Dilema që vë në mendime edhe ekspertët/ Pse koronavirusi ndikon ndryshe te burrat dhe gratë, një teori thotë se femrat…

371
Sigal

Covid-19 ka rezultate thellësisht të ndryshme te burrat dhe gratë dhe jo vetëm për sa i përket shëndetit të tyre. Për një virus që infekton njerëzit pa dallim, pse gjinia ka një efekt të tillë?

Raporti tregon se si ndryshon reagimi shëndetësor, ekonomik, fizik dhe i kujdesit në familje mes gjinive të ndryshme dhe çfarë mund të mbetet për një kohë të gjatë nga ky virus.

Nga drejtuesit e autobusëve deri te kryeministrat, njerëzit nga të gjitha sferat e jetës po sëmuren rëndë me Covid-19. Kjo ka treguar se sëmundja nuk diskriminon. Koronavirusi është, në fund të fundit, një pjesë pak a shumë e pajetë e një materiali gjenetik lundrues. Nuk është i aftë për diskriminim aktiv.

E megjithatë, virusi ka efekte të ndryshme në grupe të ndryshme të njerëzve.
Një nga ndarjet më të theksuara shfaqet në lidhje me gjininë. Dhe fakti që Covid-19 po prek burrat dhe gratë ndryshe, nuk la lidhje thjesht mbi mënyrën se si virusi po na bën të sëmuremi – ka gjithashtu në perspektivat tona shëndetësore dhe ekonomike afatgjata.

Dallimet e sëmundjes

Një nga ndryshimet më të habitshme që është shfaqur deri më tani është në nivelin e vdekjeve të burrave dhe grave.

Në SHBA, për shembull, kanë vdekur dy herë më shumë burra nga virusi sesa gratë. Në mënyrë të ngjashme, 69% e të gjitha vdekjeve nga koronavirusi në Europën Perëndimore kanë qenë meshkuj. Modele të ngjashme janë parë në Kinë dhe gjetkë.

Një ekip studiuesish, i udhëhequr nga Anna Purdie në University College London, po harton ndryshimet gjinore në vende të ndryshme dhe po punon për të mësuar më shumë rreth arsyes pse ndodh kjo.

Tani për tani, është ende e paqartë.

resized_8e6c5-2020-03-30t161600z_1147817685_rc2guf9vp11v_rtrmadp_3_health-coronavirus-iran

Një teori është se, përgjigjja imune e grave ndaj virusit është më e fortë, thotë Philip Goulder, profesor i imunologjisë në Universitetin e Oksfordit.

Reagimi imunitar gjatë gjithë jetës ndaj vaksinave dhe infeksioneve është zakonisht më agresiv dhe më efektiv te femrat në krahasim me meshkujt”, thotë ai.

Kjo ndodh pjesërisht për faktin se gratë kanë dy kromozome X, ndërsa burrat kanë vetëm një – gjë që është e rëndësishme kur bëhet fjalë për një koronavirus.

Në veçanti, proteina me të cilën dallohen viruse të tilla si koronavirusi është koduar në kromozomin X”, thotë Goulder.

“Si rezultat, kjo proteinë shprehet me dy herë në dozën e shumë qelizave imune te femrat në krahasim me meshkujt dhe përgjigjja imunitare ndaj koronavirusit për këtë arsye amplifikohet te femrat”.

spital corona
Një mundësi tjetër është që ndryshimi të varet nga zgjedhjet e jetesës me bazë gjinore.

Ka dallime të rëndësishme të sjelljes midis gjinive, për shembull në pirjen e duhanit, të cilat ndikojnë në nivelin e sëmundjes paraekzistuese, siç janë sëmundja e zemrës, sëmundja kronike e mushkërive dhe kanceri”, thotë Goulder.

