Përsiatje mbi poemën “Nëntë vjet e nëntë ditë” të Petrit Rukës.
Nga Kristo Çipa
Shënim autorial
Nuk mund të mungonte një ditë pa u shprehur për librin tim poeti dhe shkrimtari i njohur piluriot Kristo Çipa, njëri prej mendjeve të shquara të dinastisë Çipa, (vëllai i bardit tashmë legjendar Lefter Çipa dhe xhaxhai i poetit dhe gazetarit Aleksandër Çipa) mbi librin tim “Nëntë vjet e nëntë ditë.” Mbi këtë poemë baladeske që ngjarjet i vendos pikërisht në Pilur, këtë fshat ikonë të këngës së famshme të polifonisë labe e asaj bregase.
Nuk besoj se është thjesht një përkëdhelje sedre dhe falënderim si djalë i atij vendi, por diçka më shumë se sa kaq.
Faleminderit Kristo i dashur për këtë shkrim kaq mençuror e plot dashuri për librin tim!
Petrit Ruka
Në një truall krejt origjinal, me identitet plotësisht të saktësuar, Kostandini i baladës, nëpërmjet fantazisë krejt të qelqtë të Petrit Rukes, u rikthye pas disa shekujsh, besëmbajtur në të dy krahët. Aq shumë dashuri dhe endje sa ka Petrit Ruka për Pilurin, peizazhin, ritet, njerëzit, shpendët, qiellin, besën, këngët, dertet, detin nuk kanë as vetë bijtë e vet dhe as shenjtorët që vigjilojnë prej shekujsh shpirtrat dhe psherëtimat e tyre. Distanca nga Tepelena në Pilur, shumë herë më e vogël se ajo nga Piluri në Spanjë, është shumë e volitshme që nëpërmjet valëve të Vjosës të rikthejnë detin për tek rrëketë ujëmbledhëse. Lisat e kishës si stacionet në hapësirë, të dërgojnë sinjale të qarta tek mendjet fantazi ndezur dhe penat elegante ar-pikuar. Te bijtë e Tepelenës shpesh herë në historinë tonë kanë parë me flurudhë horizontet e padepërtueshme të maleve kapriçioze.
Por le të shohim me qetësi se sa realisht është Kostandini i baladës së Petritit! Ky Kostandin tashmë ka pasaportë, ka vizë të rregullt dhe udhëton për te mbreti i Spanjës së bashku me dhjetëra bregas të identifikuar në histori.
Udhëton në mënyrën më të pabesueshme në një terren krejtësisht real dhe arin të bindë se besa ngelet gjëja më e patundur e tij dhe njerëzve të tij (pra udhëton nëntë ditë, kapton nëntë male, ka lënë peng dy zemra të djegura matanë dhe këtë anë të Mesdheut,100 kapedanë peng të besës). Në psikologji, ndriçim, karakter, ritual, trimëri, shkathtësi, zgjuarsi, pilurioti Kostandin nuk mbart mbi vete pluhurin e baltës, as nuk shalon rrasën e varrit, por vërteton nën dritën e diellit, sytë e mbretit, princeshës bejkë dhe babait të tij se ajo që beson dhe premton bëhet me domosdo realitet.
Dihet historikisht që kapedanë nga krahina e Himarës kanë shkuar dhe luftuar pranë mbretit të Spanjës në ditët më të vështira të tij, duke e rikthyer në fron dhe pas kësaj beteje ata janë rikthyer në Himarë së bashku me privilegjet që u takojnë fitimtarëve. (Është kjo arsyeja që në kohën e sundimit osman në brigjet shqiptare, paria e kësaj krahine i kanë kërkuar publikisht mbretit spanjoll që mbretëria e tij të shtrihej deri në këto brigje). Pra, terreni nuk është imagjinar, por real së bashku me veprën më shumë se realiste.
E fejuara e Kostandinit në mënyre kronologjike ka nanuritur ëndrrën të mbështjell me shajakun e zakonit. Nëntë vjet e nëntë ditë (këto nëntat e legjendave dhe baladave na kanë rënduar rëndë) duke mos dyshuar asnjë moment, i kaloi përballë detit, brenda reve. Por ajo që beson zemra qenka shumë më e fortë se sa zakoni dhe forca e tij. Forca tërheqëse e magjisë së dashurisë, në përshpirtjen e saj, nuk mund të llogaritet nga asnjë formulë fizike, as nga misteri i altarit martesor dhe as nga urdhëresat qiellore. Besa me bekim i zemrave është mrekullia ku çdo baladë, mit, legjendë dhe çfarëdo tjetër mund të qëndrojnë të hijeshuara në mijëravjeçarët që shkuan dhe ardhmërinë mistike.
