Në një intervistë të thelluar, profesori i njohur Përparim Kabo ka shprehur shqetësimet e tij lidhur me reformën në drejtësi dhe sfidat që ka Shqipëria në fushën e sigurisë. Kabo vlerëson se reforma në drejtësi është ende e pamjaftueshme dhe ka nevojë për një doktrinë të re juridike që do të luftonte korrupsionin dhe të krijonte një sistem të pavarur dhe të besueshëm. Ai gjithashtu diskuton rënien e kulturës edukative dhe krimin në radhët e të rinjve, duke theksuar se vetëm një angazhim i bashkërenduar i familjes, shkollës dhe institucioneve mund të adresojë këto sfida.
Në një intervistë të thelluar, profesori i njohur, Përparim Kabo, ka shprehur shqetësimet e tij për zhvillimet aktuale në sistemin e drejtësisë dhe sigurisë në Shqipëri. Kabo, i cili është një zë kritik ndaj funksionimit të institucioneve shtetërore, ka ndarë mendimet e tij mbi disa çështje kyçe, duke përfshirë reformën në drejtësi, ndikimin e korrupsionit, dhe problematikat që lidhen me sigurinë dhe drejtësinë, të cilat kanë shoqëruar Shqipërinë për një periudhë të gjatë.
Në një shoqëri ku edukimi dhe vlerat morale janë të vëna në pikëpyetje, fenomenet e kriminalitetit po shfaqen gjithnjë e më shpesh, veçanërisht mes të rinjve. Profesori i njohur i arsimit, Perparim Kabo, ka ngritur shqetësimin e tij lidhur me situatën alarmante që po kalon shoqëria shqiptare në lidhje me krimin mes adoleshentëve dhe ndikimin që ka në këtë fenomen mungesa e një edukimi të qëndrueshëm dhe roli i familjes.
Sipas profesorit Kabo, një nga incidentet më tragjike që e ka tronditur shoqërinë është vrasja e një fëmije nga një bashkëmoshatar. Kjo ngjarje ka ngritur pyetje të mëdha për përgjegjësitë e familjes, shkollës dhe shtetit në krijimin e një ambienti edukativ dhe sigurie për të rinjtë. Profesori thekson se edukimi duhet të jetë pika e nisjes për të shmangur çdo formë të dhune dhe kriminaliteti, ndërkohë që ai shpreh shqetësimin për degradimin e kulturës shkollore dhe edukatës që po kalon një periudhë të vështirë për shkak të ndikimeve politike dhe korrupsionit.
Profesori Kabo sjell në vëmendje se shumë familje, për shkak të emigracionit dhe kushteve ekonomike të vështira, janë të paafta të ofrojnë një mbështetje të mjaftueshme për fëmijët e tyre. Mungesa e kohës dhe angazhimit të prindërve ka kontribuar në ndarjen e brezave dhe në krijimin e një ndjenje izolimi mes të rinjve. Ky fenomen është një nga shkaqet kryesore të rritjes së shkeljeve të ligjit dhe dhunës mes adoleshentëve.
Një tjetër faktor që nuk mund të lihet pas dore është pasiviteti i shtetit dhe institucioneve përkatëse në lidhje me sigurimin e një ambienti arsimor dhe të sigurt për të rinjtë. Profesori Kabo kritikon ashpër mungesën e investimeve të mjaftueshme në arsim dhe aktivitete kulturore, duke e theksuar se këto janë elemente që mund të ofrojnë mundësi për një zhvillim të shëndetshëm të fëmijëve dhe të rinjve, larg nga ndikimet negative të rrjeteve sociale dhe modeleve të deformuara të shoqërisë.
Në një moment kur shoqëria shqiptare po përjeton një periudhë të vështirë, si nga aspekti ekonomik ashtu dhe ai moral, roli i edukatës dhe familjes është jetik për të frenuar rritjen e kriminalitetit. Profesori Perparim Kabo, në mënyrën e tij të thellë dhe profesionale, ka apeluar për një angazhim të përgjegjshëm të të gjithë aktorëve të shoqërisë – nga shkolla dhe familja deri tek institucionet shtetërore – për të krijuar një ambient të shëndetshëm dhe të sigurt për të rinjtë. Vetëm kështu mund të ndërtojmë një shoqëri më të fortë dhe më të drejtë për brezat që vijnë.
Reforma në drejtësi: Më shumë se një strukturë, një doktrinë e re juridike
Një nga pikët kryesore të intervistës te NEWS 24 ishte analiza e tij mbi reformën në drejtësi, e cila, sipas Kabos, është ende shumë e paplotë dhe nuk ka arritur të adresojë thelbin e problemit: krijimin e një doktrine të re juridike. Ai nënvizoi se reforma në drejtësi është kuptuar në Shqipëri kryesisht si një ndryshim struktural, duke prishur disa struktura dhe duke ngritur të tjera, pa siguruar një risi të thellë në metodologjinë dhe trajtimin e çështjeve juridike. Kabo theksoi se ky lloj qasjeje është i pamjaftueshëm për të siguruar një sistem të qëndrueshëm dhe të besueshëm.