“Këto kanë një ndikim të madh në rezultatin nga infeksione të tilla si koronavirus. Diferenca seksuale në pirjen e duhanit është veçanërisht e shënuar në disa vende të tilla si Kina, ku 50% e burrave pinë duhan, krahasuar me 5% te gratë”.

coronavirus-e-chernobyl
Por në këtë fazë të pandemisë, nuk ka prova të mjaftueshme për të thënë nëse ky është rezultat i ndryshimeve biologjike, sjelljeve – ose nëse ekziston një element i të dyve.

Pasoja financiare

Sidoqoftë, ekzistojnë prova të një mënyre tjetër që virusi po prek burrat dhe gratë ndryshe.

Michèle Tertilt, një ekonomist në Universitetin “Mannheim” në Gjermani, ka qenë duke punuar me kolegët për të përpiluar prova se si ka qenë prekja nga pandemia te meshkuj kundrejt grave në SHBA. Bllokimi tashmë ka rezultuar në humbje të përhapura të vendeve të punës dhe shumë ekonomi së shpejti do të përballen me recesion.

spain corona-1586015175
Por papunësia nuk do të bjerë në mënyrë të barabartë, gjë që është pjesërisht për shkak të rrethanave unike të kësaj rënie ekonomike të veçantë.

“Është krejt i pazakontë dhe ndryshe nga një recesion tipik”, thotë Tertilt.

Në SHBA, 1,4 milionë njerëz mbetën të papunë në mars, rritja më e madhe që nga viti 1975. Gratë janë goditur më shumë se burrat, me një rritje prej 0.9% të papunësisë në krahasim me një rritje prej 0.7% për burrat.

Një mënyrë që tregon se kriza e tanishme është e pazakontë është që, në një recesion, burrat shpesh goditen më shumë sesa gratë për sa i përket papunësisë. Kjo, për shkak se më shumë burra punojnë në industri që janë të lidhura ngushtë me ciklet ekonomike – siç është ndërtimi dhe prodhimi. Në të kundërt, gratë mbizotërojnë më shumë në industri jo të lidhura me cikle të tilla, siç janë kujdesi shëndetësor dhe arsimi.

Por këtë herë, faktorë të tjerë kanë ndikimin më të madh në punët e njerëzve.

Një faktor është nëse dikush është një punëtor “kyç” apo “kritik”.

Ekipi i Tertilt ka klasifikuar punëtorë në kujdesin shëndetësor, transport, shërbime mbrojtëse (të tilla si policia), bujqësi, peshkim dhe pyjëtari, si dhe mirëmbajtje dhe riparim si, “punëtorë kritikë”.

People wear masks to fend off the Corona Virus - 2/27/20
Sipas këtij klasifikimi, 17% e grave të punësuara punojnë në profesione kritike, krahasuar me 24% të burrave të punësuar.

Faktori i dytë i madh është nëse njerëzit janë në gjendje t’i kryejnë punët e tyre në distancë nga telekomunikimi. Tertilt dhe kolegët e saj i klasifikuan punët nëse janë të mundshme të bëhen përmes telekomunikimit ose jo – një analist i biznesit mund të jetë në gjendje të punojë nga distanca, por një banakier përfundimisht nuk mundet.

Tertilt zbuloi se më shumë burra kishin punë që ishin të telekomunikueshme sesa gratë – 28% burra kundrejt 22% gratë.

“Unë u çudita pak nga kjo”, thotë ajo. “Prisja që më shumë gra të ishin në punë telekomunikuese – për shembull, gratë në punë qeveritare, punë zyre etj. Por, fillon të mendosh për këtë, ka shumë kuptim – shumë gra punojnë në restorante, në industrinë e udhëtimit. Dhe në të gjithë botën, restorantet dhe baret janë të mbyllura dhe ka udhëtim shumë të kufizuar”.

