INTERVISTA/ Flet për “Telegraf”, ish mësuesi Sulçe Çelaj: Transferimin tim nga Tepelena për në Vlorë, ma bëri direkt Enver Hoxha, pas një letre që i dërgova
-Ke lidhur dhe kaluar adoleshencën në Përrua të Madh…?!
-Ai ishte fati im. Dhe i mirë madje. Asnjë nuk e njeh, por e njoh unë. Atje linda, u rrita, u përplasa me vuajtjet e viteve të para të pas çlirimit, me fukarallëkun e pjesës dërrmuese të bashkëmoshatarëve të mi. I faleminderit babait tim të merakshëm që më rriti me shumë përkulje dhe dashuri, më nxiti dëshirën për t’u bërë djalë i mirë dhe njeri i mire me shkollë.
Përmende fjalën shkollë?
-Bashkë me qumështin e gjirit të nënës, kisha marrë edhe dashurinë e madhe për shkollë pa e ditur se çfarë ishte ajo. Nëna ime shpesh më thoshte ‘të keqen nëna, mëso se ashtu bëhesh i mençur, të duan të gjithë njerëzit, ata pa shkollë me dhi do të venë. Unë i trembesha shumë kësaj…
-Diçka më shumë për rrugën e shkollimit.
– Po! Me çantën e leshtë me lule qilimi në mes, me libra e lapsa e pena të humbura kushedi sa herë, me shishen me dhallë dhe një copë bukë misri në çantë, bëja kilometrazhin e përditshëm. Pyjet e Shamete-Bregu i Bobe, e më tej, anasjelltas. Me krenari e them se kam pasur mësues që i quaj edhe sot e kësaj dite më të mirët në Botë. Gani Muço Karteri. Në klasë të parë dija që ditën e parë të numëroja deri në 100. Mësuesi gojëmjaltë më vuri në bankë me një djalë nga Terbaçi, Nure Abazaj. Na vuri në garë. Në klasë të katërt më bënë komandant çete sepse në të katër klasat nuk kisha nxjerrë asnjë katër, të gjithë pesa. Pastaj në shtatëvjevçare në majë të bregut të Alie Ramice. Edukata dhe aftësia profesionale që kalita ishin meritë e prindërve të mi, por edhe atyre mësuesve që rrallë i ndesh sot: Sabihane Baholli, Adlie Çifti, Ndriçim Ganaj nga Elbasani. Edhe konkurrencën e pata të fortë me shokë të mirë si Asqeri Malaj, Fuat Kokallaj, Elez Elezaj, Fanaol Muçaj…Mësova shumë, një kuriozitet por edhe paradoks për kohën e sotme. Libri i parë që na u dha për të lexuar ishte “Garda e re” e Aleksandër Fadajevit. Shkoi në Vlorë enkas babai, ma bleu dhe e lexova, por asgjë nuk kuptova. Përmendësh recitova vetëm monologun e Oleg Koshevoit…
Dhe ju kujtoj; Ditë për ditë rreth 15 km vajtje –ardhje në këmbë dhe me një dru (kapaçe) për zjarr në dorë. E si mund të lë pa përmendur shokët e mi që kurrë nuk u ndamë në atë rrugë të gjatë, Bashkimin, Niaziun, Fejziun, Menon…
– Dhe erdhi një ditë që u nise për mësues..?
