Vuk Jeremiç, në kapacitetin e tij si President i Asamblesë së Përgjithshme të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) ka caktuar mbajtjen e një debati mbi punën e Gjykatës Ndërkombëtare të Hagës mbi Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi këtë të mërkurë, më 10 Prill. Debatin do ta hap presidenti serb Nikoliç dhe në debat do të marrë pjesë edhe zëvendëskryeministri i parë i Serbisë, Vuçiç. Më së pari një shpjegim se, cili është roli dhe pse u krijua Gjykata Ndërkombëtare të Hagës për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi, 20-vjet më parë. Gjatë dy dekadave të fundit, Gjykata Ndërkombëtare e Hagës ka mbrojtur viktimat e luftës, ndërkohë që ka dënuar ata që kanë kryer krime lufte mbi popullsinë e pafajshme civile, si edhe ata që kanë bërë abuzime të rënda të të drejtave të njeriut gjatë dekadës së ‘90-ve të luftërave në ish-Jugosllavi. Gjykata Ndërkombëtare e Krimeve, themeluar 10 vjet më parë, gjithashtu ka luajtur një rol me rëndësi për dënimin e atyre që kanë bërë krime lufte, si dhe krime kundër njerëzimit dhe gjenocid. Qëllimi i gjykatave ndërkombëtare pra është, të dënojë keqbërësit, të promovojë dhe mbroj të drejtat e viktimave të pafajshëm dhe të konsolidojë të drejtat e njeriut, anë e mbanë botës.
Vendimi i Jeremiçit, që në emër të Serbisë të organizojë një debat, në shumë qarqe ndërkombëtare po shikohet si një përpjekje propagandistike e Serbisë për të diskredituar punën e Gjykatës Ndërkombëtare të Hagës, (nuk është hera e parë që Beogradi është munduar të bindi botën me versionet e tij, tani të diskredituara, për ato që kanë ndodhur në ish-Jugosllavi gjatë 20 vjetëve të fundit). Por ndryshimi me përpjekjet e përparshme të Serbisë, është se tani Beogradi ka njeriun e vet në Kombet e Bashkuara, i cili po përpiqet që pretendimeve të Serbisë t’u japë vulën zyrtare të ligjshmërisë së OKB-së, pasi ai në kapacitetin e tij si president i Asamblesë së Përgjithshme, është i autorizuar të shkruaj raportin përfundimtar të debatit, natyrisht nga pikëpamja e zyrtarëve të Beogradit dhe aleatëve të tij, Rusisë dhe Kinës. Kjo është një situatë e hapët e asaj që quhet si “konflikt interesi”, gjë që asnjë person ose organizatë me reputacion nuk ia lejon vetvetes. Ky është një rast, ku një zyrtar i Kombeve të Bashkuara, ndryshe nga obligimet e detyrës së tij, për t’i shërbyer organizatës për të cilën punon, po shfrytëzon detyrën e tij për përfitime personale dhe të vendit të tij, dhe në dëm të së vërtetës dhe në përpjekje për të ndryshuar ose falsifikuar historinë e dy dekadave të fundit.
