’u tregojë një histori që ma ka treguar gjyshja ime. Ajo jetonte pranë familjes së Dimitrinës. Dhe më tregoi një histori të bukur dashurie të Ataturkut me të bukurën Dimitrina, një dashuri shumë romantike, e mrekullueshme. Dimitrinës i thërrisnin shkurt Miti. Për Ataturkun, Miti- ishte shembull i një gruaje moderne, duke ndërthurur njëkohësisht moralin e lartë dhe respektin ndaj vlerave tradicionale.
Sot në Turqi, çdo gjë që lidhet me Kemal Ataturkun është një faltore kombëtare. Nuk ka qytet pa monumentin e tij. Ai quhet Mustafa, që do të thotë i zgjedhuri. Babai i tij, një doganier në Selanik, shpresonte që djali i tij të bëhej një politikan i shquar dhe me çmimin e të gjitha sakrificave e dërgoi në shkollën e oficerëve. Për shkak të notave të shkëlqyera në matematikë, Mustafai u quajt nga shokët e tij të klasës Kemal – i pjekur, i përsosur.
Njerëzit e quajtën Ataturk (babai i kombit), sepse ai e nxori Turqinë nga errësira e feudalizmit dhe fanatizmit fetar dhe arriti të ndërtojë një shtet modern. Megjithatë, pakkush e di se ai kishte jetuar një vit e gjysmë në Bullgari dhe kishte studiuar për parlamentarizmin në shtetin e ri bullgar. Këtu ai takoi dashurinë e jetës së tij.
Dashuria e Ataturkut për Dimitrinën është komentuar nga të gjithë historianët modernë turq. Bluza me të cilën bullgarja kërceu me të në ballon përkujtimore u dorëzua në Muzeun Atatürk në Ankara nga të afërmit e saj. Presidenti i parë turk vdiq më 10 nëntor 1938 nga cerroza e mëlçisë në moshën 57-vjeçare. Sot dhoma e tij në Pallatin Dolmabahçe të Stambollit ruhet në formën e saj autentike. Edhe ora ka fiksuar akrepat në orën e vdekjes së tij – 9.05.
Të afërmit e tij tregojnë se mes sendeve kanë gjetur vetëm një fotografi – të Dimitrinës së tij, me të cilën mbetën përgjithmonë të ndarë mbi tokë. Dimitrina Kovaçeva vdiq nga kanceri në stomak në moshën 80-vjeçare, në mëngjesin e 9 gushtit 1966, një çast para se të jepte frymën e fundit, hapi sytë dhe tha: “Kam ëndërruar Kemalin.” Ndoshta i dashuri e mori me vete.
Në një ditë nëntori me mjegull të vitit 1913, Mustafa Kemal mbërriti në Bullgari si atashe ushtarak. Ai është 32 vjeç – i gjatë, i pashëm dhe i shoqërueshëm. Ai kishte qenë më parë në Francë dhe kishte adoptuar mënyrën evropiane të jetesës. Revistat franceze e cilësuan si një nga burrat më simpatikë dhe më elegantë në diplomacinë botërore. Majori me sy blu zbriti në stacionin qendror të baltosur të Sofjes dhe shkoi në hotelin “Bulgaria na Caria” për të kaluar natën.
Pas disa ditësh, miqtë e këshilluan të transferohej në hotelin tjetër “Splendid” – ndërtesa prapa Banjës Qendrore. Pasi në kazino, diplomati i ri turk takoi një vajzë jashtëzakonisht të bukur – Dimitrina Kovaceva, vajza e dytë e gjeneralit Stilian Kovacev, ish-ministër i luftës. 21-vjeçarja Miti, siç e thërrisnin, sapo ishte kthyer nga Zvicra, ku kishte studiuar letërsi dhe muzikë.
Atje ajo refuzoi propozimin për martesë me një aristokrat të pasur, të cilin nuk e donte. Miti spikati mes vajzave të tjera me fytyrën e saj të lezetshme, flokët kaçurrela bjonde dhe sytë ngjyrë kafe të errët. Korrespondentët e huaj e quajtën “Trëndafili bullgar”. Ajo shpesh jepte koncerte bamirësie për elitën dhe Mustafai, që i adhuronte klasikët,e dëgjonte.
Ai ëndërronte të shikonte gra të tilla në Turqi. Në një ballo të Vitit të Ri në pallat, ai u shfaq me uniformën e jeniçerit, të stiluar nga një muze në Stamboll posaçërisht për këtë rast. Ai kërkoi të vallëzonte dhe të gjithë u tërhoqën për të shijuar çiftin e bukur. Ky ishte fillimi i një dashurie të bukur dhe romantike. Të dyve u pëlqente të shëtisnin në Kopshtin Borisov. Asaj i pëlqente patinazhi në akull dhe ai e priste pas sheshit pranë liqenit Ariana. Vendi i tyre i preferuar ishte ujëvara Bojan. Gjithnjë e më i bindur se Miti është dashuria e jetës së tij, Mustafa Kemal prej kohësh i kishte parashikuar pengesat e një martese të mundshme mes tyre. Ai ishte 11 vjet më i madh dhe gjithashtu kishte shumë kundërshtarë politikë në mesin e xhonturqve në Stamboll, të cilët do t’ua vështirësonin jetën.
