Shpresoj të pëlqehet nga ndjekësit e faqes sime , nga miqtë , shoqe dhe shokë, të cilët i uroj me zemër:
“Ardhtë e bardhë festa e Ditës së Verës në vatrat tuaja , festa e bukurisë që i madhi Zot ia bëri dhuratē Elbasanit tonë të dashur “!
Dita e Verës është festë e ripërtëritjes së gjithësisë , e gjallërisë së natyrës dhe e vazhdimësisë së jetës.
Kjo festë pagane vjen nga thellësia e shekujve pellazgo-ilire, si festë e mbarë trojeve shqiptare.
Thelbi i kësaj feste , përmendoren e vet gjatë gjithë historisë e ka pasur në Elbasan , pasi në këto anë ndodhej faltorja e Zanës së Çermenikës ( Djana Candaviensis) , me misionin e mbretëreshës së gjuetisë e pyjeve dhe gjithë natyrës.
Ajo në shekuj u përhap nga viset ilire deri në brigjet e Mesdheut.
Aq e vërtetë është kjo , sa shprehja : – Të shitoftë ( të shigjetoftë) Zana u përdor dhe përdoret dhe sot në viset ku kanë banuar e banojnë dhe sot ç’janë ilirë !
Statuja e Zanës sē bardhë u zbulua jo vetëm në Apolloni , por edhe në brigjet e Afrikës së Veriut dhe të Azisë së Vogël .
Invadues të shumtë, barbarë e Llazorët e Vangjelizmoit, Bizanti e soj e sorrollopi i tyre u munduan ta zhdukin këtë festë për ta zëvendësuar me të kremtet e tyre.
Por shqiptari e ruajti këtë festë si hajmali deri në ditët tona, të bukur, të paqtë e të bekuar.
Madhështia e natyrës e gjen mëshirimin e saj tek Manthoja i stërlashtë, me Rrapin e Mansit degëgjërë , me burimin ujëkulluar vendosur kryevendit.
Toponime bukurie gjen rreth këtij vendi peligrinazhi , si : Kurora e ullishtës , Ulliri i qejfit , Shën Gjoni , Çaire e baçe , Rrapat rreth burimit të Bushekut , Kroi i kalit , Burimi i Ali Xhinsit , Teferiçi , Llonxha , Çesmja e lepurit , etj.
Rilindasit tanë në librat e tyre shkruajnë me krenari për emancipimin e gruas elbasanase që shfaqej me bukuri të rrallë qysh herët.
Ky emancipim ze fill me pjesëmarrjen e femrës përkrah burrit në drejtimin e shtetit , në luftra të përgjakshme , si psh përgjigjia e thirrjes së kapedanit legjendar Gjorgj Golemi , drejtuar sopotarëve:
Sopotare , moj të ngrata ,
rrokni thika e rrokni shpata !
A do rrimë të luftojmë
a do ikim të shpëtojmë …!?
Ato një zëri u përgjigjën :
“Ne do rrimë të luftojmë ,
Gjorg Golemin s’e turpërojmë !
Ky emancipim dhe heroizëm u pa dhe në luftën kundër pushtuesit nazi-fashist , nga vajza e gra heroina që dhanë jetën në altarin e lirisë.
Elbasani është simbol i luleve dhe agrumeve. Aq e vërtetë është saqë në oborret e shtëpive të qytetit kundërmon era parfum e nektarit të luleve , sidomos e karajfilit , e trandafilit dhe luleve të agrumeve , rritur me kujdesin e nënave tona shamibardha.
Kjo festë simbolizon gjallërinë dhe pjellorinë , ndaj simbolizohej me gjyshet , nëna dhe nuset.
Ky trinom ruante zahiret e motit të shkuar , si : pala fiku , arra , mollë ftoj , shegë mjaltë e pegmez.
Rituali fillonte 1 ditē para me bërjen e ballakumeve dhe revanive , me enë të veçanta për këtë ëmbëlsirë tradicionale të Elbasanit. Si në çdo rit , në gatim , zbatoheshin forma të fshehta , si ëmbēlsira merreshe mësysh , prandaj nuk çohej në furra publike lagjeje, por piqej në çdo shtëpi me saç.
Çdo fazë gatimi i tyre shoqërohej me thithje buzësh , me fërshëllimë karakteristike që largonte qoftëlargun.
Heqja e saçit të fundit kishte rëndësi.
Revanija e pjekur, e ardhur mirë , ishte Ogur përsëmbari !