Serbia është tepër e dëshpëruar se Gjyqi i Hagës liroi kohët e fundit ish-komandantin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), Ramush Haradinajn dhe dy anëtarë të tjerë të UÇK-së, gjë që sipas nën-kryeministrit serb Vuçiç, “ka tronditur të gjithë serbët”. Zyrtari i lartë serb tha gjithashtu se, qeveritë që në të kaluarën kanë mbështetur punën e Gjykatës Ndërkombëtare, sipas tij, na qenkan “shokuar nga vendimet përfundimtare të kësaj gjykate në lidhje me gjeneralët kroatë Ante Gotovina dhe Mladen Markaç, por edhe Haradinaj”, shtoi zyrtari serb Vuçiç për agjencinë serbe të lajmeve Tanjug. Individë, shtete dhe organizata të ndryshme kanë shfaqur mos kënaqësinë e tyre në lidhje me debatin e OKB-së të sponsorizuar nga Serbia. Ndër të parët që shprehu mos aprovimin tij për mbajtjen e këtij debate, ishte Kryetari i Gjykatës Ndërkombëtare për krimet në ish-Jugosllavi, gjykatësi Theodor Meron. Ai, sipas Radios Evropa e Lirë, foli para disa ditësh në Institutin Brookings në Uashington ku kritikoi ashpër vendimin për debatin në OKB, duke thënë se ky vendim për zhvillimin e debatit mbi punën e Gjykatës, parashtron pyetje dhe ven në dyshim, “kushtet themelore të sundimit të ligjit”, duke shtuar se, ky nuk është “një debat, në të cilin pjesëmarrja ime do të jepte ndonjë kontribut të rëndësishëm ndaj normave ligjore në të cilat besoj unë”. Gjykatësi Meron u tha pjesëmarrësve në Institutin Brookings se, “shpallja e pafajësisë, ashtu si edhe shpallja e fajësisë, tregojnë se sistemi është i shëndetshëm, se ai funksionon”. Siç duket, Kroacia dhe Bosnja, ndër të tjera, kanë shprehur mos kënaqësinë për këtë debat të organizuar nga Vuk Jeremiç dhe janë shprehur se nuk do të marrin pjesë në të. Radioja b-92 në Beograd citon agjencinë Tanjug se, as Uashingtoni zyrtar nuk ka mirëpritur këtë debat, ndërsa citon një zyrtar të lartë të Departamentit amerikan të Shtetit se ka thënë që, ai beson se debati i ardhshëm në OKB do të përdoret për qëllime propagandistike të Serbisë. Por, vendet që kanë shprehur gatishmërinë e tyre për të marrë pjesë janë Rusia dhe Kina, të cilat vazhdimisht kanë përkrahur agjendën serbe në OKB, sidomos kundër mos njohjes dhe mos anëtarësimit të Kosovës në Organizatën e Kombeve të Bashkuara. Sipas gazetës serbe Veçernje Novosti, Moska dhe Pekini kanë shprehur gatishmërinë e tyre për të marrë pjesë në debatin e OKB-së të organizuar nga Vuk Jeremiçi.
Ndër organizatat jo-qeveritare që kanë reaguar ndaj mbajtjes së këtij debati janë edhe Kongresi i Boshnjako-Amerikanëve të Amerikës Veriore dhe Këshilli Konsultativ për Bosnje-Hercegovinën, të cilët në një letër drejtuar ambasadores së Shteteve të Bashkuara pranë Organizatës së Kombeve të Bashkuara, Susan Rajs shprehin shqetësimin e tyre në lidhje me atë që ata cilësojnë si agjendë e Jeremiçit në Kombet e Bashkuara dhe në të njëjtën kohë shprehen se, “Vuk Jeremiçi, si president i Asamblesë së 67-të të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, po vazhdon të përdorë Kombet e Bashkuara si një platformë të tijën për të përhapur agjendën nacionaliste serbe duke organizuar këtë debat dhe njëkohësisht është duke fyer rishtas viktimat e gjenocidit dhe spastrimit etnik në Bosnje Hercegovinë dhe Kroaci”. Në letrën e tyre këto dy organizata boshnjake në Amerikë, me të drejtë thonë se, “Dokumenti ‘zyrtar’ në lidhje me debatin që do të mbahet në Prill, pritet të përmbajë pikëpamjet serbe mbi luftërat në ish-Jugosllavi, në kurriz të fakteve tanimë të mirë dokumentuara dhe të drejtësisë”. Boshnjako-amerikanët theksojnë, në letrën e tyre drejtuar ambasadores amerikane pranë OKB-së se, “rishkrimi dhe falsifikimi i historisë është prioritet i agjendës së nacionalistëve serbë”, dhe njëkohësisht ata i bëjnë thirrje asaj, “Si shtetas amerikanë, por edhe si viktima të spastrimit etnik dhe të gjenocidit, që mohuesit e gjenocidit të mos lejohen të përdorin Organizatën e Kombeve të Bashkuara si platformë të tyren për përhapjen e propagandës urrejtëse dhe gënjeshtrave”.
