- Flet Eduard Halimi, ish-ministri i Drejtësisë
Eduard Halimi, ish-ministri i Drejtësisë pohon se në Gjykatën Evropiane të të Drejtave janë gati për t’u gjykuar 2 padi të prokuroreve nga Shqipëria, ku, mundet që të merret një vendim surprizë, I cili mund të vërë në dyshim të gjithë procesin e vettingut në Shqipëri. Ish ministri Halimi pohon se ndërkombëtarët bënë eksperiment reformën në drejtësi në Shqipëri, për ta provuar më vonë në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe shton se është mazhoranca që nuk e do SPAK-un dhe një provë e kësaj është edhe forcimi i imunitetit të deputetit që kërkon të bëjë në Rregulloren e re të Parlamentit.
Zoti Halimi, cilat ishin pritshmëritë tuaja reforma në Drejtësi?
Ka 3 momente të cilat i kanë kaluar pritshmëritë dhe që mund t’i quajmë surpriza. Momenti i parë është, që nuk e kisha imagjinuar që vendi do mbetej kaq gjatë pa Gjykatë Kushtetuese. Mendohej, imagjinohej që duke ndjekur hapa të tilla do të kishte mbetje të vendeve vakante në institucione. Pra në gjithë piramidën e institucioneve do të krijoheshin vende vakante. Mirëpo ishte parashikuar që këto të plotësoheshin hap pas hapi, të ecnin me një dinamikë.
E shikoni të qëllimshme?
Absolutisht. Pra ka një mungesë vullneti për t’i plotësuar vendet në Gjykatë Kushtetuese, sepse ka kaluar gati 1 vit dhe Gjykata Kushtetuese është jashtë funksionit.
Çfarë do të thotë një vend pa Gjykatë Kushtetuese?
Kompetencat e Gjykatës Kushtetuese kanë të bëjnë me monitorimin e Qeverisë lidhur me veprimtarinë e saj në nxjerrjen e akteve . Pra, ekzekutivi kur nxjerr një akt, i cili është i papajtueshëm me Kushtetutën, pra një akt autoritar që dëmton rëndë interesat e qytetarëve apo dëmton rëndë interesat e një shoqate apo një grupi të caktuar njerëzish, atëherë mënyra e vetme që kemi ne në Shqipëri është t’i drejtohemi Gjykatës Kushtetuese.
Çfarë i jep qeverisë diçka më tepër se i takon kjo mungesë?
I jep autorizim total. Pra kalojmë nga një kontroll dhe balance. Cila është pjesa e një Republike Parlamentare? Kontrolli dhe balanca. Pra Qeveria, Drejtësia dhe Parlamenti kontrollojnë njëra-tjetrën. Tani, Parlamentin dhe Qeverinë i kemi 1. Nuk ka më kontroll ndërmjet Qeverisë dhe Parlamentit. Në qoftë se kemi edhe Gjyqësorin që nuk ekziston, atëherë nuk kemi më demokraci, por kemi një parti shtet. Në mungesë të plotë të Gjykatës Kushtetuese, absolutisht po. Sot Kryeministri dhe Parlamenti mund të marrin çdo lloj vendimi, çdo lloj ligji, dhe mundësia e grupeve të interesit apo e qytetarëve për ta goditur është zero. Dhe akoma nuk ka një datë se kur do krijohet kjo E dyta përsëri nuk kemi Gjykatë të Lartë. Këto kanë qenë shqetësime që unë personalisht dhe koleget e mi i kemi përcjellë në Komisionin e Venecias. Prandaj ne në atë kohë bashkë me z.Basha propozonim një skalatë për t’i plotësuar, pra të dy komponentët. Një komponent që ishte anti-korrupsion i cili kishte të bënte me vettingun, me Byronë Kombëtare të Hetimit. Ne kërkonim që të ecnim përpara dhe komponenti tjetër ishte plotësimi i vendeve vakante, ngritjes së piramidës së institucioneve. Kjo skalatë duhet të ishte hap pas hapi. Pra duhet të fillonim një herë me anti-korrupsionin dhe ndërkohë krahu tjetër duhet të vazhdonte me plotësimin. Pra të hapeshin vende shkollash të magjistraturës, pra t’i kishim të dy ingredientët. Kjo gjë u refuzua në atë kohë edhe për shkak të mungesës së besimit politik, ndërsjellë të themi.
Inspektorati i Lartë i Drejtësisë mungon, Gjykata Kushtetuese gjithashtu, por problemet janë të theksuara edhe te Këshilli i Lartë i Prokurorisë, Këshilli i Lartë Gjyqësor. Dy institucione shumë të rëndësishme të cilët herë boshatisen, herë plotësohen. A nuk ju duket se vendimmarrja është pak kaotike?