Hulumtimet e kryera nga Instituti i Mbretërisë së Bashkuar për Studime Fiskale pikturojnë një pamje të ngjashme. Zbulon se gratë në Mbretërinë e Bashkuar kanë rreth një të tretën më shumë prirje se burrat që të punojnë në një sektor që është prekur shumë ose mbyllur plotësisht për shkak të pandemisë, siç janë industria e shitjes me pakicë dhe mikpritja.

corona
“Nga këndvështrimi ekonomik, gratë me pagë të ulët, të reja, gra të klasës punëtore, dihet që goditen më rëndë”, thotë Natasha Mudhar, shefe ekzekutive globale dhe bashkëthemeluese e “Bota që duam”, një ndërmarrje që synon të përshpejtojë përparimin drejt qëllimeve të zhvillimit të qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara.

Barazia gjinore e pagave e përbën këtë pabarazi – jo vetëm që gratë humbin punët me ritme më të larta, por ato fitonin më pak para.

“Për çdo 100 lekë që një burrë mund të shpenzojë për nevojat gjatë kësaj krize, një grua kishte mundësi të shpenzojë vetëm 82 lekë”, tha Mudhar.

Në SHBA, hendeku gjinor i pagave është i ngjashëm, me gratë që fitojnë 85% të asaj që fitojnë burrat. Në Australi është 86%, ndërsa në Indi 75%. Dhe kjo është më keq për gratë e disa racave dhe etnive se të tjerët – për shembull, në SHBA, gratë e zeza fitojnë 21% më pak se gratë e bardha.

27nycorona-superJumbo
Prindërit beqarë janë goditur edhe më shumë. Studimi i Tertilt vlerëson se ka 20 milionë prindër beqarë në SHBA, tre të katërtat e tyre janë gra.

Mendojeni këtë – ata nuk do të jenë në gjendje të punojnë. Edhe nëse ata janë infermiere ose mjeke, edhe nëse kanë një punë brenda një infrastrukture kritike – ata mund të kenë fëmijë në shtëpi dhe nuk mund t’i lënë ata vetëm”, thotë Tertilt.

Edhe për prindërit beqarë në punë teorikisht telekomunikuese, mund të mos jetë realiste të vazhdojnë të punojnë me fëmijë të vegjël që kërkojnë vëmendje të vazhdueshme. “Sidomos për nënat beqare, nuk ka asnjë rrugë tjetër”, thotë Tertilt.

w1240-p16x9-2020-03-14t161858z_1616505798_rc2sjf9mg7dt_rtrmadp_3_health-coronavirus-italy-whatsapp_0
“Ato nuk mund të punësojnë një dado ose të thërrasin një fqinj ose gjyshe. Ato, në përgjithësi, po humbasin punën e tyre”.

Një problem tjetër është se në vendet që kanë një skemë të mbështetur nga qeveria (përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, Gjermaninë dhe SHBA), këta prindër mund të mos jenë në gjendje të përfitojnë ndihmën e skemës nëse e braktisin punën e tyre, dhe nuk presin dot derisa të lirohen nga puna. Për më tepër, ata nuk mund të kenë të drejtë për përfitime të papunësisë nëse heqin dorë nga puna e tyre.

“Edhe nëse punëtorët largohen vullnetarisht për shkak të kujdesit të fëmijëve, ata duhet të kenë të drejta”, thotë Tertilt. “Kërkesa që njerëzit duhet të kërkojnë punë duhet të hiqet përkohësisht, derisa shkollat dhe kujdesi ditor të rihapen. Nuk ka kuptim në situatën aktuale”.

Ekspozimi i pabarazisë

1_Day-four-of-Italys-nationwide-coronavirus-lockdown-in-Brescia
Kjo e bën Covid-19 të fundit në një linjë të gjatë të epidemive që kanë treguar pabarazitë ekonomike, duke përfshirë ato rreth gjinisë.

Të gjitha epidemitë kanë efekte gjinore”, thotë Clare Wenham, një profesore e asociuar e politikës globale të shëndetit në Shkollën e Ekonomisë dhe Shkencave Politike në Londër. “Problemi është se askush nuk ka folur për këtë, dhe politikëbërësit nuk ishin të vetëdijshëm”.

Wenham dhe kolegët e saj hulumtuan ndikimet e shpërthimeve të Zikës dhe Ebolës te burrat dhe gratë dhe tani po shikojnë Covid-19.

