Martin Henze ekspert i specializuar për Evropën Lindore e Ballkanin Perëndimor
Ja si ndarja e pushteteve mes legjislativit, ekzekutivit dhe gjyqësorit është dëmtuar në Shqipëri që kur qeveria rriti ndikimin politik mbi gjyqësorin në vitin 2018 , u krijua qeveri-mafia
Intervistoi: Blerina Llalla
“Udhëheqësit e partive si përfaqësuesit e opozitës properëndimore po ushtrojnë presion për të vazhduar një reformë të dështuar në drejtësi që ka çuar në më shumë autokraci, në mënyrë që konsulentët nga Evropa dhe SHBA të mos mbajnë përgjegjësi për të.”
Martin Henze, këshilltari për çështjet ekonomike tek CDU-ja gjermane, në një intervistë për “Telegraf“ thekson se Shqipëria ndodhet në një situatë shumë të rrezikshme. Pjesë e këtij problemi është se në autokraci, ndryshe nga sistemet demokratike, me korrupsion të strukturuar më së shumti kemi të bëjmë me korrupsion qeveritar. Korrupsioni pengon zhvillimin ekonomik të Shqipërisë. Nëse gjërat vazhdojnë kështu, Shqipëria nuk ka të ardhme. Ja intervista e plotë:
1.Cilat do të ishin mendimet dhe përkufizimet tuaja për korrupsionin në Shqipëri?
Problemi themelor në Shqipëri është se politika, por edhe përfaqësuesit e BE-së dhe SHBA-së në komunikim, por për fat të keq edhe në analizën e inventarit, bazohen gjithnjë e më shumë në dëshira dhe jo në fakte dhe tashmë disa njerëz po përpiqen t’i neutralizojnë këto gabime duke ndërhyrë masivisht në punët e brendshme të Shqipërisë.
Udhëheqësit e partive si përfaqësuesit e opozitës properëndimore po ushtrojnë presion për të vazhduar një reformë të dështuar në drejtësi që ka çuar në më shumë autokraci, në mënyrë që konsulentët nga Evropa dhe SHBA të mos mbajnë përgjegjësi për të.
Problemi i vetëm është se sundimi i ligjit dhe demokracia nuk varen vetëm nga fizibiliteti teknik i një reforme, megjithëse duhet diçka për të filluar një reformë në drejtësi dhe, në hapin e parë, për të eliminuar gjykatat më të larta dhe rrjedhimisht shtetin e së drejtës për më shumë se 6 vjet, pa këtë do të fiket edhe drita e autokracisë së Ramës.
Në këtë aspekt, nuk duhet të habitemi që Shqipëria është zhvilluar në një parajsë për kriminelët vitet e fundit, një shtet në mes të qytetërimit perëndimor, pa një shtet kushtetues funksional, një parajsë e vërtetë për kriminelët.Gjithashtu, funksionaliteti teknik i një shteti kushtetues varet drejtpërdrejt edhe nga pranimi dhe besimi i qytetarëve të këtij sistemi.
Ky besim dhe në këtë mënyrë pranimi i shtetit ligjor dhe demokracisë sigurisht që neutralizohet nga një angazhim i tillë i përfaqësuesve të Fondacionit Soros, komunitetit ndërkombëtar, veçanërisht Gjermanisë dhe SHBA-së. Gjermania dhe SHBA-ja në veçanti kanë ofruar këshilltarë krejtësisht të pakualifikuar, të cilët shumë shpejt u fundosën në pyllin e korrupsionit që është Shqipëria.
