Banka Qendrore Evropiane (BQE) uli normat bazë të interesit me 0.25 pikë përqindje të enjten, më 6 qershor 2024, siç pritej. Ishte banka e parë qendrore e madhe që nisi një kthesë në normat e interesit. Me këtë masë, ju vihet në ndihmë personave që kursejnë, uljes së kredive, çmimeve të ndërtesave dhe vlerës së euros
BQE ka filluar kthesën e normës së interesit dhe ka ulur normat bazë të interesit.
BQE sinjalizoi se aktualisht nuk sheh ndonjë rrezik të madh të inflacionit. Por ajo i vëzhgon me vëmendje rreziqet, për shembull nga rritja e shpejtë e pagave. BQE shprehimisht e la të hapur nëse dhe kur do të pasonin ulje të mëtejshme të normave të interesit. Nuk është bërë e ditur ndonjë plan afatgjatë për masat e vijësinë e normës së interesit.
Në luftën kundër inflacionit të lartë që tronditi financat dhe ekonominë, BQE rriti në mënyrë agresive normat e interesit me 4.5 pikë përqindjeje në dhjetë hapa midis korrikut 2022 dhe shtatorit 2023. Pra, tani është ndryshimi e përcaktimi i parë i uljes së normës së interesit në gjashtë vjet: Interesi i depozitave që bankat marrin kur investojnë para në BQE është tani 3.75 për qind. Norma e rifinancimit me të cilën bankat mund të marrin hua nga BQE tani është 4.25 për qind.
Inflacioni është ulur ndjeshëm. Në kulmin e tij, norma e inflacionit në eurozonë ishte mbi dhjetë për qind në vjeshtën e vitit 2022. Që atëherë ajo ka rënë në 2.4 për qind në prill. Megjithatë, ajo u rrit pak në 2.6 për qind në maj. Norma e inflacionit në Gjermani aktualisht është 2.4 për qind.
BQE e justifikon uljen e normës së interesit me këto suksese, por gjithashtu thekson: “Në të njëjtën kohë, presioni i çmimeve të brendshme mbetet i lartë për shkak të rritjes së lartë të pagave dhe inflacioni pritet të mbetet mbi vlerën e synuar (prej dy për qind në vit) në të ardhmen.”
Ruajtja e stabilitetit financiar, mënjanimi i inflacionit ulja e çmimeve
BQE ka detyrë parësore vetëm për stabilitetin monetar. Ajo synon një normë inflacioni prej 2 për qind në afat të mesëm. Ulja e saj e normës së interesit është një sinjal se ajo parashikon se norma e inflacionit, aktualisht 2.6 për qind, do të vazhdojë të bjerë. Për Gjermaninë, shefi i ekonomisë së Ifo, Timo Wollmershäuser madje pret që inflacioni në Gjermani të bjerë nën dy përqind në verë.
Por ka edhe rreziqe që inflacioni mund të ndizet sërish. Këto ende përfshijnë luftën e Rusisë kundër Ukrainës dhe luftën midis Izraelit dhe Hamasit. Si rezultat i një përshkallëzimi, çmimet e energjisë dhe kostot e mallrave në tregtinë botërore mund të rriten përsëri dhe si rezultat, shumë çmime.
Rreziku i dytë ka të bëjë me pagat dhe mëditjet. Aktualisht ato po rriten ndjeshëm në Evropë, së fundmi me 4.7 për qind nga viti në vit. Kjo ushtron presion mbi çmimet – veçanërisht për shërbimet me paga intensive. BQE e sheh këtë me shqetësim të veçantë.
Ekonomistët e BQE-së madje e ngritën pak parashikimin e tyre për çmimet këtë vit. Ata tani presin një normë mesatare të inflacionit prej 2.5 përqind këtë vit dhe 2.2 përqind vitin e ardhshëm.
BQE dhe Fed kishin rritur ndjeshëm normat bazë të interesit
BQE kishte rritur normat bazë të interesit me një total prej 4.5 pikë përqindjeje që nga vera e vitit 2022. Këto ishin rritjet më të mëdha të normave në historinë e tyre. Nëse shtoni epokën e D-Markut, këto ishin rritja më e mprehtë e normave të interesit për Gjermaninë në 50 vjet.