-Po. Nuk e dinë këta të sotmit se çfarë është mësuesi. E dinë por jo në madhështinë e tij. Kujtoj Aristotelin” Zoti e zbriti njeriun nga qielli në tokë” dhe mësuesi e zbriti njeriun nga toka në qiell. Apo pedagogun e madh rus që thotë: Në ka profesion më të bukur në këtë diell, ai pa dyshim është profesioni i mësuesisë” dhe më tej Nëna! Pas nënës, i dyti mësuesi prind dhe edukator…! Prandaj aplikova për mësues dhe me një muaj vonesë më 4 tetor 1957 fitova bursën për në shkollën pedagogjike katërvjeçare “Jani Minga” në Vlorë. Ish-shkollë e mesme por i pajiste nxënësit me pedagogji universitare.. I pari…babai që më çeli këtë rrugë. Po si? Trokiti në atë fund shtatori në një derë. Brenda e priti një burrë, mesoburrë. Ish inxhinier Kristo Papajani, atëherë kryetar i Komitetit. U çudit Kryetari dhe…Xha Kamber, pushteti mendon për të gjithë, mot do të kërkosh prapë. Dhe po nuk vajti në shkollë pushteti popullor i ka dhënë tokë dhe mundësi të punojë atje në fshat. Ndërsa babai im, pa ditur se si do të tingëllonte ia kthen “ Ky pushtet të rruat ty, o djalë. Me laps ishe në kohën e zogut, me laps edhe tani. Unë me një parmendë dhe me një hosten në atë kohë atë do t’ia lë edhe djalit. Ja që ky pushtet mendon për ju të pasurit e të shkolluarit e fatit dhe… Në derë e përjashta duke sharë me gjuhën e ëmbël të tijë. Për tri ditë. më katër tetor, erdhi telegram në Velçe “Sulçia fitoi bursë. Niseni urgjent në shkollën pedagogjike”. Ko. Ekz.
I dyti: Korçari dhe mësuesi i apasionuar pas arkeologjisë Llambi Durolli. E ku ti gjente babai të gjithë ato pajisje me veshmbathje që i kërkoi drejtori i konviktit tek ish-shtatë pallatet. Safet Kofina, njeriu më autoritar që kam njohur. Llambi dhe Ollga më veshën dhe më përshtatën kostumin e Piros, këpucët e Piros, më dhanë një valixhe që rron edhe sot e kësaj dite. Më veshën me të gjitha rrobat e mira dhe të domosdoshme që më kërkoheshin. Mirënjohje atij shpirtmadhi përjetë!
– Nga ato që njoh unë ke një hartë interesante gjeografike si mësues…
-Atje ku i duhesha atdheut. Dhe nuk jam pishman: në Isvorë të Tepelenës dhe në Kalivaç të Tepelenës, në Nivicë të Tepelenës. Në Bashajk të Volës, në Romës të Vlorës, në Gumenicë të Vlorës dhe në Mavrovë , në Kotë,…Prit, nuk kam mbaruar kam akoma. Më caktuan në Iball të Pukës. Bëra ndërrim me një shok shkodran. Mandej mësues në Fushëkuqe të Krujës. Doni më shoku gazetar? Kam kryer shërbimin ushtarak në Fier në Rep 5806, KIMBD. Kam kryer stazhin e të ftuarit në PPSH në Elbasan, punëtor në Uzinën e Çelikut…
-Dhe do të veçoje, më të bukurën…
– Po, pa mëdyshje viti i parë në shkollën fillore, klasa e dytë dhe e katërt në Izvor. Isha mësues, isha djalë i çdo shtëpie, isha aktivisti ndofta i pari për ato shumë probleme sociale, isha një shok një vëlla, një prind për nxënësit, kur ende vetë isha nxënës para gjithë atij fshati aq familjar e të dashur.