Por ju lutem më lejoni të them një gjë. Kjo nuk është një pyetje e drejtpërdrejtë. Por unë ia bëj vetes këtë pyetje për një kohë të gjatë. Cila dhe ku është e ardhmja e Shqipërisë. Në Shqipëri mund të gjejmë një model që ka shumë tërheqje dhe perspektivë dhe tashmë kemi vënë në dukje disa mundësi në këtë drejtim. Por kjo do të thotë gjithashtu një ndryshim thelbësor në mendësi dhe guxim.Një model shqiptar në të cilin nuk fokusohemi as 100% tek fitimi dhe as 100% tek ajo sociale, një model ku vendosim kuriozitetin mbi sigurinë absolute dhe krijojmë një mjedis për njerëzit që duan të bëjnë diçka të re në Shqipëri.Një zhvillim në të cilin ne vendosim të menduarit para propagandës dhe faktet para ëndrrave. Një shoqëri që e vë kombin përpara egoizmit të individit.Atëherë mund të vijë sërish koha kur Shqipëria do të ketë sërish emra dhe kompani me të cilat mund të emërtohen rrugë dhe shtëpi. Por për ta bërë këtë duhet të nisësh diku në Shqipëri dhe nisja duket se është shumë e vështirë për të gjithë në Shqipëri.
Në vend të kësaj, ne po e shtyjmë topin drejt politikës, partitë politike në Shqipëri po i shtyjnë topin njëra-tjetrës, në parti kundërshtarët po ia shtyjnë topin njëri-tjetrit, ambasadat po ia shtyjnë topin partive, partitë po shtyjnë topni tek ambasadat ose gjithçka po e shtyn topin në ekonomi si dhe në Bruksel, Berlin dhe Uashington, Moskë dhe Pekin, në mënyrë që me çdo kusht të shmangim shikimin me ndershmëri në pasqyrë dhe të na tregojmë se të gjithë në Shqipëri duhet të tërheqin një litar.
Vetëm kështu çdo gjë do të jetë e mundur në Shqipëri dhe vetëm kështu Shqipëria do të bëhet sërish një vend tërheqës për të rinjtë shqiptarë dhe për shqiptarët e shumtë në mbarë botën, pra mbrojtje, lumturi dhe rrjedhimisht një e ardhme për familjet shqiptare. Dhe kjo është e vetmja mënyrë për të përmirësuar cilësinë e jetës në Shqipëri – për mendimin tim, kjo duhet të jetë realisht në interesin e të gjithë shqiptarëve. Por ju lutem kuptojeni këtë vetëm si një shënim të vogël. Duke iu rikthyer pyetjes suaj, korrupsioni ka ekzistuar gjithmonë dhe kudo, korrupsioni është një fenomen global, edhe në Gjermani dhe sigurisht në SHBA.
Në Shqipëri ka korrupsion të lidhur me varfërinë. Kjo mund të luftohet vetëm nëpërmjet konceptit të ekonomisë sociale të tregut dhe një shteti kushtetues funksional dhe një demokracie parlamentare. Një agjenci kundër korrupsionit nuk ndihmon. Familjet kanë nevojë për një perspektivë ekonomike dhe sociale, ne e quajmë gjithashtu një të ardhme, në të cilën ata mund të ushqejnë familjet e tyre në afat të gjatë me punën e tyre. Kjo aktualisht nuk është e mundur në Shqipëri. Ekziston edhe korrupsioni masiv dhe i fuqishëm qeveritar i ekzekutivit Rama. Në këtë sektor po humbasin asetet kombëtare të shtetit shqiptar dhe ndihma ndërkombëtare.E vetmja mënyrë për ta korrigjuar këtë është neutralizimi i qeverisë aktuale Rama. Largimi demokratik përmes zgjedhjeve nuk është i mundur në Shqipëri, sepse nuk ka ligj zgjedhor demokratik dhe çdo zgjedhje që nga viti 2013 është manipuluar fuqishëm. Kush përfitoi prej saj? Rama.
Megjithatë, ajo që ka ndryshuar vitet e fundit është vetëdija për ekzistencën e saj – “ajo ka dalë nga hijet”.
Shoqëria civile shqiptare, pra opozita properëndimore dhe grupet ndërkombëtare të interesit i janë bashkuar luftës.