Këshilli i Lartë i Prokurorisë dhe Këshilli i Lartë i Gjyqësorit me Kushtetutën e re, krijohen 6 nga gjyqësorët dhe 6 nga Prokuroria dhe 5 nga Parlamenti. Për këtë ka qenë një debat i madh , unë mendoj që në atë kohë PD i ka bërë një shërbim të madh sistemit të Drejtësisë duke i qëndruar fort në parimet që të mos e kapte pushteti. Ajo që ndodhi është që konkurruan për në KLGJ apo KLP një numër i madh juristësh, sigurisht ata që mendonin se do t’i votonte pushteti.
Opozita ka ngritur problem në krijimin e këtyre institucioneve që persona të cilët në sistemin e drejtësisë kanë qenë pjesë e drejtësisë së diktaturës le të themi, të mos ishin pjesë e organeve drejtuese, KLGJ, KLP. Ka ndodhur që janë promovuar dhe kanë kaluar Por më pas kanë dalë dokumente, shkresa. E ka kërkuar opozita këtë gjë?
Ne në atë kohë kemi kërkuar, në Kushtetutë për të qenë të sinqertë, kjo nuk është vendosur.
Pra nuk u miratua nga Mazhoranca?
Kjo nuk është vendosur në Kushtetutë. Ne e kemi kërkuar për ta vendosur në gjithë paketën e ligjeve. Më pas në hartimin e ligjeve për shkak të konfliktualitetit politik, opozita s’mori pjesë dhe ata i miratuan ligjet bashkë, të dyja partitë që ishin në pushtet në atë kohë. Me 84 vota i miratuan gjithë paketën e ligjeve. 8 ligje që i hartuan vetë siç i përshtateshin atyre përfshi dhe zgjidhjen e Prokurorit të Përkohshëm, të Përhershëm sepse po bëhet i përhershëm tani po mbaron mandatin.
A e shikoni vettingun sot si një supermarket? Po Këtë mënyrë kontrolli?
Nuk besoj se ka qytetar që ka dyshime që aty komisioni i vettingut është një komision, i cili nuk vepron sipas ligjit, është një komision, i cili nuk vepron me një standard. 2 -3 raste në media mjaftojnë që aty të dihet, të shikohet që ata veprojnë me dy standarde. Ajo që është kërkuar që atëherë ishte që vettingu mos të ishte në dorën e një force politike. Pra, në qoftë se vettingu do të vazhdojë përsëri që do ta bëjë DSIK-ja me materiale konfidenciale dhe një institucion tjetër i varur nga Qeveria, atëherë ne do të kthehemi përmbys. Pra do akuzojë pala tjetër se ka një afilacion politik me palën tjetër. Pra ky proces varet nga institucione që janë të lidhura me qeverinë. Janë të lidhura me qeverinë ato, nuk ka rëndësi si e ka pasur emrin drejtori i parandalimit të pastrimit të parave.
Kemi edhe organizimin Ndërkombëtar të Monitorimit, jo pak raste, afërsisht 10 raste të tilla për prokurorët dhe gjyqtarët kanë pasur rekomandime dhe sugjerime që të mos kalojnë vettingun ndërkohë që KPK-ja ka vepruar ndryshe. Nuk janë marrë në konsideratë apo…?
Jeta ime përfshihet në pjesën e njerëzve të drejtësisë dhe ka një perceptim të theksuar që aty ecet përgjithësisht me lista të cilat janë lista lejuese. Pra ka 3-4 veta që do të kalojnë pavarësisht se çfarë thotë OMN-ja çfarë do thonë të tjerat.
Ajo që ju thatë, ne e kemi ndjekur procesin e Vettingut me emrat e vettuar. Është marrë në konsideratë vetëm pasuria nën 90% të rasteve, ndonëse në Kushtetutë, ju e dini më mirë .. Edhe dyfishi i pasurisë, nëse rezulton, për arsye të informalitetit të këtyre viteve mund të mos penalizohet. Por dhënia e vendimeve, që është shumë e rëndësishme, janë marrë shumë pak në konsideratë, si e gjykoni?