Përse baladat tona të besëmbajtjes duhet me patjetër të kenë brenda mbretër, princa e princesha, krajlë, sulltanë, papë, lordë, kontë? Arsyeja është e thjeshtë. Trualli i këtyre baladave ka qenë midis perandorive më të mëdha dhe më mizore të kohërave që kaluam. Për të mbijetuar nën pelerinën e fatshuarjes së kombeve, na duhej herë pas here të bënim mrekulli që të na ruhej ekzistenca, ashtu si hapja e negociatave tani në kohët moderne.
Ekzistence për dashuri “bio”, shqiptarët nuk kanë pasur dhe që dashuria të ngelej ashtu na duhej që hapësirën midis qiellit dhe tokës, maleve dhe deteve, të pamundurës me të mundurën, jetës dhe vdekjes ta bashkonim me çudibërje njerëzore.
Kostandini nga Piluri e bëri jetë, duke bindur jo vetëm spanjollët me mbretin e tyre por edhe të vetët, duke filluar nga babai i të fejuarës dhe vet altarin martesor. Pra ekzistojmë nga çudibërja njerëzore (Jo si ajo e shën Terezës, por aq të shndritshme sa ajo).
Petrit Ruka lindur nga mitra e mitologjive do të na i sjellë të qelibartë dhe pa asnjë firo artistike, më bukur se dhe vetë Homeri, baladën e të gjallit dhe për të gjallët e sotëm të shpërndarë si ëndrra nëpër meridianët dhe paralelet e këtij globi, që na solli mbi dheun e tij ndër të parët e njerëzimit, por që ndau me ne shumë nga dramat e tij jetëformuese.
Në qoftë se kjo baladë dhe shumë nga krijimet elegante të Petrit Rukës do të kishin fatin të lindin në një truall më të begatë dhe në një komb krenarie, që vendosën për fatet e të tjerëve, ai Petriti, do të ishte si shën Pjetri i Vatikanit dhe çdo varg apo fantazi e tij do të quhej vegim hyjnor.
Por edhe Petrit ka fatin tonë gunëgrisur dhe krijimet e tij do të ndriçojnë si qiri përshpirtje shumë kohë më vone, kur të pasmit tanë do të kenë shthurur pëlhurën e marrëzisë.
E megjithatë, si një nga bijtë e lindur dhe aktualisht banor dhe baladëkrijues i Kostandinit të Vogëlith pilurjot, i faleminderit në pafundësi pasurisë së fantazisë së penës!
Faleminderit Petrit Ruka!
Pilur, më 16. 06. 2019
Dashuria ka shijen e fortë të vdekjes…
“Mëkati nuk futet në gjërat që bëhen vetëm…”
Natën e mirë, thotë sportelisti, kur ngjisim shkallët.
Ti qesh nëpër to
Si djallushkë e padukur,
Je fshehur në jakën e dëshirës sime,
Si molë e butë shpirti,
Çdo natë aty, strukur…
Të duket i vonuar çelësi në vrimën e bravës,
Rrotullimi i tij në derën e mëkatit,
Kërcitja e dytë pas mbylljes nga pas,
Kërcitja e tretë në trurin tim të përflakur.
Tani më thuaj, Zot, se nga duhet nisur,
Ta pushtoj gur më gur
Këtë kështjellë prej gruaje të bukur,
Derisa prej rrënimit të saj
Të ndjehem një ushtar,
Ashtu siç dua! Përjetësisht i mundur…
Ajri hapet e ngjishet me nderim pas mureve,
Ta lërë më të lehtë lëvizjen e duarve,
Flakën e syve,
Heqjen e rrobave që vdesin tokës, pa varëse,
Te hija e të dyve.
Krevati sheh një ëndërr lisi për këmbët e dobëta,
Çarçafët fshijnë rrudhat,
Zbehin lulet e kaltra.
Tani të gjitha sendet e dinë dobinë e tyre
Dhe fiken një nga një,
Të udhëhequra nga llamba.