Konventa e OECD-së për Luftën kundër ryshfetit të zyrtarëve publikë të huaj në transaksionet e biznesit ndërkombëtar, e cila hyri në fuqi më 15 shkurt 1999, vendosi standarde ligjërisht të detyrueshme për të kriminalizuar ryshfetin e zyrtarëve publikë të huaj në transaksionet e biznesit ndërkombëtar.Kjo Konventë e OECD-së është instrumenti i parë dhe i vetëm ndërkombëtar kundër korrupsionit që synon “anën e ofertës” së transaksionit të ryshfetit.Një gur i rëndësishëm kilometrik në luftën kundër korrupsionit ishte miratimi i Agjendës 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në shtator 2015, e cila përfshin 17 objektiva të zhvillimit të qëndrueshëm (Substainable Development Goals). Këto objektiva të zhvillimit të qëndrueshëm u bëjnë thirrje të gjitha vendeve që të “promovojnë prosperitetin duke mbrojtur planetin”. 16 objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm merren me “paqen, drejtësinë dhe institucionet e forta” dhe mbështeten nga dhjetë të ashtuquajturat “objektiva të rezultateve”, një prej të cilëve është lufta kundër korrupsionit. Korrupsioni largon pjesën më të madhe të pasurisë botërore, e vlerësuar në 1.5 deri në 2 bilion dollarë, nga ekonomitë prodhuese. Pa një luftë efektive kundër korrupsionit, axhenda 2030 nuk do të arrihet. Një luftë efektive kundër korrupsionit nuk mund të bëhet aktualisht në Shqipëri, kjo kërkon një shtet kushtetues që nuk ekziston.Por komuniteti ndërkombëtar mund të kërkojë llogari nga aktorët e vet, qofshin ambasadorë, përfaqësues të OJQ-ve, politikanë dhe të tjerë.
Çështja McGonigall tregon , do të flasim më vonë se si funksionon një shtet i së drejtës. SHBA-të janë një shembull i shkëlqyer në këtë pikë.
“Po humbasin asetet kombëtare të shtetit shqiptar dhe ndihma ndërkombëtare.E vetmja mënyrë për ta korrigjuar këtë është neutralizimi i qeverisë aktuale Rama. Largimi demokratik përmes zgjedhjeve nuk është i mundur në Shqipëri, sepse nuk ka ligj zgjedhor demokratik dhe çdo zgjedhje që nga viti 2013 është manipuluar fuqishëm. Kush përfitoi prej saj? Rama.”
Do të doja të shtoja krahas kësaj pyetjeje: Nëse do të masim nivelin e korrupsionit në Shqipëri në bazë të qeverisë aktuale, cili do të ishte ai?
Ka shumë përkufizime të korrupsionit; termi është po aq i gjallë dhe kompleks sa edhe fenomeni që ai përshkruan. Të biem dakord që është një formë e veçantë vjedhjeje, nëpërmjet shpërdorimit të detyrës publike, funksionit në ekonomi apo mandatit politik në dobi të tjetrit. Zakonisht ka një transaksion financiar dhe/ose shërbime seksuale ose dhurata droge.
Ju pyesni nëse mund të matet korrupsioni? Ndryshe nga shumë krime të tjera, korrupsioni ka vetëm autorë nga të dyja palët dhe nuk ka viktima të menjëhershme. Personi që jep ryshfet është po aq autor sa edhe personi që pranon ryshfet. Për shkak se të dy punojnë së bashku, zbulohen vetëm disa raste korrupsioni.Por, në këtë pikë duhet të mendojmë. Në Shqipëri situata është ndryshe. Shumica e aktorëve ekonomikë gjenden në një situatë të vështirë. Në Shqipëri, aktori qendror i korrupsionit është ekzekutivi Rama. Nëse një aktor ekonomik në Shqipëri dëshiron t’i shmanget kësaj organizate dhe kërkesave të saj, ose duhet të heqë dorë nga kompania e tij, ose do të shpronësohet, siç ndodhi me disa televizione kritike ndaj qeverisë, ose autoriteti antikorrupsion do të ndërmarrë veprim kundër kompanisë, ose si në rastin Mc Gonigal, një polic i huaj i korruptuar është i mandatuar dhe merr masa. Në këtë aspekt, në autokraci, ndryshe nga sistemet demokratike, me korrupsion të strukturuar më së shumti kemi të bëjmë me korrupsion qeveritar. Korrupsioni pengon zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, shkatërron strukturat shtetërore dhe nxit mosbesimin mes njerëzve.
