Qyteti dikur i gjallë dhe plot shkëlqim, u kthye i qetë dhe i zymtë nën pushtimin nazist
Para fillimit të Luftës së Dytë Botërore, Franca ndërtoi Linjën Maginot, e cila ishte në thelb një mbrojtje e fortifikuar betoni në pika të ndryshme përgjatë kufirit të saj me Italinë, Gjermaninë, Luksemburgun dhe Zvicrën. Fortifikimi ishte ide e Ministrit Francez të Luftës, André Maginot. Linja Maginot kërkonte një sasi të tepruar të burimeve të ndërtimit dhe, në fund, u kushtoi francezëve rreth 2 miliardë franga, që përkthehet në afro 3.7 miliardë dollarë sot.
Gjenerali gjerman Erich von Manstein, një nga të besuarit më të afërt të Hitlerit, e kuptoi se forcat gjermane kishin nevojë për një mënyrë krijuese për të dalë përtej mbrojtjes së linjës franceze Maginot. Manstein orkestroi një sulm dytësor përmes Hollandës dhe Belgjikës dhe vazhdoi të përparonte ushtarët e tij nëpër pyllin e Ardennes, i cili nuk ishte aq i fortifikuar sa pjesa tjetër e linjës Maginot. Zona e prekshme do të ishte prishja e Francës kur gjermanët shpërthyen duke përdorur ‘blitzkrieg’ taktikat. Pushtimi i Belgjikës i zuri në befasi forcat Aleate dhe ata u përpoqën për të rimarrë zonën nën sulm nga gjermanët. Strategjia e Gjermanisë ishte e suksesshme në ushtrimin e një presioni të madh mbi ushtrinë franceze dhe deri në qershor 1940, Franca u dorëzua. Qeveria franceze nënshkroi një armëpushim me komandantët gjermanë që lejoi qeverinë franceze të qëndronte në veprim jashtë Parisit, për sa kohë që ata bashkëpunonin me gjermanët. Parlamenti votoi 569 me 80 në favor të shpërbërjes së Republikës së Tretë të Francës. Administrata e re u zhvendos më pas në Vichy, një qytet i vogël në jug të Parisit, nën sundimin absolut të Philippe Pétain. Armëpushimi me Gjermaninë ndau Francën në dy: zonat e okupuara dhe Zonat e Lira të Francës. Trupat gjermane morën pjesët veriore dhe perëndimore të vendit dhe arrestuan më shumë se dy milion ushtarë francezë si robër lufte. Ndërkohë, Franca e Jugut – ku qeveria veproi nga Vichy – mbeti kryesisht e pa zënë.
Parisi është i mbuluar me sende naziste pasi trupat gjermane pushtojnë qytetin.
Qyteti dikur i gjallë u kthye i qetë dhe i zymtë nën pushtimin nazist. Sidoqoftë, jo të gjithë ish anëtarët e qeverisë së Francës iu nënshtruan kontrollit gjerman. Charles de Gaulle, një burrë shteti dhe oficer francez i ushtrisë, kundërshtoi qeverinë e Vichy dhe u largua nga vendi i tij për në Londër, ku filloi të organizonte atë që do të bëhej lëvizja “Frëngjishtja e Lirë”.
REZISTENCA FRANCEZE
Charles de Gaulle e përçmoi idenë e humbjes dhe dënoi armëpushimin e Francës me Gjermaninë. Në një fjalim tashmë të famshëm të transmetuar nga BBC në 1940, de Gaulle deklaroi me guxim: “Nderi, mendja e shëndoshë dhe interesat e vendit kërkojnë që të gjithë francezët e lirë, kudo që të jenë, duhet të vazhdojnë luftën sa më mirë”. Sipas biografit Julian Jackson, qeveria e Vichy u përpoq të niste një fushatë shpifjesh kundër de Gaulle si hakmarrje për fjalimin e tij. Zyrtarët e Vichy i morën gradën si gjeneral dhe ia suvatuan figurën në postera që shfaqnin de Gaulle pas një mikrofoni të rrethuar nga hebrenj. Por plani dha një efekt të kundërt, në vend të popullarizimit të De Gaulle si një udhëheqës anti-gjerman me të cilin shumë njerëz në të gjithë Francën u njohën.
