“Kryeqyteti i betonit”, Tirana e pesë parqeve ka mbetur në letër

641
Sigal

Tirana është qyteti shqiptar që ka shënuar rritjen më të lartë dhe të vazhdueshme të popullsisë. Lëvizjet e brendshme demografike të popullsisë nga zonat rurale apo qytetet e vogla drejt metropolit erdhën në mënyrë graduale në një hark kohor prej 20 vitesh. Grafika më poshtë tregon se vetëm në tetë vitet e fundit, Tiranës i janë shtuar më shumë se 114,255 banorë, duke e çuar numrin total të banorëve të kryeqytetit në 895,160. Kjo bazuar në shifrat zyrtare të INSTAT, por kur flitet për persona që e zhvillojnë jetën në kryeqytet dëgjohet shpesh shifra 1 Milion banorë.

Një tjetër fakt është edhe shtimi i ndërtimeve, që në ndryshim nga konstantja e popullsisë ka pësuar ulje dhe ngritje ekstreme në të njëjtin hark kohor. Vetëm në dy vitet e fundit (2017-2018) janë dhënë thuajse dyfish leje ndërtimi më shumë se në 5 vjeçarin 2012 – 2015 të marrë së bashku.

I vetmi tregues i paralizuar në këtë qytet ndryshimesh të mëdha, mbetet numri i hapësirave të gjelbra. Tirana e viteve 50′ (180 mijë banorë) dhe kryeqyteti i sotëm (rreth 900 mijë) kanë vetëm një të përbashkët, Parkun e Madh të Liqenit Artificial.

“Në qoftë se e kthejmë në metër katror i bie të kemi rreth 1 milion e 300 mijë m2 sipërfaqe e gjelbër në Tiranë. Po të llogarisim që Tirana ka rreth 1 milion banorë, i bie që Parku ka rreth 1.3 m2 sipërfaqe të gjelbër për banorë, shumë pak” sqaron specialist i mjedisit Abdulla Diku duke shtuar se norma e vendosur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë është minimalisht 9 m2 për banor.

Bashkia e Tiranës në planin miratuar planin e përgjithshëm vendor “Tirana 2030”, ku parashikohet krijimi i një kurore të gjelbër të qytetit, e cila do të përfshinte edhe pesë parqe të qytetit:

-Parkun e Madh të Liqenit Artificial

-Liqenin e Farkës

-Parkun e Kasharit

-Liqenin e Vaqarrit

-Parku i Dajtit


Vazhdimisht artikulohet nga zyrtarët lokalë se “Tiranës do t’i shtohen 5 parqe të reja”, por shumë të pakta janë mundësitë që qytetarët që jetojnë në zonat me ndotje dhe dendësi më të lartë ndërtimesh, të shpërndahen në pesë parqet periferike të Tiranës, për të cilat na imponohet të besojmë se janë parqe qyteti.

“Jo të gjithë pyjet mund të quhen park qyteti”

Nisur nga ky shqetësim, Citizens Channel zhvilloi një vëzhgim në katër parqet kryesore të Tiranës. Së pari duke përcaktuar çfarë është një park qyteti dhe çfarë është një hapësirë natyrore periferike.

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë banorët e zonave urbane duhet të kenë akses në një hapësirë të gjelbër prej të paktën 0.5 – 1 hektar në një distancë prej 300 metra linear (ecje prej pesë minutash) nga banesat e tyre.

Nëse nisesh nga një zonë qendrore e Tiranës, asnjë nga këto parqe nuk është i aksesueshëm lehtësisht. Për t’i arritur këto hapësira qytetarët që përdorin automjetet duhet të udhëtojnë 29 minuta për në Parkun e Kasharit, 25 për në liqenet e Farkës dhe Vaqarit dhe 53 minuta për në Dajt.

Citizens Channel ka siguruar investimet që pushteti lokal ka bërë, përmes Agjencisë së Parqeve dhe Rekreacionit pranë Bashkisë Tiranë, në katër parqe të qytetit, përfshirë dhe kopshtin zoologjik. Infografika tregon se edhe pse Kashari, Farka, Vaqari janë shumë larg standardeve të një parku rekreativ, shumë pak para janë investuar aty vitet e fundit dhe gjithmonë e më shumë tendenca është në përmirësimin e Parkut të Liqenit Artificial.

Përpos angazhimit për ta kthyer liqenin e Farkës në një park, dhe ndër të tjera në parkun e dytë më të madh në kryeqytet, investimet e realizuara në këtë zonë për periudhën 2016-2018 kanë ardhur në rënie nga viti në vit. Në vitin 2016 janë investuar 6.192.656 lekë. Në vitin 2017, kjo shumë zbret në 710.171 lek dhe për vitin 2018 në 209,160 lek.

Në një park normal, pushteti vendor do të duhej të merrte në pronësi truallin duke kompensuar pronarët, për ta kthyer atë në fusha sportive dhe hapësira rekreacionale. Por në Parkun e Farkës nuk ka asnjë terren sportiv dhe shëtitorja buzë liqenit ndërpritet në hyrjen e një kompleksi rezidencial vilash të lënë përgjysmë që nga viti 2015, duke vazhduar në formën e një shtegu të pashtruar që sërish kalon krah një toke të rrethuar për ndërtim.

Liqeni i Farkës plotëson vetëm katër nga 10 kriteret për tu klasifikuar si park qyteti. Aty mungojnë korsitë e biçikletave, burimet e ujit të pijshëm, përshtatje të terrenit për aktivitete rekreacionale si piknik apo fusha sportive, ndërkohë që shtigjet që duhej të lidhnin parkun ndërpriten.