Zyrtarë të futbollit që shesin votat e tyre në zgjedhje, politikanë që ndikojnë në ligjet për para, politikanë dhe zyrtarë shqiptarë që janë “bujarë” në dhënien e lejeve, mjekë që duan një faturë shtesë dollari, në mënyrë që babai apo nëna e një familjeje shqiptare të mund të furnizohet vërtet mirë dhe të zgjas dorën: Korrupsioni ka shumë fytyra edhe në Shqipëri.
Çfarë thotë indeksi i korrupsionit i Transparency International?
Indeksi i korrupsionit është mjeti më i njohur për matjen e korrupsionit. Botohet një herë në vit dhe së fundi është botuar më 31 janar 2023.Është një i ashtuquajtur indeks perceptimi – ai nuk mat se sa i madh është korrupsioni në të vërtetë në një vend, por më tepër se sa fort korrupsioni perceptohet si problem. Shqipëria renditet aty e 101-ta.Përcaktimi i kësaj renditjeje bazohet në përmbledhjen e një numri të madh studimesh dhe raportesh.Këto studime bazohen në anketat e ekspertëve, si ekonomistët dhe shkencëtarët politikë, sipërmarrësit vendas dhe investitorët e huaj. Pra, popullsia nuk është anketuar.Korrupsioni zakonisht zbulohet dhe ndëshkohet shumë rrallë. Përveç dëmeve materiale, ka edhe dëme jomateriale. Besimi është një faktor i rëndësishëm ekonomik. Sa më i madh të jetë mosbesimi social, aq më shumë njerëzit priren të bëjnë biznes vetëm brenda mjedisit të tyre – për shembull, familjes ose fshatit të tyre – siç është rasti në Shqipëri. Askush nuk i beson më tjetrit. Kjo është një thikë pas shpine për mundësitë e zhvillimit të Shqipërisë.Kjo është arsyeja pse, për shembull, është e vështirë të thuhet nga një krahasim ndërkombëtar i statistikave të krimit se sa korrupsion ka në të vërtetë në Shqipëri. Procedimi penal në çështjet e korrupsionit madje mund të jetë një shenjë e mirë – si tregues se një vend funksionon nën sundimin e ligjit dhe korrupsioni po del gjithashtu në dritë dhe natyrisht anasjelltas, mungesë e shtetit ligjor, si në Shqipëri, çon në një shkallë të ulët zbulimi. Pra, për mendimin tim, renditja e Shqipërisë në indeks është ndoshta pak pas Somalisë, por nuk ka burime të besueshme të dhënash. Ju sigurisht mund të përdorni numrat e refugjatëve nga Shqipëria si një parametër vlerësimi, por kjo do të duhej të diskutohej diku tjetër.
“Korrupsioni ka shumë fytyra edhe në Shqipëri: Korrupsioni pengon zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, shkatërron strukturat shtetërore dhe nxit mosbesimin mes njerëzve.Zyrtarë të futbollit që shesin votat e tyre në zgjedhje, politikanë që ndikojnë në ligjet për para, politikanë dhe zyrtarë shqiptarë që janë “bujarë” në dhënien e lejeve, mjekë që duan një faturë shtesë dollari, në mënyrë që babai apo nëna e një familjeje shqiptare të mund të furnizohet vërtet mirë dhe të zgjas dorën”
Cilat kushte nxisin dhe cilat reduktojnë korrupsionin?
Në mbarë botën, vendet me nivele të larta të korrupsionit të perceptuar kanë disa gjëra të përbashkëta.