Për të mos thënë 0. Pra nuk janë të pakta rastet që gjyqtarët janë larguar duke vlerësuar edhe komponentët e tjerë. Dhe kjo kur ka ndodhur ka ndodhur mes shfaqjes objektive. Të thuash që një gjyqtar, po themi u largua gjyqtari Gani Dizdari, një nga gjyqtarët më të vjetër, më të ndershëm, sepse nipi i vet paska pasur 2.5 gram kanabis. Unë mund të kem 20 vjet që nuk i kam takuar nipat e mi dhe nuk e di se çfarë janë duke bërë nipat e mi. Nuk mundet dot që të afektojë një gjyqtar karriere pa komponentët e tjerë, ti të fokusohesh vetëm te ky komponent dhe të largosh një gjyqtar. Apo një gjyqtar tjetër se ka shkëmbyer mesazhe me një person me precedent penalë. Parlament ishim aty, 19 deputetë shkëmbenim SMS apo bashkonim votat për të bërë Reformën në drejtësi, ndërkohë që janë trafikantë ndërkombëtarë droge . Pra këtu është absurditeti, pjesa e absurditetit të një teatri në Shqipëri
Prokuroria ka lajmëruar marrjen të pandehur të një deputeti të PD, z. Salianji. Por që është të filluar prej disa muajsh. A e shikoni përsëri përdorimin politik të Prokurorisë?
Jam njohur nga media lidhur me një çështje të tillë por këto nuk janë çudira. Në momentin kur Prokuroria zgjidhet në atë mënyrë që u zgjodh prokurori i Përgjithshëm. Sigurisht që asnjë çudi nuk ka. As PD nuk duhet të jetë surprizuar as z.Salianji nuk duhet të jetë surprizuar.
Mazhoranca i bën presion opozitës, duke i thënë se funksionarë të PD, ministra, politikanë kanë frikë vettingun, kanë frikë SPAK dhe BKH. Sa frikë mund të kenë nga SPAK dhe BKH?
Në momentin kur një forcë politike dorëzon mandatet, lë pushtet, atëherë s’ka çfarë pushteti të kërkojë, s’ka çfarë frike të ketë. Duke qenë në Parlament ata kanë pushtetin se nuk mund të kontrollohen, hetohen pa u marrë leja e Parlamentit. Është bajate pretendimi, paskëtaj, që PD-ja i trembet SPAK-ut, kur nuk kanë më mandate.
Prokuroria Speciale, Byroja kombëtare e hetimit, çfarë mund t’i sjellin ata Drejtësisë?
4 vjet më parë ka pasur 1 kërkesë të fortë të PD. Ajo që kemi kërkuar ne dhe partnerët ndërkombëtarë është që të krijojmë një orë e më parë SPAK-un dhe BKH pastaj i bëjmë këto të tjerat se do ngelin në këtë derexhe ku jemi tani. Do futemi në një rrugë pa rrugë dhe do lemë institucionet rrugëve. Nga shkalla e parë deri në Gjykatë të Lartë gjithçka është jashtë funksionit. Ky është realiteti. Alternativa që erdhi dhe që e kaluan me arrogancë, e kaluan qe BKH ta kishte Ministri i Brendshëm. Imagjinoni tani përpjekjet e mëdha të gjithë partnerëve e gjithë partisë në pushtet atëherë, që Byronë e hetimit t’ia varim në qafë ministrit të Brendshëm. Çfarë do thotë ai? Është ai deduksion që Ministri i Brendshëm duhet të ketë frikë nga ligji jo ta ketë ligjin në xhep. Pra kjo ka qenë alternativa dhe qëllimi që ka qenë në atë kohë, të krijohet sa më parë Byroja dhe SPAK.
– A mund të ketë nga këta, që janë zgjedhur deri tani në institucionet e reja të drejtësisë, që nuk mund të kalojnë në vetting?
Gjithë skema, ku u bë reforma në drejtësi, ideja e partnerëve ndërkombëtarë ishte që të bënin një eksperiment këtu ën Shqipëri, që pastaj ta shtrinin në vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, sesi të ndërtojnë një sistem drejtësie të pavarur, ku të sundonte ligji. Por kjo që u bë në Shqipëri tregoi që dështoi, sepse qeveria ka gjithë çelësin e mekanizmave të reformës në drejtësi. Vettingu, në aspektin teorik është pozitiv, sepse kalon në skaner gjyqtar e prokurorë që kanë probleme me korrupsionin, por ama…
A kanë potencial intelektual e profesional anëtarët e Vettingut?
Problemi është: Kush do ta bëjë vettingun? Sa profesionistë do të jenë anëtarët e vettingut? Dhe, sa të pavarur do të jenë?
A duhet të kalonin në vetting edhe anëtarët e vettingut?