-Më të vështirën…
-Ahaa, momenti më i vështirë imi ka qenë mësues në Fushëkuqe. Njerëz malësorë të lartë, të besës e të gjendur. Por fajin ma kishte vetja dhe familja. Mu sëmurën rëndë babai dhe nëna. Vetëm ata kisha në shtëpi, me atë përroin e madh ku edhe infermieri donte dy ditë të lajmërohej … U jam mirënjohës shokëve që më mbyllnin shtigje, Hajries, Ndues, Luigjit, Tomes, Mirandit..,.Shkoja dhe kthehesha në Velçe çdo 15 ditë. Ose do të transferohesha, ose do të braktisja punën. Prindërit gëzonin që kishin djalë. Dhe ende ti shpinin dhe ti shtronin në spital bashkëfshatarët?!. Jo. Prandaj, një ditë në ditët e vështira 1970-71, ditë prilli, pas dhjetëra e dhjetëra kërkesave dhe letrave në Kryeministri, MA, në Kom. Partisë Vlorë, në atë Ekzek, ne …askush nuk u bë me mua, braktisa me lot sy nga një farë mase profesionin tim, për të cilin edhe 10 herë të lindja, 10 herë do të ndiqja të njëjtën rrugë. Por e braktisa me mendjen time…
-Më të suksesshme…
-Patjetër në Vlorën time Labe në Kotë, në atë qendër punëtorësh që ka qenë lokalitet, rreth deri në qytezë e më shumë se 5 mijë banorëve . E fillova punën në Kote si nëndrejtor në shkollën e Mesme të Bashkuar me një 1978 me mbi një mijë nxënës dhe me 52 mësues… Aty ne mësuam dhe mësova, dhe aty më vlerësuan dhe vlerësova. Aty gjeta shoqen time të jetës, një mësuese e shkollës së lartë të Partisë dhe i shoh si mësime të mëdha ato që kam marrë nga porofesorët Servet Pëllumbi, Sotir Manushi,nga Mënyr Çomaj, dhe nga sa e sa të tjerë që sot ose nuk rrojnë ose qëndrojnë stoik në filozofitë e tyre. Prandaj edhe në Kote pata dhe arrita suksese të mëdha për 27 vite mësues, nëndrejtor dhe drejtor
-Si e gjithë jeta e nëpunësve të asaj kohe ka pasur peripeci, ndëshkim, dëshpërim… A mund të komentosh?
-Saktë … Si mund ta kërkosh jetën mëndafsh…!!! Si mund të quaj ndëshkim se shkova mësues në Tepelenë, në Pukë,në Krujë . …. Atdheu më dha, Atdheut do t’ia ktheja. Çudi me pretendimet e sotme “O në qytet, o rashë e vdiqa” Këta s’mund të quhen mësues, këta janë mësimdhënës rrogëtare oraresh.. As oraresh, madje. Vështirësi?! Deshe të thoshe… Patjetër. A ka jetë më të bukur e më të kuptimshe se sa kur lufton me vështirësi, kalitesh dhe fiton mbi to?! S’ka më bukur. Bota s’është vaj.
-Të kam dëgjuar shpesh në ndonjë muhabet për të kaluarën se flet për Beqir Ballukun, për Kadri Azbiun, për… deri edhe për Enver Hoxhën… Ndonjë detaj jetësor….
-Po. Në Kalivaç të Tepelenës, takova për herë të parë dhe të fundit Mehmet Shehun… Momente të paharruara. Për shtatë vjet me radhë ai burrë shteti për çdo Vit të Ri nuk harronte urime me telegram për secilin mësues. Dhe vit për vit me përmbajtje të re! Ishte njohje e thjeshtë por që ai diti ta vlerësonte. Kishte ardhur për vizitë dhe na takoi..
Në Janar 1974 në Terbaç në vallen e xha Myrte Gumenicës, hyri krah për krah me mua Kadri Hazbiu. Këndoi e kërceu bashkë me ne. Pyeti se kush e kishte bërë këngën “ Do kujtoj plagët e mia. Çerdhe, çerdhe lufte Labëria… dhe
-Ti, mësuesi velçot, në darkë do të vish në majë të Mavroves tek Xhakua, Selaudin Dauti. Ashtu bëra. Shkova, por si i vogël u ula në karrige në fund të shtëpisë. I ulur nën qoshe, Kadriu u ngrit në këmbë nga ajo këmbëkryqje dhe erdhi e më mori për krahu “ ti e ke vendin atje”, ku isha unë. Ti je Velçot. Unë jam zoti i Shtëpisë. Gabimi i Xhakos ky…… “Unë e gjeta vendin dhe ai shkoi në insistimin tim atje ku ishte… Me Beqir Ballukun isha sekretar në sekretarinë sekrete në Rep.5806 Fier. Loja e madhe 15 ditore. Shtabi në Margëlliç, Ministri Beqiri, tre-katër të tjerë dhe unë e marinari Zyhdi Alibali në pallatin e sapo bërë në këtë kateret, për ballë turizmit në Fier. Kishim një dhomë e një paradhomë më vete, bashkë me shefin e shifrës Bejo Zhupa. Kalonte në mëngjes ministri dhe kthehej në darkë. Porosiste për çdo ditë ushqimin për ne të dy. Na shihte pa gjumë. Na urdhëronte sikur të ishim direkt vartës të tij të pushonim…
Në drekën e konkluzioneve pas 15 ditësh në Manastir krerët kryesore. E si mund të shkonim ne, ushtar. Menjëherë kishte urdhëruar shoqëruesin dhe shoferin e tij dhe erdhën e na morën. Më pyeti për Saliko Sulon dhe mirësinë e mori për velçotë…!