Mustafa Kemal shkoi te babai i Dimitrinës për të pirë kafe dhe me dëshirën e sinqertë për t’i kërkuar dorën e vajzës së tij, sipas ttaditës. Ndërsa gratë në kuzhinë përgatisin ëmbëlsirat, dy ushtarakët diskutonin me njëri-tjetrin. Rezultoi se vetëm një vit më parë, gjatë Luftës Ballkanike, ata ishin kundërshtarë të njëri tjetrit në të dy anët e frontit. Gjenerali nxirrte hartën dhe të dy arritën në përfundimin se sa e pakuptimtë ishte lufta. Sa larg nga marrëdhëniet e vërteta njerëzore ishte mënyra që burrat të luftonin dhe t’i zgjidhnin çështjet duke luftuar.
Gjenerali Kovacev kishte edhe një vajzë dhe djalë tjetër, por siç tha ai se nuk mund të ndahej nga fëmija i tij i shtrenjtë. Babai i saj mendonte se Miti nuk do të mund të jetonte në një vend me fe tjetër. Dhe Mustafa Kemal u largua i hidhëruar, por vazhdoi të takohej me të fshehtas.
Megjithatë, ngjarjet politike ndërhynë në marrëdhënien e tyre. Më 29 tetor 1914, Turqia iu bashkua luftës në anën e Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë dhe në vitin 1915, Ataturku, tashmë nënkolonel, u urdhërua të kthehej në Stamboll. Pastaj ai erdhi fshehurazi dhe përsëri kërkoi dorën e të dashurës. Gjenerali Kovaçev përsëri refuzoi dhe e fejoi me nxitim me një inxhinier nga Rusia. Asaj i ra të fikët dhe ia ktheu unazën, por i bindet vullnetit e të atit dhe u nda me Kemalin. Më vonë ajo u martua me avokatin e pasur Dejan Dejanov, i cili më vonë u bë deputet. Ajo pati tre fëmijë Anën,Olgën,Todorin.
Miti kaloi në jetë shumë drama njerëzore. Pas 9 shtatorit 1944, burri i saj mori një dënim me vdekje. Në momentin e fundit emri i tij u fshi nga listat. Të dy u internuan në Deliormana dhe u konfiskuan pasuritë. Ndonëse Dimitrina nuk i foli kurrë bashkëshortit dhe fëmijëve për të kaluarën e saj, shkëndija e dashurisë për Mustafain i mbeti në shpirt. Ajo i ndiqte ngjarjet në Turqi, priste mesazhet për të dhe i mbante në një bllok.
Më pas, Ataturku shkoi disa herë, por tashmë si kreu i shtetit turk, por kurrë nuk e takoi atë. Por njëherë guxoi dhe i dërgoi romanin “Cuculiga” të shkrimtarit turk Reshat Nuri në origjinal me kërkesën e veçantë që të botoherj në Bullgari. Dimitrina punësoi një përkthyes tek gazeta “Zora” dhe më pas botoi romanin në vazhdim të përmbushjes dëshirës së tij.
Sipas miqve të Ataturkut, ai nuk e harroi kurrë deri në fund të jetës. Edhe në kohën e famës së tij më të madhe, ai interesohej në mënyrë diskrete për fatin e saj. Presidenti i parë turk, i cili futi alfabetin latin, ndaloi fesin dhe shamitë, zëvendësoi mbiemrat e vjetër fetarë me emra modern dhe u dha të drejta grave, u gëzua shumë kur dëgjoi një fjalim bullgar. Kur Teatri Muzikor erdhi për turne në Stamboll, dërgoi dy vagonë për skenat dhe artistët që të mbërrinin sa më shpejt në Ankara. Ai i ftoi ata në rezidencën e tij dhe pagoi të gjitha shfaqjet në mënyrë që njerëzit të mund të hynin falas. Një fakt pak i njohur është se refuzimi i gjeneral Kovaçevit duke mos ja dhënë vajzën për grua Ataturkut ndikoi shumë në qëndrimin e reformatorit turk ndaj fesë dhe frymëzoi ndalimin e ferjetave në Turqi, si dhe aktin me të cilin Ataturku shpalli xhaminë e Shën Sofisë muze dhe urdhëroi një studim të afreskeve ortodokse në kishë, të suvatuara me argjilë gjatë pushtimit të Kostandinopojës.