Grafiku i ndryshimeve e bën të qartë se BQE i rriti normat e interesit më vonë dhe me më pak ashpër se Rezerva Federale e SHBA. Me uljen e normës së interesit, BQE-ja e ka përfunduar tani ciklin e normave të interesit më herët, dhe ka vepruar më shpejt se Fed për herë të parë në 14 vjet. Në SHBA, norma bazë e interesit është në intervalin ndërmjet 5.25 dhe 5.5 për qind. Fed do të vendosë për normën bazë të interesit të mërkurën e ardhshme, më 12.06.2024. Ekonomistët kryesisht presin që Fed të lërë të pandryshuar normën bazë të interesit për momentin. Inflacioni është edhe më i lartë në SHBA sesa në Evropë. Ekonomia është gjithashtu më e fortë. Disa ekonomistë janë ende duke i bërë thirrje Fed-it të ulë normat e interesit në mbledhjen e saj pas korrikut.
A do të stimulojë tani ulja e normave të interesit ekonominë?
Normat e ulëta të interesit i bëjnë investimet më të lira për kompanitë. Për konsumatorët, konsumi bëhet më tërheqës në krahasim me kursimin kur ka më pak interes. Të dyja forcojnë kërkesën e përgjithshme ekonomike. Megjithatë, kjo hyn në fuqi vetëm pas një vonese prej shumë muajsh. Një shtytje e shpejtë për ekonominë nuk mund të pritet nga një ulje e normave të interesit më shumë sesa nga Kampionatin Evropian të Futbollit.
Ekonomistët e BQE-së presin rritje ekonomike për eurozonën prej 0.9 për qind këtë vit dhe 1.4 për qind vitin e ardhshëm.
Depozitat ditore dhe ato me afat të caktuar
Për kursimtarët, rritja e normave të interesit të BQE-së i dha fund periudhës së normave të ulëta, ndonjëherë negative të interesit të kursimeve. Bankat dhe bankat e kursimeve kanë rritur ndjeshëm normat e interesit për depozitat korente dhe ato me afat të caktuar. Që atëherë, disa institucione kanë ofruar interesa tërheqëse, veçanërisht për klientët e rinj, të cilët prej disa kohësh janë mbi normën e inflacionit.
Kreditë me këste dhe mbitërheqjet do bëhen më të lira
Situata për huamarrësit është krejtësisht e ndryshme: normat e interesit për kreditë me këste u rritën ndjeshëm gjatë ciklit të normave të interesit. Tani ata mund të kthehen me më pak prapa. Përvoja tregon se shumë banka i rrisin shpejt normat e interesit të kredisë, por vetëm i ulin ato ngadalë. Prandaj, një krahasim është i vlefshëm, veçanërisht në kohën e ndryshimeve të normave të interesit. Për disa huamarrës, ristrukturimi i borxhit mund të jetë gjithashtu i vlefshëm.
Banka e Shqipërisë të reagojë me përgjegjësi
Banka e Shqipërisë do të ishte e dobishme të vlerësojë mundësinë e uljes së normës së interesit, me të njejtat arësye si edhe BQE. Ulja do të ndihmonte edhe personat e shumtë që janë dëmtuar rëndë nga mikrokerditë kriminale. Përvoja negative e firmave piramidale ka lënë gjurmë të thella e pasoja të rënda në popull dhe sistemin bankar. Mikrokreditë e përhapura gjerësisht e frikshëm japin formën e maskuar të firmave piramidale që funksionojnë tani me ligj e norma ligjore në interes të bisnesit që ka marrë kompetencat e bankave të nivelit të dytë. Në shtetet e Bashkimit Evropian nuk ka bisnese të tilla kaq agresive. Këshilli i Ministrave, Ministria e Drejtësisë, Ministria e Financave dhe Banka e Shqipërisë është e domosdoshme të studiojnë këtë gjendje të rëndë, të ndalen shpërdorimet e vjedhjet masive të hapta të popullit dhe të parandalohen këto fenomene kriminale e veprimtari të paligjshme të bisneseve e të bankare. Prokuroria po vepron me forcë. Kërkohet të thellohen më tej hetimet dhe të vihen para përgjegjësisë penale fajtorët. Gjykata shpresohet të dënojë me rreptësi këta vjedhës e grabitës.
