Tregim i mbështetur mbi një gjarje e jetuar
Çdo mëngjes baresha e vogël me kaçurela, siç e thërrisnin të gjithë në fshat që shpeshherë thirrej dhe baresha e vogël kokërrodhja, vinte delet përpara dhe, ende pa lindur dielli, i çonte andej nga lëndinat buzë pyllit. Delet shpërndaheshin në kullotë, ndërsa baresha e vogël me kaçurela, ulej mbi trungun e një lisi të prerë, vendi më i dashur i saj. Nga ai trung baresha e vogël ngrinte kryet e shikonte rrezet e para të diellit. Ato i binin ëmbël mbi fytyrë. Mbyllte sytë e gëzohej duke parë lloje – lloje lulesh. Në kënaqësinë e rrezeve të diellit e mes atyre luleve që shikonte, dremiste pak. Hapte sytë e trembur se mos kishte fjetur shumë e ishin larguar delet. Buzëqeshte se delet vazhdonin të kullosnin. Çohej e fillonte të luante me shkopin që mbante në dorë, të cilin e përdorte për të mbledhur delet kur i shpërndaheshin e i futeshin në pyll. Merte gurë, i vendoste pak larg njëri – tjetrit e mbi ta vendoste shkopin. Vraponte dhe e kapërcente. Nuk harronte të merte dy shkopinj të hollë, të cilët i quante shtiza. Me lëmshin e penjëve që e përdorte si top për të luajtur, fillonte të mësonte si të thurte triko. Mësova se bareshën e vogël dhjetëvjeçare e quanin Lefteri, por shkurtimisht i thërrisnin Lilo. Kishte një trup të gjatë, fytyrë esmere e me sy të zinj. Kur e vështroje, sytë të ngelnin te floku e saj i zi me kaçurala.
– Lilo, – i tha i ati një mengjes,- merri delet dhe shpjeri për kullotë.
– Po, baba! Kur i ati hyri në kasolle, ajo vrapoi për në dhomën e nënës, e cila kishte ditë që rrinte shtrirë në shtrat. U përkul dhe e puthi. E ëma hapi sytë, i buzëqeshi. Me dorë bëri shenjë që të ikte, se qe bërë vonë për bagëtitë. Kishte ditë që nuk e shikoje të luante. Ulej te guri e mendonte për të ëmën. “A do të shërohet vallë?! Po babai, pse rri aq i mërzitur?! Pse nuk qesh më si më parë?!” – pyeste veten shpeshherë. U ngrit dhe shkoi për të mbledhur delet, sepse zuri vapa. Midis disa ferrave pa një trëndafil.
– Oh! Paskërka çelur! Mori tri lule nga trëndafili. Ecte duke këputur petalet për të mësuar se cili do të ishte fati i nënës. E fillonte me “po”, i dilte “jo”. E fillonte me “jo” , i dilte “po”. – E treta e vërteta, – tha. I doli “po”. Eh, sa u gëzua! Por gëzimi nuk zgjati shumë. Gratë e burrat e fshatit po grumbulloheshin në shtëpinë e saj. Te porta e madhe e shtëpisë pa të motrën së bashku me vëllanë. Ata i dolën përpara, e përqafuan dhe të tre filluan të qanin. Ditët, javët e muajit kalonin. Njerëzit në fshat s’thoshnin më baresha e vogël me flokë kaçurela, por jetimja e vogël me flokë kaçurela. Dielli kishte perënduar, ndaj ishte koha që jetimja e vogël të mbyllte delet. I futi brenda në kasolle dhe u drejtua nga porta e shtëpisë. U mat të kalonte pragun, por u largua pak, sepse u liroi rrugën dy plakave të lagjes. Plaka po me emrin Lilo, e pushtoi pas vetes. Duke i fërkuar kokën “Jetimes”, u drejtua nga shoqja duke folur: “Eh! Babai të le fukara, por nëna të lë jetim!” Këto fjalë nuk do t’i largoheshin kurrë nga mendja jetimes së vogël. Jeta po i rëndohej. Motra e madhe u martua. Vëllanë e kishte larg. Ishte duke kryer shërbimin ushtarak. Me kë t’i qante hallet?! Me njerkën? Me atë njerkë që vetëm e mallkonte?! Çdo mëngjes e dëgjoje:
– Akoma s’je ngritur, moj fjeç të madhin!? Çohu, moj t’u bëftë helm ajo bukë që ha! Më je bërë si pelë e nuk leviz! Më mirë Sulltanën e Brahushit në shtëpi, se sa ty! Fillonte e nuk pushonte…. Me babanë? Ai ishte bërë shumë hijerëndë. I kishte ikur ajo buzëqeshja e ato përkëdhelitë e dikurshme. As me njerkën nuk e shikoje hokatar si dikur me nënën. . Edhe pse vendin e njihte, si i thonë, në pëllëmbë të dorës, kishte filluar të ndjente një farë frike. Shikonte gurët, të cilët s’ishin lëvizur. Fillonte e qeshte me veten e saj, sepse i kujtohej fëmijëria, por çohej menjëherë në këmbë, kthente kokën, sapo dëgjonte një lëvizje brenda pyllit. Tani ishte e rritur. Kujton atë ditë. Mbi trungun e lisit të prerë ishte ulur, kur ndjeu një dhimbje të mesit. Ndërpreu thurjen e trikos, vuri duart në mes e bëri një levizje të trupit. Ndjeu se u qetësua pak, por pas disa sekondash dhimbja i filloi përsëri. Iu kujtua e motra. Edhe asaj kështu i kishte ndodhur. Në të përënduar të diellit, mblodhi delet e u nis për në shtëpi.