Revania tuç e qyllë , ishte shenjë e keqe.
Qoftëlargu e kishte prishur me anë të syrit të keq.
Askush veç amvisave të Elbasanit nuk mund t’i gatuante këto ëmbēlsira.
Ja si e këndojnë atë e bir ( Nevruz dhe Adil Nuredini ) këngën kushtuar këtyre ëmbëlsirave :
-2000 𝓿𝓳𝓮𝓽 𝓪𝓼𝓱𝓽 𝓹𝓪𝓴 𝓶𝓮 𝓽𝓱𝓪𝓷ë ,
𝓯𝓮𝓼𝓽ë 𝓴𝓪𝓷 𝓫𝓪 𝓷ē 𝓔𝓵𝓫𝓪𝓼𝓪𝓷.
𝓜𝓾 𝓴𝓮 𝓡𝓻𝓪𝓹𝓲 𝓲 𝓜𝓪𝓷𝓼𝓲𝓽,
𝓐𝓶𝓪𝓷 𝓿𝓳𝓮𝓷 𝓶𝓲𝓵𝓮𝓽𝓲,
𝓐𝓶𝓪𝓷 𝓹ë𝓻 𝓭𝓲𝓽ë 𝓿𝓮𝓻𝓮,
𝓪𝓼𝓱𝓽𝓾 𝓪𝓼𝓱𝓽 𝓪𝓭𝓮𝓽𝓲 .
——○——-
𝓟ë𝓻 𝓭𝓲𝓽ë 𝓿𝓮𝓻𝓮 𝓽𝓪 𝓭𝓸 𝔁𝓱𝓪𝓷𝓲,
𝓑𝓪𝓵𝓵𝓪𝓴𝓾𝓶𝓮 𝓔𝓵𝓫𝓪𝓼𝓪𝓷𝓲.
𝓚ë𝓼𝓱𝓽𝓾 𝓴𝓪 𝓽𝓱ë𝓷ë 𝓴𝓪𝓹𝓮𝓭𝓪𝓷𝓲,
𝓽𝓪 𝓭𝓸 𝓼𝓱𝓹𝓲𝓻𝓽𝓲 𝓴𝓾𝓻 𝓽𝓪 𝓱𝓪𝓷𝓲.
——–○——-
𝓑𝓪𝓵𝓵𝓪𝓴𝓾𝓶𝓮 , 𝓻𝓮𝓿𝓪𝓷𝓲 𝓭𝓸 𝓰𝓪𝓽𝓾𝓪𝓳 ç𝓭𝓸 𝓼𝓱𝓽ë𝓹𝓲,
𝓑𝓪𝓳𝓶 𝓼𝓱𝔂𝓺𝔂𝓻 𝓷𝓰𝓪 𝓱𝓮𝓻𝓪 ,
𝓼𝓱𝔂𝓺𝔂𝓻 𝓮𝓻𝓭𝓱 𝓹𝓻𝓪𝓷𝓿𝓮𝓻𝓪 !
———○——–
𝓑𝓪𝓵𝓵𝓪𝓴𝓾𝓶𝓳𝓪 𝓪𝓼𝓱𝓽 𝓵𝓮𝔃𝓮𝓽𝓲,
𝓡𝓮𝓿𝓪𝓷𝓲𝓳𝓪 𝓪𝓼𝓱𝓽 𝓼𝓮𝓴𝓻𝓮𝓽𝓲.
𝓓𝓲 𝓽𝓪 𝓫𝓪𝓳 𝓿𝓮ç 𝓔𝓵𝓫𝓪𝓼𝓪𝓷𝓲.
𝓢𝓱𝓾𝓶ë 𝓳𝓪𝓷 𝓵𝓸𝓭𝓱 𝓪𝓼𝓴𝓾𝓼𝓱 𝓼’𝓮 𝓫𝓪𝓷𝓲 !
——–○——–
Darka e Natës së Verës ,më 13 mars është vakt solemn.
Ajo pritej me padurim për ndarjen e dhuratave. Shtrohej “Sofra e madhe”dhe dilnin hiset barabartë , me dorë në zemër dhe me drejtësi qytetare.
Pjesë quheshin ballakumet ,palat e fikut , arrat , mollë , ftoj,shegë dhe kofshat e gjelit të detit.
Siguroheshin aq gjela deti , sa fëmijë kishte familja.
Nënëmadhja,zonja e shtëpisë, më plaka , qe personifikimi i pjellorisë.Ajo merrte atë natë një nur si shenjtore!
