Sado që të mendohet e të thuhet, se “miniera është zhdukur”, në Memaliaj ndesh përherë detaje, fakte, histori dhe emra nga 40 vitet e minierës. Mjafton të jesh vetëm pak minuta në një familje memalijote, ose në një kafene të qytetit dhe biseda e debati kanë si “menu” dhe minierën. Këtë e ndeshëm edhe ditën kur po bisedonim me banorë të këtij qyteti. Ndërsa pinim kafe, nisi të flitej për punën e madhe që ka bërë brezi i parë minatorëve dhe banorëve të këtij qyteti që hapi në vitin 1949, si dhe brezat që zhvilluan dhe mbajtën minierën gjallë deri në vitet ‘70, kur në minierë u fut brezi i dytë i minatorëve e deri në vitin 1990, kur minera nisi të mbyllej. Nga kjo bisedë, mësova se një grup të rinjsh të brezit të tretë, aktualisht banorë të Memaliajt, kanë marrë iniciativën të përgatisin një historik të viteve 1950-1990, për të përkujtuar 40 vitet e minierës së qymyrit, prindërit dhe gjyshërit e tyre minatorë e punëtorë të brezit të parë të minierës dhe qytetit. Këtë ide për të lënë një copëz “histori” për brezat e Memaliajt tani që miniera nuk ekziston më, ma kanë shprehur afro 4 vite më parë dhe mjekët e qytetit Sefer Shehu e Çerçiz Myftari, mësuesit Fejzi Elmazi, Viron Laska e Luan Meta, madje dhe shumë të rinj. Kjo nismë, përveçse histori miniere është dhe nderim për ata njerëz të thjeshtë, të cilët e nisën punën krejt pa bujë, pa mburrje, duke jetuar mes shumë fëmijëve, mes sakrificash, lodhjesh, varfërisë, mes kushteve të vështira të banimit. Ata punuan nga 30 vjet në minierë, në transportin e qymyrit, në mjekësi, arsim, në ushqimin dhe strehimin e minatorëve. Ishte një qytet “KANTJER PUNE”, me njerëz të ndarë në dy kategori: Ata që punonin në minierë dhe ata që i shërbenin minatorëve. Mbi ta, përherë e bujshme dhe e kapardisur qëndronte “kasta” e këtij qyteti, ose “blloku” siç e quanin që në ato kohë “djemtë e mbrapshtë” të Memaliajt. Vetëm kjo “kastë” merrte e ndante privilegjet, “meritat”, “titujt” dhe ofiqet brenda llojit. Ndërsa ATA, për të cilët është menduar të bëhet një historik kujtimi e nderimi, për 40 vjet kanë qëndruar të “pa gojë” dhe nuk janë “zënë me gojë” prej shtetit që i shërbyen. Ata vetëm kanë prodhuar qymyr ditë e natë dhe nuk kanë kërkuar privilegje e madje, as nuk janë përfillur. Këta njerëz vitalë, të heshtur e të mbuluar me heshtje deri sot, në Memaliaj i quajnë “heronj të heshtur”, që dhanë gjithçka për qytetin e tyre, duke lënë emrin dhe kontributin në kujtesën e brezit të sotëm. Në fakt, si në çdo qytet tjetër të “klasës punëtore” dhe në Memaliaj kishte 2 “Heronj të Punës Socialiste” e deputetë minatorë. Kishte edhe 10 “Nëna Heroina”, që kishin lindur nga 9-12 fëmijë. Këta ishin “heronj” të njohur, të shpallur, që dilnin shpesh nëpër tribuna. Ndërsa këta për të cilët po flasim, ishin dhe kanë mbetur “heronj të heshtur”, ose më saktë të lënë në heshtje. Ata që kishin ndërmarrë iniciativën për të përkujtuar ish-minatorët, punëtorët, shoferët e minierës, mësuesit, mjekët e deri tek punonjësit e ushqimit social, na kërkuan “si nder” që ndër qindra emrat e këtyre “heronjve të heshtur”, të publikonim në gazetë disa prej tyre:
1. Ramadan Xhelo
2. Tahir Gashi
3. Rushit Kanani
4. Reshat Nela
5. Qamil Hodo
6. Malo Çobani
7. Sali Lika
8. Qani Ago
9. Qani Vrenozi
10. Belul Merdani
11. Minella Gjoka
12. Simon Çaçi
13. Ramiz Selfo
14. Isa Ruçi
15. Nafije Tafili
16. Aseni Hysi
17. Fejzi Elmazi
18. Karafil Caushi
19. Syrja Xhemali
20. Xhevit Mamaj
21. Laver Shehu
22. Laver Nelaj
23. Sefer Shehu
24. Çerçiz Myftari
25. Fejzi Elmazi
26. Spiro Kreci
27. Shega Hoxha
28. Hasan Caushi
29. Guçe Guma
30. Guçe Tahiri
31. Foto Suli
32. Myftar Bega
33. Cano Mema
34. Selman Beshiku
35. Selim Canaj
36. Hasan Halili
37. Myslim Kasaj
38. Brahim Meçe
39. Hysni Hoxha
40. Eqerem Llanaj
41. Astrit Çaçi
42. Qako Laska
43. Bajram Ziflaj
44. Bilbil Hoxha
45. Sefer Kura
46. Rustem Deshiku
47. Ismail Meta
48. Zeman Brahimi
49. Sami Halili
50. Qemal Shehu
51. Ahmet Shehu
52. Margarita Jonuzi
53. Lulo Maçi
54. Qemal Kalemi
55. Seit Qendro
56. Ismail Spaho
57. Meçe Abedini
58. Bari Hoxha
59. Sulo Merdani
60. Yzedin Xhemali
61. Mestane Hysi
62. Sadik Osmëni
63. Bajram Caca
64. Sejdi Bilaj
65. Shaban Kalemi
66. Bilbil Hoxha
67. Shamet Malaj
68. Nexhip Disha
69. Teme Rroko
70. Hajdar Sako
71. Izet Fejzo
72. Resul Saka
73. Sefedin Gucaj
74. Eqerem Gogo
75. Kamber Lulo
76. Nexhip Shehu
77. Ismet Lamaj
78. Hysen Meta
79. Arsino Zaimi
80. Leta Hodo
81. Asim Xhaferri
82. Cano Mema
83. Halil Elmazi
84. Vasil Dine
85. Andon Çoka
86. Halil Ruka
87. Sotir Koçi
88. Isuf Xhani
89. Qamil Llaka
90. Myslim Xhezairi
91. Ilir Ndreu
92. Fasli Hysesani
93. Refi Çibuku
94. Filip Dhespo
95. Avdi Caushi
96. Qani Ymeri
97. Zija Muçi
98. Xhemal Manaj
99. Kadri Llakaj
100. Hajri Mustafaraj