– A t’i tregoj njerkës? Ç’do t’më thotë? Më këtë shqetësim mbrriti në shtëpi. Mbylli delet e hyri brenda në dhomë. Dëgjoi zërin e njerkës që po i thërriste. Shkoi.
– Hëëë! Ç’sihariq do t’na japësh?- foli njerka, -kur pa se ajo filloi t’i fliste. I bëri përshtypje ndryshimi në fytyrë.
– Mos të ka ardhur dita të të gjejmë burrë e t’na pjellësh?! Me gjysmë zëri filloi t’i tregojë, por në vend të këshillave, dëgjoi:
– Uuuu, ç’rracë e ndyrë paskërkeni qënë! U fut në dhomë, u shtriq mbi krevat dhe u mbyt në dënesa. U ngrit,kur dëgjoi zërin e të atit. Njerka, farë gruri, apo farë misri nuk mbolli ndonjëherë në fshat, por se Lilo ishte në moshë për burrë e ishte gati për të lindur fëmijë, nuk la gurë e drurë pa treguar, kurse nga njerëzit e fshatit, vetëm Lulushit të Kasëmit nuk i tha, sepse ai s’dëgjonte nga veshët. Ato ditë të dhjetorit, bora s’kishte të pushuar. I gjithë fshati ishte i mbyllur brenda shtëpive. Hapnin rrugët nga shtëpitë deri te kasollja e bagëtive, nga shtëpia deri te çesma më e afërt. Lilua dilte në dritare e i lutej borës të pushonte. Ishin ditët që priste të kthehej i vëllai nga ushtria. Lutej që të mos bllokonte rrugët. Kur hynte në dhomë, shkonte drejt sepetes, te ajo sepete e lënë trashëgim nga e ëma, Lilua hapte kapakun, merrte kutinë e vogël, të cilën e kishte mbështjellë me një cember. Nxirte nga kutia fotografinë, e humbiste mbi fytyrën e tij. Ishte fotografia e një djali. Kishte nxjerrë kokën nga kabina e traktorit e buzëqeshte. Ia kishte dërguar burri i tezes për ta njohur. Edhe ajo i kishte dërguar fotografinë e saj. E vështronte, e puthte, pastaj e fuste në kutinë e vogël dhe e fshihte midis rrobave që mbante në sepete. Po ndjente se kishte ardhur koha të bëhej gruaja e traktoristit, të bëhëj nënë. Ishin vite të pritjes. Duhej një vit e disa muaj që traktoristi të përfudonte shërbimin ushtarak, po kjo nuk e lekundte. Do ta priste. Fotografia doli nga sepetja e u vendos në gji. Kjo i jepte forcë, i jepte vendosmëri. S’dinte se si të vepronte! Babës s’ia kishte treguar fotografinë, madje, as vëllait e motrës nga baba. Nuk donte ta dinte njerka, sepse do të ishte mbushur fshati me lloje – lloje fjalësh. Ardhja e të vëllait ia gjallëroi jetën. Tani kishte me kë të bisedonte. Biseda me të vëllanë i dha shpresë. Ai i premtoi se do të mundohej ta bindte të atin. Ditët kalonin. Iku dimri e hyri pranvera. U gjallërua natyra, u gjallëruan dhe njerëzit, por jo zemra e Jetimes. Ajo filloi të plagosej. Nëpër shtëpi qarkullonte një emër tjetër, emri i një punonjësi në polici. Ai e kishte parë atë ditë kur zhvillohej festivali i këngës popullore midis fshatrave. Dita kalonte me të punuar, ndërsa nata – me të menduar. Punonjësi i policisë hyri në bisedat e përditëshme. Pritej të shpallej fejesa. Mendonte e shikonte fotografinë e traktoristit, shikonte buzëqeshjen e s’ngopej duke e vështruar, duke e shrënguar pas gjoksit, e me lot ndërsy e puthte, por punonjësi i policisë pritej të kalonte pragun e derës. Fjala se Lilua do të fejohej me një person, i cili punonte në polici, kishte mbuluar fshatin.