Ky është objektivi i vetëm i Vuk Jeremiçit për organizimin e këtij debati, por njëherazi është edhe një përpjekje e koordinuar mirë nga autoritetet zyrtare të Beogradit për të kundërshtuar vendimet e Gjykatës Ndërkombëtare në të kaluarën, tani dhe më vonë ndaj serbëve të dënuar për krimet e tyre në luftërat e Ballkanit, por është edhe një përpjekje nga ana e tyre për të përmirësuar reputacionin ndërkombëtar të Serbisë. Nën-Kryeministri serb Vuçiq u citua nga media serbe se debati në Kombet e Bashkuara, “është një rast i mirë për të paraqitur një pikëpamje tjetër mbi gjendjen në Ballkan, një pikëpamje tjetër mbi Serbinë”. Është absolutisht e pakuptueshme se si Organizata e Kombeve të Bashkuara lejon që ajo të përdoret si platformë e nacionalizmit serb duke mundësuar zhvillimin e këtij debati. Ky është një problem me të cilin kjo organizatë duhet të merret seriozisht, në qoftë se dëshiron që reputacioni i saj të mos keqësohet edhe më tepër në rajonin e Ballkanit, ku mos angazhimi dhe mos veprimi i saj përballë krimeve kundër njerëzimit dhe spastrimit etnik nga forcat serbe gjatë luftërave në Ballkan mbahet, është një përvojë tepër e hidhur për tu harruar, sidomos nga populli boshnjak. OKB-ja, duke lejuar mbajtjen e këtij debati, është duke hedhur krip në varret trupore dhe shpirtërore të qindra mijëra viktimave të terrorit serb në Ballkan. Kjo masë dëmton, për të mos thënë se minon, besimin në Organizatën e Kombeve të Bashkuara, si një organizatë që sipas Kartës së OKB-së, “Zhvillon marrëdhënie miqësore midis kombeve, në bazë të respektit për parimin e të drejtave të barabarta dhe të vetëvendosjes së popujve. Udhëheqësit serbë, siç tha edhe vet nën-kryeministri serb Vuçiç, shpresojnë që në fund të këtij debati, Ballkani dhe bota të ketë një “pikëpamje tjetër për Serbinë”. Mirëpo, kjo nuk mund të arrihet me përpjekje të njëanshme për debate në forume ndërkombëtare siç është edhe OKB-ja, me qëllim shtrembërimi dhe falsifikimi të historisë së hidhur të 20-vjetëve të kaluara në atë rajon. Popujt e Ballkanit dhe bota do të kenë pikëpamje tjetër nga ajo që kanë sot për Serbinë, vetëm e vetëm kur Serbia të kërkojë falje për krimet që udhëheqësit e saj kanë bërë në emër të saj dhe njëkohësisht tu kërkojë falje viktimave të gjenocidit dhe spastrimit etnik në Kosovë, në Bosnje dhe Kroaci. Vetëm atëherë, popujt e Ballkanit dhe bota mund të ndryshojnë pikëpamjet e tyre mbi Serbinë si shtet dhe mbi serbët si popull. Një gjë e tillë do të ishte më e pranueshme dhe më e vlefshme se sa çdo debat në OKB ose kudo tjetër, që më në fund do të çonte drejtë pajtimit eventual midis popujve të Ballkanit dhe në një paqe të qëndrueshme në atë pjesë të botës, e cila ka aq shumë nevojë për një pajtim të tillë.
Ish-Drejtori VOA-s për Euro-Azinë