Mbi të gjitha, ato karakterizohen nga nivele të larta varfërie, pabarazi sociale dhe institucione të dobëta shtetërore. Përveç kësaj, korrupsioni është shumë më i përhapur në autokraci sesa në demokraci për shkak të mungesës së shtetit ligjor.
Për të vëzhguar këtë lidhje midis gërryerjes së demokracisë dhe shtetit të së drejtës dhe rritjes së korrupsionit, mjafton të shikohet Shqipëria.
Që nga viti 2013, Rama ka qeverisur atje, i legjitimuar në bazë të zgjedhjeve parlamentare të falsifikuara dhe mungesës së një ligji zgjedhor demokratik dhe perceptimi i korrupsionit në Shqipëri po rritet vazhdimisht.Ndarja e pushteteve mes legjislativit, ekzekutivit dhe gjyqësorit është dëmtuar në Shqipëri që kur qeveria rriti ndikimin politik mbi gjyqësorin në vitin 2018.
Vendi është tani në vendin e fundit në BE në indeksin e perceptimit të korrupsionit.Nga ana tjetër, Greqia po ndjek të kundërtën. Ata performojnë më mirë sot në krahasimin ndërkombëtar, sesa disa vite më parë. Një dekadë më parë, Greqia renditej e 94-ta nga 180 vende dhe territore të regjistruara nga Transparency International, por vendi tani është ngjitur në vendin e 51-të.Sfondi janë reformat që janë dakord me donatorët ndërkombëtarë që nga viti 2010 e në vazhdim si pasojë e krizës së rëndë financiare. Këto reforma janë monitoruar nga afër që atëherë, përfshirë nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD).
Megjithatë, synimi kryesor është që Greqia të ketë një shtet kushtetues funksional, një demokraci parlamentare dhe zgjedhje parlamentare të organizuara mbi bazën e një ligji zgjedhor demokratik, të cilat nuk manipulohen masivisht si në Shqipëri.
1.1 Termi më i përdorur i Ramës në fushata dhe mbledhje të ndryshme qeveritare është tërmeti. Tani, duke krahasuar këtë term dhe duke iu përmbajtur ritmit të pyetjes së mëparshme, cili do të ishte niveli i korrupsionit në Shqipëri, i matur në terma sizmologjikë, i matur me ekspertizën tuaj? Le të imagjinojmë. Mund të na jepni një numër?
Nëse gjërat vazhdojnë kështu, Shqipëria nuk ka të ardhme. Është koha që ndershmëria, mirësjellja, patriotizmi, vlerat qytetëruese, respekti dhe profesionalizmi të bëhen edhe një herë karakteristika të spikatura të politikës shqiptare.
1.2 Duke e imagjinuar, a besoni se ka ndonjë shans për të mbijetuar për qeverinë e Ramës apo për Shqipërinë?
Jo, koha e tyre ka mbaruar. NATO, SHBA, Evropa, Kina, Turqia, nuk kanë nevojë për asnjë, siç thotë shtypi ndërkombëtar: Qeveria MAFIA Rama.Shoqëria shqiptare dhe ekonomia e saj nuk kanë nevojë për një organizatë të quajtur Rama.Duke përdorur Gjermaninë si shembull, mund të shihni qartë se ne kemi rindërtuar një nga ekonomitë më të mëdha në botë nga asgjëja; pa një qeveri MAFIA, njerëzit në Gjermani jetojnë në siguri dhe prosperitet.Ky është një synim që duhet ngulitur në mendjen e shqiptarëve dhe përfaqësuesve të tyre të biznesit, ka një mënyrë tjetër dhe më të mirë.
Nesër do të lexoni:
Hetimet për kokat e larta të qeverisë Rama dhe arratisjet më të bujshme
Kompanitë koncesionare, roli i BE dhe deri ku shkojnë abuzimet
Skandali McGonigal dhe dorëheqja e Ramës
Sekreti i mbajtjes së Edi Ramës në pushtet
Dështimi i iniciativës për Ballkanin e Hapur dhe kthimi në Procesin e Berlinit