Një pasojë e epidemisë së Ebolës në Sierra Leone ishte një rritje dramatike e vdekshmërisë së nënave. Organizata Botërore e Shëndetit ka theksuar që shërbimet e shëndetit të maternitetit mbeten thelbësore gjatë pandemisë, dhe se të gjitha gratë “kanë të drejtën e një kujdesi me cilësi të lartë para, gjatë dhe pas lindjes”. Por kjo nuk zbatohet gjithmonë në praktikë.

0_FILE-PHOTO-Day-four-of-Italys-nationwide-coronavirus-lockdown-in-Brescia
“Ne e dimë nga shpërthimet e mëparshme, gjithçka [në aspektin e burimeve] shkon drejt shpërthimit”, thotë Wenham. “Kjo do të thotë që ofrimi i shërbimit rutinë është ndërprerë. Dhe gjëja e parë që duhet të keni është shërbimi shëndetësor i nënave”.

Shërbimet e tjera shëndetësore të grave, të tilla si qasja në kontraceptivë, janë gjithashtu të pasigurta, përveçse në rastet kur qeveritë deklarojnë se ato janë shërbime thelbësore. Organizata e planifikimit të familjes, “Marie Stopes”, ka vlerësuar se 9,5 milionë gra dhe vajza në të gjithë botën mund të rrezikojnë të humbasin qasjen në shërbimet e kontraceptivëve dhe abortit në vitin 2020 për shkak të pandemisë.

Raportet e dhunës në familje gjithashtu janë rritur si rezultat i pandemisë. Në Francë, rastet u rritën me një të tretën në javën e parë të bllokimit, ndërsa raportet rriten me 75% në Australi, dhe rastet janë dyfishuar në Liban. Ndërsa dhuna në familje mund të prekë burrat ose gratë, gratë e pësojnë në sasi disproporcionale; në SHBA, ato kanë dy herë më shumë të ngjarë të përjetojnë dhunë nga një partner intim dhe 14 herë më shumë të ngjarë të përdhunohen, për shembull.

toketos-kornaios-ios-pandimia-coronavirus-arthrou_1
“Ne e dimë se dhuna në familje normalisht ndodh në shtëpi”, thotë Wenham. “Dhe kur njerëzit mbyllen në shtëpi në një periudhë stresuese kur nuk kanë para dhe nuk mund të shkojnë në punë, nuk duhet të jesh një shkencëtar raketash për të kuptuar se kjo rezulton në më shumë dhunë në familje”.

Fotografia është e pamohueshme – dhe për të dyja gjinitë në mënyra të ndryshme.

“Për burrat, veçanërisht ata në grupmoshat më të vjetra, rreziku i menjëhershëm i vdekjes nga sëmundja është shqetësimi më i madh. Për gratë, të cilat kanë më shumë të ngjarë të shërohen nga virusi, pasojat e tjera të Covid-19 mund të zgjasin për vitet që vijnë.
Dhe nuk është tepër vonë që qeveritë t’u përgjigjen atyre që goditen më rëndë ekonomikisht”, thotë Wenham.

Ka shumë gjëra që mund të bëhen tani për të siguruar që ata që goditen më rëndë ekonomikisht janë në gjendje të rikuperohen:

“Ne duhet të sigurohemi se ka stimul ekonomik për gratë gjatë dhe pas shpërthimit të epidemisë, për t’i rikthyer ato në punë”, thotë ajo.

“A ka sigurim të kujdesit për fëmijët kur gratë po përpiqen ta bëjnë këtë?”
Dhe, përmes pamjes së zymtë, hulumtimi i Tertilt ka zbuluar dy linja argjendi për barazinë gjinore.

Bulgaria-waiting-for-the-coronavirus-stress-test
E para është fleksibiliteti i vendit të punës. “Miliona biznese po përshtaten me skemat që punojnë nga shtëpia tani”, thotë Tertilt. Në disa pjesë të SHBA-së, marsi pati më shumë se 200% rritje të telekonferencave në krahasim me muajin e kaluar.