Një herë tjetër, një grup shkrimtarësh bullgarë vizituan Turqinë. Mes tyre ishte dhe Elisaveta Bagriana. Ataturku e ftoi për darkë. Më vonë në kujtimet e saj, poetja e madhe shkruante: “Më ftoi në një kërcim. Më pa në sy me aq ëmbëlsi dhe ngrohtësi dhe më tha: “Zemrën e lashë në Bullgari”. Më thuaj si po kalon Miti ?” “Mirë, e ndan vetminë me një burrë që se do,” iu përgjigja dhe kuptova që nuk isha në krahët e tij – ai po përqafonte Mitin. Një fakt pak i njohur është se refuzimi i Gjeneral. Kovaçevi duke i dhënë vajzën e Ataturkut ndikoi shumë në qëndrimin e reformatorit turk ndaj fesë dhe frymëzoi ndalimin e ferjetave në Turqi, si dhe aktin me të cilin Ataturku shpalli xhaminë e Shën Sofisë për muze dhe urdhëroi një studim të afreskeve ortodokse në kishë, të suvatuara me argjilë gjatë pushtimit të Kostandinopojës.
Mustafa Kemal realizoi një martesë, të cilën e lidhi me një grua të re dhe të arsimuar, turken Latifah në vitin 1923. Ajo ishte vajza e një tregtari të pasur dhe kishte studjuar për drejtësi në Paris. Përveç gjuhës amtare, ajo fliste rrjedhshëm gjermanisht, anglisht dhe greqisht. Duke gjykuar nga fotografitë, Latifah ishte një grua e shkurtër me një mjekër të fortë, flokë të errët të prera shkurt dhe sy kafe ekspresive. Sipas historianëve Kemali iu nënshtrua nga paarritshmëria e saj. Latifa nuk donte të ishte vetëm një nga të dashurat e tij të shumta. “Çlirimtari i turqve” i propozoi vajzës dhe ajo pranoi të martohej me të.
Thuhet se mosmarrëveshjet mes bashkëshortëve ishin shkaktuar nga varësia e Ataturkut ndaj alkoolit dhe mosmarrëveshjeve të vëllezërve të tij. Rrethimi i presidentit turk ishte shkaku i sjelljes sfiduese të kësaj gruaje të pavarur që e konsideronte veten të barabartë me bashkëshortin e saj.
Ekzistojnë disa versione të ndarjes së familjes, e cila ndodhi dy vjet pas dasmës. Sipas njërit, Ataturku e përzuri vetë gruan e tij nga Ankaraja dhe deri në vdekjen e tij në vitin 1938, Latifah shpresonte se do të ndryshonte mendje. Sipas versionit tjetër, nismëtarja e ndarjes ishte vetë bashkëshortja, e cila nuk e duroi dot ndjenjën e vazhdueshme të fajit që Kemali pati pas vetëvrasjes së ish-dashnores. Burime të tjera dëshmojnë ndikimin e tij “bullgar”. Në fund të tetorit 1931, Kemal Atatürk rrëfeu:
“Nuk do të harroj momentet e këndshme që kam përjetuar në Bullgari. Unë kam qenë, jam dhe do të jem gjithmonë mik i popullit bullgar. Unë e dua shumë popullin bullgar që nga fëmijëria. Në Selanik miqësova gjithë kohën vetëm me bullgarët. Çdo fatkeqësi bullgare më shkakton dhimbje të paimagjinueshme. Gjithmonë kam bërë maksimumin për të ndihmuar Bullgarinë.
Në shtator të vitit 1936 u organizua një festival folklorik ballkanik në Kostandinopojë. Nga ana bullgare, në festival mori pjesë trupa e folklorit”Kitka bullgare”. Me këtë rast, në korrespondencë në gazetat bullgare, St. D. Kyatibov lexojmë:
“Më 2 shtator 1936, në Pallatin Bejlerbej, në prani të Kemal Ataturkut, ministrave, diplomatëve etj. të gjitha grupet e huaja shfaqën programet e tyre, ku koncertet do të vazhdonin deri në orën 12 të natës. Më pas, me sugjerim të Presidentit të Republikës, festa vijoi në parkun e pallatit. Aty grupi bullgar i vallëzimit mbajti një tjetër koncert. Kemal Ataturku u ngrit dhe dëshironte të merrte pjesë personale në ekzekutim. Për partnere zgjodhi balerinën tonë zonjushën Adriana dhe me të luajti deri në rraskapitje… Publiku duartrokiti në mënyrë të vazhdueshme dhe të dhunshme lojën e Kryetarit dhe partneres së tij. Pas shtrëngimit të duarve filloi një kërcim bullgar. Presidenti i republikës u ngrit përsëri dhe drejtoi grupin e valleve”.