Po, kërkesa ishte, që fillimisht, anëtaret komisioneve që do bëjnë vetting të kalonin në vetting, me procedurë të shpejtë, të plotësonin kriteret formale të edukimit, sepse shumica e anëtarëve të vettingut kanë qenë thjesht jurist në KESH, në Ujësjellës ose jurist bashkiakë. Nuk kanë vajtur një ditë në gjykatë të shkallës së parë, pa pretenduar pastaj, të kenë shkuar në Gjykatën e Apelit, të Lartë. Këta kanë qenë pjesë e sistemit që i zgjodhi dhe tani i shërbejnë. Ky ishte debate që bëmë, me palën tjetër politike dhe me ndërkombëtarët.
Po aftësia profesionale e atyre ndërkombëtarëve që u përfshinë në këtë proces, cila është?
Nuk di. Di që ata kanë qenë ish gjyqtarë dhe ish prokurorë. Komisionerët tanë në vetting janë faqe e zezë, janë absurditet. Ne kemi vëmë kërkesë, që ata të dinë anglisht dhe ata asnjëri nuk ka mbrojtur anglishten.
Ankimimi kundër vendimeve të vettingut?
Filtri i vetëm tani, meqë nuk kemi Gjykatë Kushtetuese, është Gjykata Ndërkombëtare e të Drejtave të Njeriut. Di që janë 2 vendime gati në atë gjykatë, për t’u marrë ndaj 2 prokuroreve, kam informacion se vendimi që do të japë Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut do të jetë shumë interesant.
Është detyruese, pastaj?
Patjetër, për të gjithë procesin, për të vendosur asnjë standard, që duhet të ndjekin të gjitha institucionet. Ato zonjat kanë ankimuar gjithë procesin e vettingut, si një proces jo ligjor. Nëse Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut do të thotë se procesi shkel Konventën e të Drejtave të Njeriut, atëherë kjo do të thotë që procesi i vettingut është në kundërshtim me Konventën Evropiane dhe duhet të anulohet. Ne kërkonim me këmbëngulje që të formohej sa më parë SPAK-u, por mazhoranca e zvarriste, sepse nuk i interesonte. Këtë e ka thënë disa herë, së paku, edhe ambasadori Lu, asokohe. Donim të krijonim më parë SKAP dhe BKH, e pastaj institucionet e tjera. Në maj 2016, u pranua fillimisht si ide kjo. Por, ishte Rama ai që e anuloi, sepse tha, që të ecnin paralelisht të gjitha bashkë. Dhe, ja ku mbërritëm, ku tani nuk kemi asgjë nga drejtësia. Atëherë Gjykata e Krimeve të Rënda kalon automatikisht në SPAK. Nuk është nevoja, që një gjyqtar i Gjykatës së Krimeve të Rënda sot të aplikojë për SPAK, ndërsa prokurori i Prokurorisë së Krimeve të Rënda nuk kalon automatikisht në SPAK. Këtu është dallimi. Tani thonë të krijojnë Gjykatën në SPAK, kur nuk kanë prokurorinë në SPAK. Kjo do të thotë të gënjesh veten.
A ka tagër KLP të shkarkojë prokuroren e Përkohshme të Përgjithshme? Rasti kur Opozita kërkoi, por KLP tha se nuk ka kompetencë.
KLP ka tagrin të shkarkojë dhe të emërojë çdo prokuror. Pika 100 e Komisionit të Venecias thoshte, që procesi i vettingut është unik, nuk është bërë në asnjë vend, por ka një rrezik të madh: Përdorimi i vettingut nga partia që do të ketë pushtetin. Kjo ndodh këtu.
Po kërkesa e Kuvendit për të forcuar imunitetin e deputetit, në Rregulloren e Kuvendit?
Ata që kanë frikë nga drejtësia, e kërkojnë këtë forcim të imunitetit të deputetit. Parlamenti ka zero kompetenca për t’i thënë drejtësisë, bëj këtë, apo bëj atë. Parlamenti duhet të ekzekutojë menjëherë kërkesën e Prokurorisë, për heqjen e mandatit të deputetit, kur prokuroria e kërkon. Edhe kjo pengesë që duan të bëjnë në ligj, është një artific. Në 2012 Këshilli i Evropës kërkoi që të hiqet tërësisht imuniteti i deputetit, por opozita socialiste e atëhershme mbajti disa, sepse tha, që kontrolli i banesës së deputetit të ndalohet arrestimi i tij, të mbahen si imunitet. Mazhoranca është ajo që kërkon imunitet dhe kjo është
shenja e mirë, që tregon se ata janë që kanë frikë SPAK-un.
