“Vallja GORARÇE” Vallja e Burrave Fluturues
Andrea Josif Kokeri
Ish-solist, valltar AKVP dhe koreograf
Vallja “Gorarçe” është një valle burrash që nga vetë emërtimi i hershëm i saj identifikon me zonën përkatëse ku ajo ka lindur, pra në Krahinën e Gorës, krahinë, e cila ka një shtrirje mjaf të madhe në juglindje të Republikës së Shqipërisë dhe për rrjedhojë kjo krahinë ka influencuar edhe në lëvizjet demografike të të gjitha zonave juglindore të vendit tonë .Vallja “Gorarçe” ka qenë dhe vazhdon të jetë vallja më autentike e folklorit shqiptar për nga bukuria dhe larmija e lëvizjeve të saj virtuoze dhe madhështore njëkohësisht. Motivi bazë i kërcimit në hyrje të kësaj valleje ( Rrëshkitja deri për tokë ), shoqëruar me mënyrën e lidhjes së interpretuesëve valltar ( para krah për para krah ) dhe mbështetja tek njëri tjetri ( Shpinë e Gjoks ) qysh në fillimin e saj na jep të kuptojmë se kemi të bëjmë me një valle burrash trimërore megjithatë duhet theksuar gjithashtu se kjo valle ka qënë vallja bazë e të gjitha dasmave të Krahinës së Gorës. Nga ana strukturore “Gorarçe” përbëhet nga dy pjesë
- E shtruara ( moderato ) 2. E shpejta ( Alegro ) 1. E shtruara ( moderato )
Motivi 1- a Rrugëtimi rrëshqitës në mënyrë graduale i valltarit të parë deri në tokë dhe mbajtja e tij nga shokët në mënyrë të tensionuar të jep të kuptosh se kemi të bëjmë me një veprim njerëzor për të zbritur së poshtmi nga një terren malor. Motivi 1- a. Hedhja e këmbëve herë pas here të thyera në lartësinë e gjurit përforcon edhe më shumë idenë e rrugëtimit në malësi. Motivi 1- b. Rrugëtimi rrëshqitës në mënyrë graduale i valltarit të parë deri në tokë dhe mbajtja e tij nga shokët në mënyrë të tensionuar ripërsëritet edhe më i tensionuar pasi edhe shokët e tjerë i afohen tokës me rrëshqitjen e tyre. Tashmë burrat valltar janë bërë thuajse një trup i vetëm ku vështirsinë më të madhe e ka i fundit. Motivit 1- b bëhet më e lehtë dhe më virtuoze deri në fund të pjesës së shtruar muzikore, mbarimit të terrenit të vështirë malor. Jo rastësisht burrat e Gores kur vendosen në valle zënë vend nga më i shkurtri deri tek më i gjati. Këtë element të rëndësishm strukturor koreografik në vallen “Gorarçe“ koreografi Gëzim Kaceli (Artist i Merituar) duke punuar së bashku me Enver Birkon (artist i Merituar) dhe bartësin burimor të kësaj valleje Xhemali Adellarin (mjeshtër i Madh) i lindur dhe rritur në fshatin Zvezdë, nip në Gorë, e pikasi këtë veçanti dhe pas një hulumtimi të gjatë profesional e vuri më në evidence kur e përpuno thellësisht profesionalisht dhe artistikisht në funksion të skenave teatrale. Kjo valle e interpretuar nga valltarët e Ansamblit Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Popullore ka patur dhe ka një sukses të jashtzakonshëm si brënda dhe jashtë vendit fal autenticitetit të saj Gorar. 2. E shpejta ( Alegro ) E shpejta vjen pas pjesës së parë të shtruar, valltarët e gurës popullore, i japin një alegri të madhe kërcimit të tyre duke mbërritur në kulminacion me rrutullime dhe ngritjen fluturuese të valltarit të parë Valltarët tashmë lirohen nga parakrahët dhe mbahen gjatë kërcimit dorë për dorë. Kjo mënyrë lidhjeje i bën ata më të lirshëm dhe më të zhdërvjellët duke kërcyer fillimisht në rreth dhe më pas të ndarë dy nga dy. Elemente të tjera karakteristike të valles janë: a) Kapërcimet nga njëra këmbë në tjetrën. b) Uljet e thella me këmbë të bashkuara. c) Rrutullimet e shpejta me duar të shtrira herë në të djathtë dhe herë në të majtë. d) Ngritja lart fluturuese e valltarit kryesor. Lidhja dorë për dorë, ndarje dy nga dy, kapërcimet, uljet e thella, rrotullimet e shpejta si dhe ngritja fluturuese e valltarit kryesor janë veçanti strukturore të valles “ Gorarçe “ veçanti, të cilat e bëjnë këtë valle autentike. Gjithashtu janë këta element strukturor, që bëjnë edhe dallimin midis valleve të krahinave fqinje. Këto krahina fqinje (për mendimin tim) janë ndikuar dhe influencuar prej dekadash nga motivet autoktone burimore të valles, “ Gorarçe “.Edhe këto elemente të rëndësishme strukturore të kësaj valleje, përpunuesi dhe koreografi i saj Gëzim Kaceli ( Artist i Merituar ) i ka ruajtur me fanatizëm në punimin e tij duke e mbajtur kërcimin afër burimit autentik origjinal të valles “ Gorarçe “ . Gjithashtu vlen për t’u theksuar fakti se ky motiv valleje me influencën apo kopjimin në burimin autentik Gorar u përpunua vetëm pas gati 25 vjetësh nga Mjeshtri i Valles koreografi Panajot Kanaçi ( Nderi i Kombit ) . Ky mjeshtër i përpunimit koreografik pas Festivalit Folklorit të Gjirokastrës 1983 krijoi një valle me këto motive dhe e titullojë “ Djell në fushë të Devollit “ .