– “Mjerë, mjerë ai i zi kë do të fut në krevat!”- ulurinte njerka, si çdo mëngjes e nuk harronte ta krahasonte Lilon me të sëmurën mendore të një fshati. Ç’të bënte?! Të thoshte se donte traktoristin e fotografinë e tij e kishte në gji? Jo,jo! Hija e rëndë e të atit i thoshte: “Mos e hap gojën!” Ai traktoristin e kishte mohuar që në bisedën e parë. Ajo mbrëmje, ajo bisedë me djalin e xhaxhait, do të ndryshonin jetën e Jetimes. Ai e sqaroi se punonjësi i policisë kishte qënë i martuar e ishte ndarë me gruan. Gjatë bisedës së asaj mbrëmjeje, ai e vuri në dijeni se para disa ditësh i kishte shfaqur dëshirën një djalë nga një fshat jo shumë larg fshatit të tyre, i cili sapo kishte përfunduar kursin njëvjeçar për llogaritar.
– Po të jeni dakort, do të dërgoj babën për të kërkuar dorën e saj, – i kishte thënë. Debati i zhvilluar atë natë midis babait e vëllait e bindi se traktoristi për të ishte i pamundur. Për punonjësin e policisë ishte: Jo. Për këtë kishte mbështetjen e vëllait dhe të djalit të xhaxhait. I vëllai i kishte thënë hapur të atit: Jo. Ai ka qënë i martuar dhe gruaja qe larguar për faj të tij. Edhe i ati i kishte thënë prerë: “Traktoristi s’do të jetë kurrë burri i saj! Kjo histori është e mbyllur njëherë e përgjithëmonë!” Mori guxim dhe vendosi: Dëgjoi se llogaritarët kishin seminar në qytet. Me pretekstin e një vizite te mjeku u nisën me të vëllanë. Kushuriri ishte nisur pak më parë e do t’i priste në qytet. Mbrritën. Llogaritarin e pa nga larg. Kur erdhi orari i drekës e seminaristët u drejtuan për të drekuar, ajo e priti para derës së restorantit.
– Më falni!- i tha.- Ju jeni Kujtim Fusha?
– Po, unë jam!
– Po ju ?! Në moment iu kujtua fytyra e sidomos ata flokët kaçurela, kur e kishte parë atë ditë feste në qytet me djalin e xhaxhait e të vëllan.
– Unë jam ajo që i ke shprehur dëshirën tim kushuriri për të lidhur jetën me mua. Jam ajo që më ke dërguar tët atë për t’më kërkuar. A e ke mbushur mendjen?
– Po. Ai vazhdoi të fliste, por Lilua e ndërpreu: – S’është nevoja t’më sqarosh më shumë! Të dielën, në orën 9 e 30 të mbrëmjes … Dhe i caktoi vendin e takimit. Sipas fjalës së dhënë mblodhi ato pak rroba që kishte dhe, nën mbikëqyrjen e të vëllait, u largua nga shtëpia. Te vendi i caktuar, e priste Kujtimi. Ecte në krah të Kujtimit, por ulurimat e njerkës i buçisnin ende, aty pas veshit….
Epilog. Në një nga stolat e lulishtes, midis gjysheve të tjera, pashë edhe Lilon, jetimen e vogël me flokë kaçurela, por tashmë të thinjura. Kaçurelat me atë ngjyrën gri e tregonin më fisnike.
– Gjyshe, gjyshe! – i thirri nipi. Ajo zgjati duart, e filloi ta përkëdhelte. I vështrova, e midis gëzimit të tyre, buzëqesha dhe unë. Në fytyrën e saj shikoje jetën e lumtur që po kalonte!