Ai e shprehu këtë shqetësim duke u fokusuar në mënyrën se si funksionon Shkolla e Magjistraturës, institucioni që trajnon gjyqtarët dhe prokurorët. Sipas tij, është shqetësuese se si një numër i konsiderueshëm i atyre që diplomohen nga ky institucion, shpesh herë dalin të korruptuar dhe të lidhur me interesa të errëta. Kabo përdori një shembull të shprehur gjerësisht në media për të ilustruar këtë fenomen: “Si shpjegohet që djemtë dhe vajzat që studiojnë jashtë, në universitete të njohura për jurisprudencën, nuk fitojnë një vend në Shkollën e Magjistraturës, ndërsa ata që studiojnë në Shqipëri e arrijnë këtë? Çfarë ndodh me këta që dalin nga ky sistem dhe shpesh herë janë të lidhur me mafien dhe korrupsionin?”
Në këtë kontekst, profesori theksoi nevojën urgjente për një reformë të thellë, që përfshin jo vetëm ndryshime strukturore, por edhe krijimin e një doktrine juridike të re që do t’i japë frymëmarrje të re sistemit të drejtësisë. Ai e quajti këtë një mundësi për të luftuar korrupsionin dhe për të ndërtuar një sistem të pavarur dhe të besueshëm.
Në intervistën e tij, profesori Përparim Kabo ka theksuar nevojën për një reformë të thellë në sistemin e drejtësisë, duke kritikuar strukturat e reformës aktuale dhe theksuar nevojën për një doktrinë të re juridike. Ai gjithashtu diskuton për sfidat që lidhen me edukimin, ku mungesa e angazhimit të familjeve dhe ndikimet e jashtme, si rrjetet sociale, po kontribuojnë në rritjen e kriminalitetit mes adoleshentëve..
SPAK dhe sfida e luftës kundër korrupsionit
Për të vijuar, profesori i njohur ka komentuar rolin e Strukturës së Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) dhe gjykatës speciale (GJKKO) në luftën kundër korrupsionit dhe abuzimeve me pushtetin. Ai ka vlerësuar guximin e këtyre institucioneve, por gjithashtu ka shprehur shqetësime për kapacitetet dhe moralin e atyre që i drejtojnë. “SPAK ka prekur disa nga të paprekshmit,” theksoi Kabo, “por kjo është vetëm një pjesë e asaj që duhet bërë.” Sipas tij, një hap i natyrshëm dhe i nevojshëm për SPAK do të ishte të hetonte pasurinë e personave të pasur, duke i kërkuar atyre të shpjegojnë se si e kanë fituar këtë pasuri, për të shmangur mundësinë e pastrimit të parave dhe korrupsionit.
Ai nënvizoi se lufta ndaj korrupsionit është një betejë e vështirë dhe kërkon një vullnet të fortë politik dhe institucional. Por, siç theksoi, kjo luftë nuk mund të ketë sukses nëse nuk ka mbështetje të fortë nga shoqëria civile dhe qytetarët, të cilët duhet të kenë besim në drejtësinë dhe në ndëshkimin e atyre që shkelin ligjin.
Krimi dhe adoleshentët: Shkollat dhe rrjetet sociale
Në lidhje me krimin në radhët e të rinjve, profesori Kabo ka analizuar faktorët që kanë ndikuar në rënien e kulturës së edukatës dhe në rritjen e agresivitetit tek adoleshentët. Ai e lidh këtë fenomen me rënien e autoritetit të mësuesve, përhapjen e rrjeteve sociale që nxisin sjellje të dhunshme dhe paqartësitë që i ofron shoqëria ndaj të rinjve. Kabo theksoi se ndihma për adoleshentët duhet të vijë jo vetëm nga shkolla dhe shteti, por edhe nga familja dhe shoqëria e gjerë.
Inteligjenca artificiale dhe perspektivat e punës
Në fund, profesori Kabo u ndal edhe në ndikimin e Inteligjencës Artificiale (IA) në shoqëri dhe punësim. Ai e vlerësoi IA si një forcë transformuese, por edhe një mundësi për të hapur fronte të reja pune, përkundër shqetësimeve se do të mund të zëvendësojë disa profesione. “Ia mund të bëjë marrëzira,” tha Kabo, “por ajo mund të krijojë mundësi të reja dhe të revolucionarizojë sektorë të ndryshëm të ekonomisë.”