ëPanajotëKanaçi duke i kostatuarëngjashmëritë, influencat apo kopjimet e bëra nga krahinat fqinje të Gorës ka ditur të përdorë ose krijojë disa karakteristika të tjera strukturore dhe kërcyese në vallen “ Djell në fushë të Devollit “. Panajot Kanaçi që në hyrje të valles “ Djell në fushë të Devollit “ nuk ruajti strokturen e Valles Gorarçe. Influencuar nga ideologjitë e kohës, por edhe për t’i dhënë valles më shumë hare dhe optimizëm përdori ndërtimin strukturor: 1. Hyrja e Shpejtë ( Alegro ). 2. E shtruara ( moderato ) 3. E shpejta ( Alegro ) Hyrja e Shpejtë. Me futjen në skenë të valltarëve së bashku me valltaret me hyrjen e shpejtë vallja në analizë jep qysh në fillimin e saj atmosferën e një feste. Kjo atmosferë justifikon emërtimin e saj “ Djell në fushë të Devollit, “ por e largon atë nga karakteri i saj burrëror. Këtë konstatim na e përforcon edhe më shumë kërcimi i vajzave me lëvizjet e tyre pothuajse unike gjatë valles, lëvizje të dala nga hapat e kërcimit të burrave të përdorura në Vallen Gorarçe. Në këtë valle kemi gjithashtu hapa kërcimi të frymëzuara dhe të përpunuara me mjeshtëri nga koreografi bazuar në motivet e Valles Dardhare, e cila është autoktone Dardhare pra jo Devolliçe.
E SHTRUARA
E shtruara si pjesë e dytë e valles nuk kishte mos influencohej nga hapat e kërcimit të Valles burrërore Gorarçe nga ka origjinën. Panajot Kanaçi duke ditur autenticitetin e Valles gorarçe. zbuti në maksimun karakterin burrëror Gorar duke e sjell atë në Fushën e Devollit. Kjo zbutje ndihet qysh në fillim kur tre valltarët e parë e fillojnë motivin jo direk me shtrirje, por me një përgatije më delikate kushtëzuar nga prania e vajzave në kërcimin e tyre.
E shpejta.
E shpejta përsërit motivet e Hyrjes së Shpejtë duke rritur edhe më shumë rritmin muzikor për ta shpënë vallen në kulminacionin e saj. Mjeshtri i valleve Panajot Kanaçi shfrytëzoi me profesionalizëm përpunues materjalin koreografik si Valle Brezash interpretuar si nga valltar pleq, djem të rinj dhe fëmijë, paraqitur në Festivalin e Gjirokastrës 1983 nga Grupi Folklorik i Rrethit të Korçës. (emërtim i kohës) Me këtë analizë dua të them se vallja “ Djell në fushë të Devollit “ është një përpunim koreografik profesional me një strukturë përgjithësuese e të gjithë Qarkut të Korçës. ( emërtim i sotçëm e asaj zone etnografike ). Natyrshëm lind pyetja pse referuesi bën një analizë kaq të gjatë dhe merr si shembull vallen “Gorarçe“ dhe vallen “ Djell në fushë të Devollit “ Sipas mendimit tim përgjigja ime është kjo: “Sepse janë të vetmet këto valle që i kanë rezistuar kohës pas përpunimit të koreografëve pasi kanë bazë të shëndoshë burimore. Sepse në burimet e tyre etnografike këto motive vallesh kanë marrdhënije prindë- fëmijë ku prindi është vallja “Gorarçe“ dhe fëmija, më pas i rituri, i cili natyrisht u bë prind më pas është “ vallja e Devollit “ E jap këto përgjigje dhe konkludoj në këto përfundime analitike pasi jam i bindur plotësish nga përvoja ime fillimisht si Solist valltar e interpetues i kësaj valleje dhe me vonë koreograf pranë Maestro Panajot Kanaçi (Nder i Kombit) në Ansamblin e Këngëve Popullore të Shqipërisë. Qysh në gjenezë dhe në 50 – 60 vjetët e përpunimit dhe kërcimit të saj profesional, Vallja “Gorarçe” është një dëshmi e gjallë e traditave kulturore dhe artistike të Shqipërisë në përgjithësi dhe të zonës së Gorës në veçanti, nisur edhe nga emërtimi i saj autokton ndër vite. Pra nëse vallet e Devollit janë më të lehta , më të gjalla, më të pranishme dhe më festive në ditët e sotme, Vallja “Gorarçe” është një valle e rëndë burrash, një manifestim i jetës malore e lidhjes së ngushtë të kësaj zone me traditat e hershme trashëguar brez pas brezi, ndonëse ajo u përthith me pa të drejtë nga realitete të tjera etnografike. Vallet e Devollit pa dyshim me bukuritë e tyre kanë origjinë dhe janë trashëguar më së pari nga Vallja Origjinale Gorarçe. Kjo origjinë dhe kjo lidhje mes karakterit të këtyre valleve është dëshmi e lëvizjeve të njohura demografike të popullit nga malet në fusha, apo nga fshatrat në lokalitete dhe qytete . Kjo lëvizje demografike dhe këto mardhënije ndër qytetare në ditët e sotme krijojnë bashkime pseudo origjnalitetesh, të cilat dëmtojnë artin burimor folklorik në përgjithësi dhe paksojnë në mënyrë të ndjeshme pasurinë arkivore të artit të kërcimit duke e reduktuar atë vetëm në ndarje veri dhe jug.