Fjalimi i tij zgjoi atë që kishte mbetur nga shpirti francez për të luftuar kundër pushtuesve të saj dhe nxiti lëvizjen e “Lirë Franceze” si jashtë ashtu edhe brenda zonave të okupuara.
“De Gaulle më ktheu nderin, mundësinë e të qenit në gjendje të shikoj përsëri njerëzit në fytyrë. … Në një masë të madhe, vullneti i tij për të mos t’u përkulur, papajtueshmëria e tij janë të gatshme. Ai pëlqen të thotë se duke qenë aq i dobët sa ai, papajtueshmëria është arma e tij e vetme,” -shkroi gazetari francez në megrim, Georges Boris. Ndërsa De Gaulle po drejtonte kundërshtimin francez nga përtej detit, oficeri i ri Jean Moulin, po drejtonte rezistencën brenda kufijve të vendit. Më vonë, Moulin u tregua i dobishëm në bashkimin e forcave të ndara në Rezistencën Franceze nën siglën e “Mouvements Unis de la Résistance” (MUR). Fatkeqësisht, Moulin nuk do të mbijetonte për të dëshmuar çlirimin e Parisit ose të vendit të tij. Ai u kap nga trupat gjermane në Caluire-et-Cuire, një periferi e Lionit. Ai u torturua për vdekje nga robërit e tij nazistë, para se të vdiste në trenin që po e çonte në Gjermani. Ndërkohë, forcat aleate punuan për të siguruar që vetëm trupat franceze të qëndronin përballë Rezistencës dhe të parandalonin forcat jo të bardha nga kolonitë franceze që të bashkoheshin në çlirimin e Parisit.
“Sapo të merrej ai vendim,” raportoi historiani francez Olivier Wieviorka “The Independent”, “ishte ndoshta e rëndësishme për Aleatët, për të njëjtat arsye propagandistike, që njësia të paraqitej franceze për popullin e Francës.”
ÇLIRIMI I PARISIT
Ndërkohë, armiqësia midis popullatës franceze u rrit dhe në gusht 1944, një kryengritje nga Rezistenca Franceze pushtoi Parisin. Divizioni i Dytë Francez i Gjeneralit Philippe Leclerc më pas hyri në kryeqytet me tanket amerikane me mbështetjen e forcave aleate. Rrugët u mbushën me civilë francezë, të cilët bllokuan rrugët kryesore me orendi dhe rrëzuan pemë në mënyrë që trupat gjermane të mos mund të shpëtonin. Gjenerali i Wehrmacht Dietrich von Choltitz u dorëzua përfundimisht në 25 Gusht 1944. Parisi u çlirua përfundimisht pas katër vjetësh.
Festimet fillojnë në rrugët e çlirimit të Parisit.
JETA
Fotoreporteri Ralph Morse ishte pjesë e kampit të shtypit që kishte ndjekur trupat aleate ndërsa rimerrnin Parisin. Ai kujtoi të kënduarit dhe të qeshurën e gëzueshme që shpërtheu pasi ishte përhapur fjala se garnizoni nazist kishte hequr dorë. “Ishte një pamje mahnitëse, një ndjenjë e mahnitshme,” tha Morse. “Shumë njerëz në rrugë, të kapur për dore, të gjithë u drejtuan për në Champs-Elysées dhe Harkun e Triumfit, në të njëjtën mënyrë që të gjithë në Nju Jork drejtohen, të themi, kur ndodh diçka e rëndësishme. Në të vërtetë ishte … mirë, çliruese. ”
NJË ANË E ERRËT PËR ÇLIRIMIN E FRANCËS
Një anë e shëmtuar e çlirimit u shfaq shpejt ndërsa popullata franceze kërkoi hakmarrje kundër të burgosurve gjermanë ose bashkëpunëtorëve nazistë.
Një gazetar përshkroi skenat e burrave dhe grave, duke u shpaguar atyre që i konsideruan si tradhtarë gjatë çlirimit të Parisit:
“Turmat që rreshtonin në trotuare u tallën dhe pështynë dhe u hodhën në rrugë për të tundur të burgosurit me grushta, këmbë dhe kallam dhe çanta dore. Gjatë gjithë kohës që oficeri i ri i FFI-së duke shoqëruar të burgosurit po vraponte lart e poshtë kolonës, duke inkurajuar bashkatdhetarët e tij të mos abuzoni me robërit: ‘Je leur ai donné ma parole !’ (‘Unë u dhashë atyre fjalën time.’)