“Ka një hapësirë që kjo do të zhvendosë normat në njëfarë mase, dhe kjo do ta bëjë më të lehtë kombinimin e karrierës dhe familjeve”, thotë ajo. “Gratë do të përfitojnë më shumë nga këto ndryshime në kulturën e biznesit dhe fleksibilitetin e vendit të punës sepse historikisht ato janë ofruesit kryesorë të kujdesit për fëmijët”.
Përfundimi i dytë ndikon në një pjesë të vogël, por domethënëse të fuqisë punëtore. Studimi i Tertilt pa çifte heteroseksuale, 8-12% e të cilëve mund të hidhen në role të kundërta gjinore nga mbyllja, thotë ajo.

“Mendoni për një çift, ku ajo është një mjeke në vijat e para, dhe burri ka një punë në zyrë që është e mundur të bëhet përmes telekomunikacionit”, thotë ajo.

“Në një çift të tillë, ka shumë të ngjarë që ai papritmas të jetë ofruesi kryesor i kujdesit për fëmijët. Ajo është në spital dhe ai është në shtëpi duke telekomunikuar dhe disi i shikon fëmijët”. Duke pasur parasysh që në SHBA 60% e kujdesit për fëmijët ofrohet nga gratë, konstaton Tertilt, kjo mund të çojë në një ndryshim të konsiderueshëm.

coronavirus-590x354
Këto ndryshime në kujdes mund të çojnë në efekte të qëndrueshme. Politikat në vende të tilla si Gjermania dhe Suedia kanë zbuluar se futja e pushimit të atësisë rrit nivelin e përfshirjes së baballarëve në kujdesin e fëmijëve të tyre për vite më pas.

“Në bazë të kësaj, unë do të konstatoja që edhe këtu, nëse bllokimi zgjat vetëm një ose dy muaj, mendoj se do të ketë efekte afatgjata”, thotë Tertilt.

“Nëse zgjat më shumë, efektet mund të jenë më të mëdha”.
Një krizë shëndetësore si koronavirusi thekson dhe acaron pabarazitë e të gjitha llojeve, dhe gjinia është vetëm njëra prej tyre.

“E gjithë kjo kryqëzohet me fusha të tjera të pabarazisë”, thotë Wenham.
Për shembull, në SHBA, qytetet me komunitete të mëdha afrikano-amerikane kanë mbajtur barrën e epidemisë. Por kjo nënvizon një çështje që ekzistonte para koronavirusit të ri. Pabarazitë strukturore janë të lidhura fort me pabarazitë e thella shëndetësore. Banorët me ngjyrë të Çikagos zakonisht jetojnë gati nëntë vjet më pak se fqinjët e tyre të bardhë, për shembull, sipas komisarit të shëndetit publik të “Chicagos Allison Arwady”.

corona-copia
Dhe ndërsa dëshmitë mbi Covid-19 kanë treguar në mënyrë dërrmuese deri më tani, ata që kanë kushte themelore shëndetësore ka më shumë të ngjarë të vdesin me virusin. Dhe në SHBA, kushtet themelore si diabeti dhe sëmundja e zemrës prekin në mënyrë disproporcionale afrikano-amerikanët.
“Ne e dimë se gjinia, raca, feja dhe paaftësia, që të gjitha kryqëzohen në fusha të tjera të shëndetit”, thotë Wenham. “Nuk ka asnjë arsye të mendosh se nuk do të jetë e njëjta gjë këtu”.

Persone indossamo mascherine protettvie all'esterno dell'ospedale Papa Giovanni XXIII durante l'emergenza Coronavirus a Bergamo, 5 marzo 2020.ANSA/Mourad Balti Touati

Ndërsa virusi nuk diskriminon, kjo nuk do të thotë se të gjitha pjesët e shoqërisë janë njësoj në rrezik.
Është krejt e kundërta – ky virus po shfaq pabarazitë shëndetësore nëpër bord në lehtësi më të mprehtë se kurrë./BBC