Për Enver Hoxhën?! Nuk e kam takuar asnjëherë në jetën time, por kam dy kujtime që nuk mund ti lë pa i thënë, transferimin tim pas katër vjetësh nga Tepelena për në Vlorë, ma bëri direkt ai, përgjigjen e një letre time.. dhe së dyti, pas braktisjes në vitin 1971, pas 8 muaj pa punë përmes Kom. të Partisë Vlorë, dy ditë para Kongresit të 6-ë të PPSH unë rifilloj jetën arsimore në Vlorë me urdhër direkt të Enver Hoxhës. Kam lexuar një për një shënimin e tij në krye të faqes së dytë, diagonal që i shkruante Petro Dodes (Një nga drejtuesit më me nivel që ka pasur Vlora bashkë me Sihat Tozon). “Sh. Petro! edhe herë të tjera ju keni tërhequr vëmendjen për zvarritjen, zgjidhjen e kërkesave dhe ankesave të popullit…! Thirreni menjëherë këtë mësuesin dhe jepni emërimin menjëherë, i kërkoni falje dhe më njoftoni urgjentisht…!
Enver Hoxha
I gjithë shkrimi në bojë tush, dhe rifillova punën për tu ndarë prej saj si mësues.
– A konstatoni deformim në arsimin e brezit të ri?
– Më ka mbetur në mendje një batutë filmi “ dhe bomba plasi… E ku do të pëlcasë më parë e zeza bombë?! Lazarati me një aksion u çmontua. Drejtësia do të çmontohet sepse burgjet e kurdisjes dhe të ç’ kurdisjes i ka ligjvënësi. Por kush do të jetë që do të jetë ai që do të çmontojë bombën e madhe të arsimit!? Ç’është bërë për arsimin dhe për kulturën e këtij kombi që nga rilindësit dhe deri sot,… është ç’ bërë dhe është dërrmuar. Mendoni, pas 10-15 vitesh dhe tani do të dalë Presidenti, ministri, drejtori, analisti, shkencëtari, matematikani, gjuhëtari…
Medet e ardhmja e fëmijëve tanë në duar të kujt do të bjerë!. Bëjnë shumëzimet me celular, nuk lexohet asnjë lloj shkrimi, të ndyhen tabelat e zhgarravitura nëpër rrugë. Bëhen nxënësit dhe studentët e sotëm anglezë, francezë, italianë, rusë… deri edhe kinezë pa qenë më parë shqiptarë. Po nuk janë o e dashur media, i dashur “Telegraf”, ëndrrat e Rilindjes këto.
-Je në pension? Ju botoni?
– Kam botuar 6 libra. Kam të shtatin në dorë. Mundohem të hedh dritë për ato e tek ato që në errësirë janë lënë,
Se ç’ vlerë kanë … Le ta gjykojnë të pasmit..
– Shkruajnë shumë, shkruajnë të gjithë….
– Nuk shoh asnjë të keqe. Shosha do të mbajë lart dhe do të hedhë poshtë krundet.
Nga Ahmet Demaj