Ekzaktësisht 3 vjet më pas, në prill 2019, Kryebashkiaku u rikthye në liqenin e Farkës me të njëjtin premtim: “Jam i bindur se mandatin e dytë do të jetë padyshim një nga parqet e reja, me korsitë dhe me të gjithë shërbimet e tjera, vërtet për t’u pasur zili, dhe për të rritur standardin” deklaroi Veliaj.

Situata sot në rezervuarin e Kasharit është shumë e ndryshme nga ajo që u premtua e vazhdon të premtohet. Për të hyrë me makinë, duhet kaluar në një rrugë të rrezikshme e të paasfaltuar. Ndërsa këmbësorët, duhet të kalojnë traun e parkimit të një lokali privat, për të shkuar në parkun që gjithsej ka pesë stola dhe 4 mjete force të vendosura që në kohën kur Kashari ishte komunë më vete.

Të dhënat e siguruara nga Agjencia e Parqeve dhe Rekreacionit tregojnë se Bashkia e Tiranës ka investuar vetëm 576 mijë lekë në Parkun e Kasharit gjatë tre viteve të fundit. Ndërkohë kjo hapësirë plotëson vetëm dy nga 10 kriteret për tu quajtur park. Nuk ka një rrugë me trotuarë apo korsi biçiklete që e lidh parkun me rrugën kryesore, mungon çdo tabelë orientuese, nuk ka burim uji të pijshëm e as ambiente të përshtatura për aktivitete sportive, piknik apo ecje.

Në gusht të vitit 2015, pak ditë pas marrjes së detyrës, Kryebashkiaku Veliaj vizitoi parkun e Vaqarrit: “Më vjen mirë që ky park i ri do të jetë në dispozicion në një kohë të shkurtër”, deklaronte Veliaj duke e shpallur zonën park të Bashkisë së Tiranës, me premtimin për ta kthyer atë si Liqeni Artificial i Tiranës.

24 vjet laj-thaj veç Parku i Liqenit. Se shpejti Parku i ri Vaqarr 1km nga Kombinati “, deklaronte Veliaj në 2015. Ndërkohë Parku i Vaqarit ka marrë 0 lekë investime në 2016, 6.000 lekë në vitin 2017 dhe 108,720 lekë në 2018.

Investimet janë inekzistente në Parkun e Vaqarrit, vetëm 114,720 lekë në tre vite. Vëzhgimi i realizuar nga Citizens Channel tregon se kjo hapësirë nuk plotëson asnjë nga kriteret për të qenë park. E vetmja mënyrë për ta gjetur ku ndodhet është të pyesësh banorët, pasi jo vetëm që nuk ka asnjë tabelë orientuese, por nuk gjendet as në hartë. Parku është krejtësisht i pa aksesueshëm në këmbë, pasi për të shkuar aty duhet ecur një kilometër në një rrugë pa trotuare.

Edhe aksesi me automjet është një sfidë më vetë, pasi në gjithë rrugën dhe zonën rreth hyrjes së improvizuar të parkut (një shteg i paasfaltuar), nuk ka asnjë hapësirë parkimi. Për të arritur tek shtegu i hyrjes tek liqeni duhet ecur për rreth 15 minuta, por sërish veç mbetjeve të shpërndara kudo, nuk gjendet asnjë shenjë investimi.

Parku i Liqenit:

Parku i Madh i Liqenit Artificial të Tiranës (PMLAT) është aktualisht e vetmja hapësirë e gjelbër në Tiranë që ka kriteret për tu quajtur park qyteti. Aty nuk mungojnë as stolat, fushat sportive, shtigjet për vrapim, ecje dhe korsi biçikletash. PMLAT gjithsesi ka vazhduar të marrë pjesën e luanit në buxhetin e APR për parqet (37.5 milionë lekë), duke marrë 5 herë më shumë investime se të gjithë parqet e tjera të marra së bashku.

Edhe liqeni artificial nuk i ka shpëtuar problemeve të shumta që kanë ngritur shqetësim mes qytetarëve. “Ka pasur kafshime të herë pas hershme, të pjesëve të ndryshme të parkut. Ndërtimet e fundit që janë miratuar tek diga, poshtë digës së liqenit, dhe ndërtime të tjera që kanë nisur në krahun lindor të parkut pra në pjesën ku parku takohet me rrugën e Elbasanit”, thotë për Citizens Channel aktivisti Pano Soko.

Kompleksi “Park Gate” i ngritur në një zonë që dikur ishte pjesë e parkut, ndërtimet e shumë debatuara tek diga e liqenit artificial, betonizimi i rrugës Faik Konica me 9 ndërtime të reja, janë vetëm disa nga cenimet që i janë bërë parkut të liqenit.

“Askush nuk e di që parku i liqenit artificial i Tiranës, nuk ka asnjë status ligjor. Për të gjithë njerëzit që thonë park, dikush park natyror, dikush park etj, etj, por ligjërisht nuk figuron në asnjë inventar të zonave të mbrojtura të Shqipërisë“, tregon ambientalisti Abdulla Diku. Tirana e vitit 2019, ku jetojnë rreth 1 milion persona, në deklaratat e zyrtarëve ka pesë parqe të mëdha, por në realitet ka vetëm një park, totalisht të pambrojtur në aspektin ligjor, që po “kafshohet” nga të gjitha anët, duke humbur betejën me kullat shumëkatëshe./Citizens/