Shtetet e Bashkuara të Amerikës nën udhëheqien e Presidentit Donald Trump ka ndryshuar tërësisht politikën e Brendshme dhe të Jashtme me strategjinë “Amerika e para”. Me krijimin e administratës së re u bë pjesë edhe Elton Musk.
Musk ishte hija e Trump
Pas zgjedhjeve, Musk u bë një njeri i besuar i ngushtë i Trump. Për habinë e shumë njerëzve, ai u ul në tryezën e kabinetit dhe – me djalin e tij të vogël mbi supe – praktikisht u bë hija e presidentit në shumë ngjarje në Shtëpinë e Bardhë. Megjithatë, kohët e fundit, Musk u mërzit përsëri jashtëzakonisht për projektligjin e madh të taksave dhe shpenzimeve që Trump nënshkroi të premten, i njohur si “Një Projektligj i Madh dhe i Bukur”. Ndër të tjera, ai bëri thirrje për shkurtime shumë më të mëdha të shpenzimeve dhe paralajmëroi se rritjet e mëtejshme të borxhit kombëtar do të rëndojnë brezat e ardhshëm.
Kulmi i grindjes me Trump
Njoftimi i Musk shënon një kulm të përkohshëm në grindjen midis Trump dhe miliarderit të teknologjisë. Askush nuk e kishte pritur këtë vetëm disa muaj më parë: Musk kishte mbështetur fushatën zgjedhore të Trump me më shumë se 250 milionë dollarë dhe ishte ngarkuar me uljen e kostove në qeveri pas inaugurimit të tij. Shkurtimet e buxhetit dhe shkurtimet e vendeve të punës të zbatuara nga komiteti DOGE shkaktuan kritika dhe protesta të ashpra. Por më pas, në fillim të qershorit, pasoi një ndeshje shpifjeje. Të dy shkëmbyen akuza të ashpra në mediat sociale – të gjithë mund t’i lexonin ato. Musk shkroi, për shembull, “Pa mua, Trump do të kishte humbur zgjedhjet”.
“Partia e Amerikës”
Ka kohë që dyshohet se Elon Musk ndjek më shumë sesa thjesht ambicie sipërmarrëse: Ndryshe nga themeluesit e tjerë të nivelit të tij, ai u përpoq vazhdimisht të zbatonte ide me kompanitë e tij që – sipas vizionit të tij – do ta bënin botën një vend më të mirë. Ndërsa fillimisht e profilizoi veten si një aktivist klimatik me markën e tij të makinave elektrike Tesla, më vonë donte të siguronte akses në internet për të gjithë me Starlink. Ai dëshiron të kolonizojë Marsin për të shpëtuar njerëzimin në rast të një Lufte të Tretë Botërore.
Me idetë e tij, miliarderi i teknologjisë korri edhe fitime ekonomike, të cilat sot e bëjnë atë një nga njerëzit më të pasur në botë. Me njoftimin e tij se po themelon partinë e tij politike të quajtur “Partia e Amerikës”, Musk tani më në fund ka hyrë në strukturën e pushtetit politik të Shteteve të Bashkuara. Miliarderi i teknologjisë Elon Musk po përshkallëzon grindjen e tij me ish-shokun e tij të besuar Donald Trump: Ai dëshiron të krijojë partinë e tij në SHBA. Në Platformën X, shefi i Teslës njoftoi emrin – “Partia e Amerikës”. Me këtë, Musk po e vendos veten në kundërshtim maksimal me presidentin e SHBA-së. Musk shkroi se partia e re do t’u “kthente qytetarëve amerikanë lirinë e tyre”. Nëse vendi shtyhet drejt falimentimit nga shpërdorimi dhe ryshfeti, “ne jetojmë në një sistem njëpartiak, jo në demokraci”.
Çfarë roli dëshiron të luajë Musk?
Drejtori ekzekutiv i Tesla-s, i cili ka edhe një fabrikë makinash elektrike në Brandenburg, e la të hapur rolin që dëshiron të luajë në partinë e re të shpallur. Nëse do të përfshihej aktivisht në politikë, Musk mund ta poziciononte veten drejtpërdrejt si një lloj antagonisti. Ndryshe nga Gjermania, ku koalicionet e disa partive formojnë qeverinë federale dhe shumë parti përfaqësohen në Bundestag, në SHBA ka republikanët që qeverisin aktualisht nën Trump nga njëra anë dhe demokratët nga ana tjetër. Ndërsa ekzistojnë parti të tjera, Shtetet e Bashkuara janë de facto një sistem dypartiak. Partitë më të vogla kanë pak shanse për sukses të madh politik. Pyetja është se sa premtuese janë planet e Musk në këtë sfond.