Nuk është ngërçi i hutimit në mpirjen e parë,
Po frika nga të nisesh.
Në këtë stepë pafund të shpinës,
Sa vjet duhen për ta shkruar me buzë,
Pa qenë Tolstoi i Ana Kareninës?…
Është një sekondë e vockël, ku duhet të vdesësh
Nga që dashuria e trupit është e fortë
Si vdekja.
Ka shijen e përsosur të saj, hap pas hapi,
Për t’u qindfishuar brenda çastit jeta.
Duhet t’i lëmë në tokë sytë, njësoj si këpucët,
Në tokë t’i lemë emrat,
Dhe joshjet në festa,
Flirtet e mëparshme, që të ngatërrojnë si tabelat,
Gjithçka që rrezikon atë “Hera e Parë,…”
Te Kujtesa…
Le ta fusim në dollapin e rrobave të shkuarën;
Ti burrat e tu dhe unë gratë e mia,
Të vajtojnë si në kore antike,
Të qajnë pse na humbën më kot kur s’ditën
Të na ruanin poshtë qerpikëve.
Tani që instinkti mblidhet si gjarpri nën gur,
Ku t’i vë duart tek ty?
Sa të marrë akordin e parë,
Pastaj notat e tjera e dinë symbyllur rrugën
Për në qendër të trupit nga etja i çarë.
Puna është të pikojë pika e parë e ujit,
Të të zgjojë kosheren e bletëve që fle,
Plot e përplot me hoje mjalti.
Tani je ti ajo që e shkruan poemën time
Me vargje biblik, të ndritur prej fati…
Tani unë kam ikur thellësive të frikshme,
I bindur se kam fillin e Arianës
Të lidhur te kërthiza.
Kreshpëroje barkun, vithet, kurrizin si kaprolle
Mbilli me driza…
Nuk dua t’ia di ku do të më çosh duke luajtur,
Në sa gojë luaneshës
Që hungërojnë poshtë barkut,
Frikës se nesër do të vdes dhe unë,
Le t’i dalë dhe guri i fundit i pragut…
…
Ditën e mirë, zonjë! – i them unë në mëngjes,
Pastruesja nga pas thotë:
– Ditën e mirë!
Me ah-un e keqardhjeje për natën e vetmuar,
Për çarçafët e virgjër, të dëlirë.
Dhe hap dritaren e bindur, se “mëkati”
Nuk futet tek gjërat që bëhen vetëm
Në jetë…
Ajri i dhomës i lumtur niset drejt qiellit,
Por ajri pa gojë…
Nuk flet…
Gjërat e mia të vogla…
Erdhi koha t’i mbledh gjërat e mia të vogla,
Siç bënte nëna me bohçen e saj në sepete
(Ku rrobat e reja të vdekjes vinin era ftua.)
Do nisem ndonjë ditë t’i mbledh në vendlindje
harruar atje, pikur për mua.
Them t’i mbledh përrenjtë e vegjël në një shishe,
T’i fus arat e vogla në një shamizë xhepi,
Këngët e harruara
Për drithërimën e parë të një fqinje
Inçizuar në gjethen e një plepi.
Do ta fus në xhep varrin e babait
Si një kuti shkrepëse,
Do t’i qep pas shpirtit përkëdheljet e Nënës,
Mbase zemrën do përdor si makinë qepëse.
Me penjtë e artë të Hënës…
Do t’i marr zogjtë e do t’i vë në fole të veshëve,
Dhe erërat në mushkri e në fymën e fundit,
Do kopjoj në të bardhën e syve bel- kthesat e Vjosës
Që meket pas zallit si grua
Në dhomën e saj të gjumit…
Do shkoj të marr shokët, të gjallë e të vdekur,
Do t’i vë tek koka e krevatit si librat e fundit
Nuk kam ç’lexoj gjë tjetër në këtë shtëpi…
Me strehë të vogla
Sa krahu i pëllumbit…
Si Nëna, njësoj si Nëna,
Që i kish gati të tëra
Me rroba të zeza, shami të zezë,
Palosur më dysh,
Dy fleta lisi si kartmonedha për taksën e Hadit
M’i vini sipër sysh.
Pastaj dy re të vogla Goliku në xhep,
Si pak letër për brengat
Që as varri si tret,
Po nisem t’i mbledh gjërat e mia të vogla
Të vetmen pasuri që ka një poet…