Vrasja e dy amerikanëve dhe problemet e sigurisë në Shqipëri
Një tjetër moment kyç i intervistës së profesor Kabos ishte komentimi i tij mbi vrasjen tragjike të dy qytetarëve amerikanë, Robert Lewis Coleman dhe George De Long, , një ngjarje që tronditi jo vetëm Shqipërinë, por edhe botën. “Kjo ngjarje ka ngritur shumë pyetje,” tha Kabo, “për funksionimin e institucioneve tona dhe për sigurinë e vendit. Dhe jo vetëm kaq, por ajo na tregon gjithashtu se shumë shpesh, ngjarje të tilla kalojnë pa një reagim të shpejtë dhe efikas. Vonesa në hetime dhe në procedurat gjyqësore është një problem i rëndësishëm që po e përkeqëson situatën.” Dy amerikanët Robert Lewis Coleman dhe George De Long kishin njëqind arsye të vizitonin Shqipërinë atë pranverë të vitit 1924. Mes tyre ishte edhe se në këtë vend i huaji jo vetëm nuk prekej, por gëzonte respekt nga të gjithë.
Por të dielën e 6 prillit, teksa udhëtonin nga Tirana drejt Shkodrës, mysafirët nga kontinenti i largët ndodheshin në kohën e gabuar në vendin e gabuar teksa u ekzektuan në një pritë nga një bandë që e ngatërroi shumë historinë. Kur ambasadori amerikan deklaroi se Shqipëria me këtë ngjarje kishte bërë 100 vjet prapa, banorët e Mamurrasit, por edhe gjithë zona e kishin gjetur përkufizimin e asaj që ndodhi duke përsëritur fjalët “jemi korit”.
Coleman dhe De Long ishin duke ecur në një makinë “Ford” nga Tirana drejt Shkodrës atë mëngjes të diele të 6 prillit. E kishin marrë me qira makinën dhe për të pasur adrenaline më të lartë disa herë makinën e drejtonte De Long. Pas dy orësh rrugë, në afërsi të fshatit Mamurras, rruga futej në një pyll me drurë të lartë dhe shpejtësia e saj ulej. Në timon ishte shoferi Luka Barba, pikërisht në këtë moment rrugën ia prenë rreth pesë vetë të armatosur, të cilët pa asnjë parlajmërim qëlluan me pushkë në drejtim të tyre. Të dy pasagjerët Coleman dhe De Long nuk patën asnjë mundësi të flisnin e as të ruheshin nga plumbat. Të dy vdiqën në vend të “sharruar” nga plumbat, ndërsa shoferi Luka Barba mbeti i plagosur. Veprimi i dytë i vrasësve ishte marrja e 4 bauleve me plaçka në makinë, ndërsa njëri prej banditëve ia hoqi nga këmbët këpucët Coleman-it dhe i veshi vetë.
Gjykimi i autorëve të vrasjes ishte pika kulmore e procesit. I pandehuri kryesor Vesel Hidri deklaroi në një seancë se kishte marrë një letër nga Ahmet Zogu në të cilën i kërkonte të mblidhte një grup të vogël miqsh për t’u zënë një pusi disa të huajve në Mamurras. Vetëm ky fakt e groposte përfundimisht figurën e Ahmet Zogut. Procesi mori nuanca të tjera kur kryetari i trupit gjykues, Rexhep Berati, më 11 dhjetor vizitoi selinë e legatës amerikane në Tiranë.
Pyetja e tij nëse SHBA do të ishte e kënaqur po ta dënonte Ahmet Zogun me vdekje, i la diplomatët e huaj pa fjalë. Por sa bindëse dhe sa e provuar ishte kjo letër? A ishte e denjë për inteligjencën e Zogut të urdhëronte kryerjen e një krimi kaq të rëndë dhe këtë urdhër ta linte me shkrim si provë? Vesel Hidri nuk e paraqiti kurrë letrën dhe tragjedia e komedia u bënë bashkë në sallën e gjyqit, kur u mësua se Hidri vetë dhe të gjithë miqtë e tij ishin analfabetë. Në fund të procesit, Vesel Hidri u shpall fajtor dhe u dënua me vdekje. Ai u var në mes të Tiranës më 22 dhjetor 1924. Vetëm tri ditë më pas Ahmet Zogu mbërriti triumfalisht në Tiranë dhe mori sërish pushtetin. Nëse SHBA do të ishte e bindur që ai kishte gisht në vrasjen e dy turistëve Coleman dhe De Long, nuk do ta kishte mirëpritur këtë rikthim.