Kandidatët e palëve të treta mund të jenë vendimtarë
Por është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet. Kandidatët e pavarur në zgjedhjet presidenciale shfaqen herë pas here të cilët gjithashtu mund të dëmtojnë kandidatët e dy partive kryesore: Në vitin 1992, suksesi i kandidatit të Partisë Reformuese Ross Perot çoi madje në humbjen e presidentit aktual George H.W. Bush. Dhe në vitin 2016, kandidatja e Partisë së Gjelbër Jill Stein me sa duket i mori votat vendimtare Hillary Clinton në Midwest. Ka edhe senatorë të pavarur në Senat të cilët më pas bashkohen me një grup politik. Megjithatë, themelimi i një partie të re mbarëkombëtare është një ndërmarrje komplekse në sistemin federal të Amerikës. Kushtetuta ua cakton organizimin e zgjedhjeve shteteve. Kjo do të thotë se ekzistojnë pesëdhjetë dispozita të ndryshme për formimin e partive dhe emërimet e kandidatëve që mezi i di askush. Dhe sistemi i votimit me shumicë, të cilin sistemi dypartiak e ka promovuar, e bën të vështirë ngritjen e grupeve të reja. Musk është i vetëdijshëm për këtë, prandaj ai propozon përqendrimin në dy ose tre vende në Senat dhe tetë deri në dhjetë zona kongresionale si hap i parë. Për shkak të shumicës së ngushtë, për shembull, në votimin për mega-legjislacionin e Trump në të dy dhomat e Kongresit, përfaqësuesit e tij të një partie të tretë mund t’i shërbejnë kështu “vullnetit të vërtetë të popullit” në të ardhmen. Prandaj, Musk dëshiron të sigurojë që as republikanët dhe as demokratët të mos kenë shumicën e tyre në dhoma, në mënyrë që të parandalojë legjislacionin kontrovers. Prandaj, ai do të emëronte kandidatët e tij në “shtete të lëkundura” ose zona votuese të lëkundura – me sa duket që në zgjedhjet kongresionale të vitit 2026. Trump po e merr seriozisht këtë sfidë. Ai po kërcënon të vendosë DOGE, agjencinë e efikasitetit qeveritar për të cilën ai ishte përgjegjës deri vonë, kundër Musk, kompanitë e të cilit mbështeten gjithashtu në kontratat qeveritare. Kjo nuk është ironia e vetme në këtë çështje: Kur Trump u përjashtua për një kohë të shkurtër nga partia e tij pas sulmit në Kapitol më 6 janar 2021, ai kërcënoi të themelonte partinë e tij dhe të shkatërronte republikanët.
Musk nuk mund të bëhet president
Themeluesi i kompanisë hapësinore SpaceX nuk mund të bëhet vetë president sepse ka lindur në Afrikën e Jugut. Si personi më i pasur në botë, me një pasuri neto të vlerësuar prej rreth 360 miliardë dollarësh, ai beson se ka aftësinë të ndikojë ndjeshëm në rezultatin e zgjedhjeve në nivele të ndryshme. Javë më parë, Musk kërcënoi të mbështeste kandidatët kundërshtarë për anëtarë të Kongresit që do të votonin për projektligjin Trump. Megjithatë, në mars, kufijtë e fuqisë politike të Musk u bënë të qarta. Ai mbështeti fushatën për një post të rëndësishëm gjyqtari në shtetin e Wisconsin – dhe kandidati republikan që ai mbështeti humbi ndjeshëm. Musk është shumë jopopullor me votuesit e Partisë Demokratike për shkak të pikëpamjeve të tij politike të djathta ekstreme. Prishja e marrëdhënieve me Trump gjithashtu mund të largojë një pjesë të madhe të bazës politike republikane nga ai. Të dyja partitë kanë votues që e konsiderojnë kursin e Trump shumë të krahut të djathtë, ndërsa disa nga qëndrimet e demokratëve shumë liberale. Por Musk e kishte pozicionuar veten aq qartë në të djathtë në vitet e fundit sa do të ishte e vështirë për të që të fitonte mbi qendrën.
Sondazhi nga X
Trump e festoi projektligjin e miratuar në Ditën e Pavarësisë si një sukses të madh. Për të, është një fitore e rëndësishme e brendshme. Trump shpjegon kundërshtimin e Musk ndaj projektligjit duke përmendur eliminimin e subvencioneve për makinat elektrike, gjë që do t’i bëjë Teslat më pak të përballueshme. Musk kishte njoftuar tashmë se do të themelonte një parti të re të qendrës nëse projektligji do të miratohej. Në Ditën e Pavarësisë, një nga festat më të rëndësishme për amerikanët, miliarderi i teknologjisë, pothuajse në kundërshtim me Trump, nisi një sondazh në X në të cilin ai e vuri në votim themelimin e partisë. Nga afërsisht 1.25 milion pjesëmarrës, një numër i mirë prej 65 përqind ishin pro – jo një numër dërrmues, duke pasur parasysh se sondazhe të tilla mbi platformën e Musk shpesh dominohen nga mbështetësit e tij. Të shtunën, Musk shtoi: “Ju doni një parti të re politike, dhe do ta keni atë.”
Musk ndërhyri padrejtësisht në politikën në Gjermani para zgjedhjeve federale. Ai mbështeti AfD-në, e cila arriti një rekord prej 17 për qind të votuesve. AfD ka krijuar probleme në Bundestag dhe kritikohet fort nga opinioni publik e grupimet e tjera politike.
Mendoj se është e vështirë të bëhen ndryshimet e synuara për këtë parti të re. Sistemi politik amerikan me dy parti do të vazhdojë të mbetet me përvojën e gjatë të qeverisjes në kushtet e demokracisë funksionale që ka garantuar shtetin e së drejtës.