Shkonte pas darke dhomë më dhomē e shtrat më shtrat duke vënë lule karakaftje në jastëkët e të rinjve dhe fëmijēve, e cila mbin në mars vetëm në kodrat e buta të Elbasanit , rit që nënkupton ripërtëritje e gjallëri .
Të nesërmen herët, niste ditë e re , Dita e Verës 14 Marsi.
Larë e krehur, veshur me të rejat e stinës së pranverës dhe fëmijët i pajisnin me VERORE.
Verorja ishte byzylyk ceremonial qē përbëhej nga 2 fije kuq e bardhë .
Simbol i gjakut të kuq dhe bardhësisë së brezit të ri.
Verorja ngjizej me bestytnitë e fuqisë mbrojtëse nga sëmundjet dhe syri i keq. Gjithashtu , ishte ogur i bardhë se dimri kishte ikur duke i lënë vendin bukurisë pranverore.
Asokohe thuhej , – dimri me cule , vera me lule.
Fëmijët dhe adoloshentët duhet të ishin gjithë sy e veshë , me përgjigje majē gjuhës … Në rast se të thirrurave nuk u përgjigjeshin me , urdhëro, civilizuese, atëhere nëmeshin me formulën :
Marrsh morrat e pleshtat, gjumin e sabahut ,ethet e verēs, me çekiça derës.
Pra , ishte shuplakē që të lëndonte shpirtërisht dhe të jepte një mësim…
Vizitat tek të afërmit e tyre shoqëroheshin me ritin , Këmbë…bëjnë këmbë. Ky rit është i lashtë sa vetë historia e festēs dhe vazhdon edhe sot.
Të bërit ,- Këmbë- është praktika e ndarjes së hiseve tek të dashurit e familjes që jetonin të ndarë, por edhe tek krushqia.
Këmbë bënin vetëm fëmijët, djalë ose vajzë, por edhe fëmijë bashkë si simbol i bardhësisë shpirtërore dhe çiltërsisë.
Dijetarët shpjegojnë se tek Rrapi i Mansit , kemi rrënojat e Rrugës Egnatia , stacion, që priste me bujari e përcillte peligrinë, që vinin në SKAMPININ e lashtë për t’ju falur Djanës së Kandavëve.
Këtij fenomeni , usta Isuf Myzyri arkitekti i këngës popullore elbasanase i këndonte ;
-𝒟𝑜𝓁𝒶 𝓃ë 𝓅𝒿𝒶𝒸ë 𝓉ë 𝐵𝑒𝓏𝒾𝓈𝓉𝒶𝓃𝒾𝓉 ,
𝑒 𝓅𝒶𝓈𝒽ë 𝓇𝓇𝓊𝑔ë𝓃 𝑒 𝑀𝒶𝓃𝓍𝒽𝒶𝓇𝒾𝓈ë ,
𝓈’𝓋𝓎𝓈𝒽𝓀𝑒𝓉 𝓁𝓊𝓁𝒿𝒶 𝐸𝓁𝒷𝒶𝓈𝒶𝓃𝒾𝓉 ,
𝓈’𝓂𝑒𝒽𝑒𝓉 𝓈𝑜𝒻𝓇𝒶 𝑒 𝒷𝓊𝒿𝒶𝓇𝒾𝓈ë !
Të parët tanë simbolin e 14 Marsit e kthyen nga tempull besimi , në tempullin e Shqiptarizmës për të gjithë shqiptarët kudo janë . Dhe sot Elbasani pret e përcjell peligrinë nga tërë kombi ynë , por edhe përtej , se as lulja e Elbasanit nuk vyshket , as sofra e bujarisë nuk mehet në këtë qytet.
Vetëm 14 Marsi i vitit 1944 nuk u festua , sepse atë ditë pushtuesit gjermanë përgjakën me gjak dëshmorësh atë vend ku populli shkonte për të festuar.
Kjo, të dashur miq e mikesha , shokë e shoqe , si dhe ndjekës të faqes sime në fb. është në thelb historia e festës së Ditës së Verës për Elbasanin dhe gjithë shqiptarinë.
E kalofshim bukur, me shëndet të plotë gjithë familjet kudo që janë dhe suksese e shumë fat fëmijëve tanë !
Harmoni dhe gëzim sjelltë kjo festë në shtëpitë e çdo shqiptari !
Zoti e bekoftë SHQIPËRINË !