Një thirrje për ndryshim dhe përsosmëri
Përfundimisht, profesori Përparim Kabo shprehu shpresën se Shqipëria do të arrijë të krijojë një sistem të drejtësisë që është tërësisht i pavarur dhe efikas, dhe se kjo do të vijë vetëm përmes një reforme të thellë, që prek jo vetëm strukturat, por edhe thelbin e doktrinës juridike. Ai gjithashtu u shpreh për nevojën urgjente për të forcuar sigurinë dhe besimin e qytetarëve te shteti, për të garantuar që ngjarje tragjike si vrasja e dy amerikanëve të mos ndodhin më dhe për të siguruar një të ardhme më të drejtë për Shqipërinë.
Pse u prish kulti i shkollimit në këtë periudhë të tranzicionit?
Edukimi shkollor bazohej te tradita, investimi shoqëror, te kujdesi i prindërve dhe te formimi i trupës mësimore. Para disa kohësh, referuar një studimi të kryer nga një subjekt i besueshëm, mësova se investimi për të rinjtë nga ministria e linjës ishte 1 euro në ditë për çdo të ri. Çfarë adoleshentësh po rriten?= Ka familje të copëtuara, me njërin prind në emigracion. Ka familje të divorcuara ose me prindër konfliktualë, ku dhuna në familje është e pranishme çdo natë. Ka familje ku varfëria është kërcënimi i përditshëm. Para disa kohësh, referuar një studimi të kryer nga një subjekt i besueshëm, mësova se investimi për të rinjtë nga ministria e linjës ishte 1 euro në ditë për çdo të ri. Nëse nuk duam të besojmë këtë studim, le të na thonë ata që po diskutojnë buxhetin e shtetit, hartuesit dhe opozituesit, sa është buxheti në vitin 2025 për fëmijët, adoleshentët dhe për të rinjtë? Ju nuk mund të jepni një përgjigje dhe arsyeja është e thjeshtë: Fëmijët tuaj nuk janë pjesë e këtij realiteti. Janë në çerdhe dhe kopshte ku paguhen mijëra euro, janë në shkolla brenda dhe jashtë vendit, ku paguhen mijëra euro dhe paund! Realiteti njerëzor i këtij peisazhi shoqëror është jashtë vëmendjes dhe interesit tuaj. Ndaj fëmijët tanë rriten pa fëmijëri. Nuk i kanë më rrethet muzikore, sportive, të alpinizmit, të profesioneve…Një Shqipëri europiane duhet të ketë shembull Finlandën, Danimarkën, por edhe vendet Balltike apo Slloveninë këtu afër. Një shoqëri pa kujdes ndaj fëmijëve, adoleshentëve dhe të rinjve, nuk është shoqëri normale. Ndaj kriminaliteti ka zbritur në moshat e reja: konsumohet drogë, seksi i hershëm jashtë kontrollit, madje edhe në grup, siç ndodhi para disa vitesh në Kavajë.
Prof. Kabo: Drejtoritë arsimore janë kthyer me apo pa dëshirën e drejtuesve në qendra burokratike partiake.
Trupat mësimore janë mbushur me mësues të paaftë për këtë mision. Më tej, po mësuesit, sajuan kurset jashtë mësimit , me pagesë.Po ai fëmijë, me po atë mësues dhe atë lëndë mësimore, në klasën e shkollës nuk e mësonte dot mësimin, ndërsa në kursin privat, po. Kështu prindi u detyrua të pranonte se duhej hedhur paraja. Dhe ashtu bëri. Eh, pasi hodhi lekun, atëherë dinjiteti i mësuesit, edhe me miratimin e atyre që hynë në këtë lojë, shkoi për dreq. Në shtëpi fëmija po dëgjonte fjalët fyese për mësuesin nga prindi i tij. Kush?Ajo të ka vënë ty 7?!( fjala qe vjen si psh, do lekë ajo, u mësua keq! As mos ia vër veshin…,vij unë atje dhe ja tund dhëmbët…!) kështu klima është prishur. I ndershmi dhe korrekti është kudo në pakicë. Drejtoritë arsimore janë kthyer me apo pa dëshirën e drejtuesve në qendëra burokratike partiake. Specialistët e vërtetë të nxënies didaktikës, hartimit të teksteve nuk përfillen më. Nuk ka më Kol Xhumari dhe Kujtim Dedeji…etj…autorë tekstesh që edukuan breza të tërë. I pari me Abetaren e i dyti me librat e aritmetikës. Pluralizmi i mendimit në tekste u mbyt nga konkurenca në treg për të prodhuar tekste shkollore sipas kritereve te fitimit. 20 vite më parë kur u pyet profesor Niko Thomo se si duhen hartuar programet , kurrikulat dhe tekstet, referuar në disa modele apo vetëm në një model, profesori i nderuar u përgjegj. Bazuar në një model dhe rekomandoi ate austriak. Referenca aty këtu mund të ketë. Por modeli bazë duhet të jetë vetëm një.
