Fragmentarizimi i legjislacionit në tryezën për zgjidhjen e çështjes së kthimit dhe kompensimit të pronave
Në tryezën e diskutimit dhe bashkëpunimit për zgjidhjen e çështjes së kthimit dhe kompensimit të pronave, organizuar nga Ministria e Drejtësisë dhe AKKP me grupet e interesit, është bërë edhe një prezantim i analizës së legjislacionit në fuqi nga znj. Edlira Jorgaqi, Drejtore e Përgjithshëm e Kodifikimit në Ministrinë e Drejtësisë. Ndër të tjera znj. Jorgaqi vlerësoi se përmes këtij takimi, por edhe të tjerëve në vijim, do të ngrihen politikat që pritet të adresojnë çështjen e pronave në vendin tonë. Gjithashtu znj. Jorgaqi theksoi se kjo çështja e pronës ka shfaqur problematika për shkak të legjislacionit të fragmentarizuar e të paqartë, apo edhe si pasojë e mungesës së bashkëpunimit ndërinstitucional. Në planin e prezantimit, znj. Jorgaqi identifikoi disa nga problematikat e legjislacionit për pronat, duke dhënë edhe sugjerimet përkatëse.
Identifikimi i problemeve, të shkaktuara nga legjislacioni i fragmentuar dhe i paqartë
Ligji 7501/1991
Problemet nga ndryshimi i vazhdueshëm i ligjit:
– Mospërcaktimi i saktë dhe përfundimtar i sipërfaqeve të tokës pronë shtetërore e patrajtuar nga ligjet e mësipërme;
– Cenimi i sipërfaqes së kaluar për fond fizik për kompensimin e ish-pronarëve AKKP-së me VKM nr. 686, datë 18.06.2008 “Për krijimin e fondit të kompensimit fizik nga fondi i tokës bujqësore”, gjë e cila bëhet evidente me VKM nr. 459, datë 22.05.2013 “Për një ndryshim në fondin e kompensimit fizik të krijuar nga fondi I tokës bujqësore”, ku hiqen nga ky fond 520.64 ha tokë bujqësore, Sipërfaqe e cila me VKM nr. 45, datë 29.01.2014 ka kaluar në administrim të Ministrisë së Bujqësisë;
– Në këtë kuadër komunat, DSHP-të, DAMT nuk japin informacion kërkesave të dërguara nga AKKP për gjendjen juridike, fizike për sipërfaqet e pretenduara nga trashëgimtarët e subjekteve të shpronësuar, për faktin e thjeshtë sepse këto sipërfaqe jepen më qira personave të tretë juridik a fizik;
– Kjo reflektohet edhe në përgjigjet e ZVRPP-ve të cilat, shpesh janë me mangësi për zona të veçanta pasi nuk ka një koordinim komunë, qark dhe ZVRPP.
Sugjerimi i mundshëm
Nga vlerësimi i problematikës më sipër, përveç, rasteve të shkaktuara nga ligji ka edhe çështje institucionale të cilat janë tejet komplekse(mos koordinimi komunë qark) dhe jo bashkëpunuese, ndaj edhe duhet parë mundësia e zhvillimit të këtij bashkëpunimi me qëllim identifikimit të çështjeve problematike dhe ofrimin e mundësive për të arritur alternativa të cilat do të sillnin përmirësimin e situatës me të cilën përballen këto institucione, por edhe të kuadrit ligjor mbi të cilin operojnë këto institucione.
Ligji nr. 8744, datë 22.02.2001 “Për transferimin e poronave të paluajtshme publike të shtetit në njësitë e qevertisjes vendore”, indyshuar
Problematika:
-Nivel shumë i ulët i regjistrimit të pronave në ZVRPP nga njësitë e qeverisjes vendore.
-Arsyet e vonesave janë tarifat e regjistrimit dhe mospërputhja e hartave, sidomos me transferimin e sipërfaqeve pyjore.
-Inventarizimi i pronave troje, tokë bujqësore, sheshe, rrugë, etj., në klasa në ato zona, ku mungon regjistrimi fillestar.
-Mospërputhja e përmasave të pronave komunëbashki dhe ZRPP.
-Konfliktet midis njësive të qeverisjes vendore për kufirin ndarës midis tyre. (Rasti i komunës Xarrë e cila ka bllokuar procedurat e inventarizimit dhe transferimit si dhe komuna Thumanë dhe bashkia Krujë te cilat janë në një proces gjyqësor).
Ligji nr. 9235, datë 29.7.2004 “Për kthimin dhe Kompensimin e pronës”, i ndryshuar
Problematika:
I. Kompensimi financiar i subjekteve
AKKP pretendon se përcaktimi i pikës 1, të Vendimit të Këshillit të Ministrave nr. 192/2011, bie në kundërshtim me Ligji nr. 9235/2004, neni 23/3 “Bazuar ne vendimet e komisioneve vendore ose te gjykatave dhe sipas një radhe te përcaktuar nga vete ai, Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ndan Fondin për Kompensimin në mënyrë proporcionale”.
Sugjerimi i mundshëm:
-Nga shqyrtimi i nenit 17, fjalia e fundit të ligjit 9235/2004, i ka deleguar Këshillit të Ministrave, të përcaktojë rregullat dhe kriteret për shpërndarjen e fondit në të holla. Kështu VKM 192/2011 ka përcaktuar rregullat dhe kriteret.
-Neni 23 paragrafi 3 ka përcaktuar se AKKP, të ndajë fondin sipas një radhe të përcaktuar nga vetë AKKP, në mënyrë proporcionale. Ky nen i referohet rasteve të vendimeve të ish-komisioneve vendore.
Në referim të kësaj dispozite, AKKP është organi që duhet të përcaktojë radhën e vendimeve që kompensohen. Është e nevojshme që të ndërhyhet me qëllim unifikimin e kësaj mospërputhjeje.
II. Vlera financiare e kompensimit
Vlera e kompensimit financiar deri në kompensimin për vitin 2013 është kryer në përputhje me çmimet e miratuara me VKM respektive.
Problematika:
Është e paqartë se kush do të merret si principal i vlerës fillestare, ajo e momentit të njohjes të së drejtës për kompensim dhe më pas aplikimin e normës bazë të interes gjatë viteve, apo çmimi i tregut për pasurinë që do të kompensohet duke aplikuar dhe interes vjetore nga momenti i njohjes të së drejtës së kompensimit
Sugjerim i mundshëm:
-Neni 23 i ligjit duhet lexuar paralelisht me nenin 13, paragrafi 2 të ligjit nr. 9235/2004, i cili përcakton se “Vlera e pronës që kompensohet, sipas këtij ligji, përcaktohet në bazë të vlerës së tregut, në përputhje me metodologjinë e propozuar nga Komiteti Shtetëror i Kthimit dhe Kompensimit te Pronave, miratuar me vendim te Kuvendit.” Pra për çdo pasuri për të cilën është dhënë një vendim për njohjen e pronës vlera e saj do të të jetë sipas vitit që është njohur plus çdo interes bankar rë akumuluar sipas mesatares vjetore te nxjerre nga Banka e Shqipërisë.
-Edhe neni 28/1, i ligjit 9235/2004 ka nevojë për qartësim. Ky nen ka të bëjë me trajtimin e sipërfaqeve të cilat janë zënë me ndërtime pa leje ku përcaktohet se, për këto sipërfaqe nuk bëhet kthim fizik deri sa të përfundojë legalizimi.
III. Kalimi i të ardhurave të gjeneruara nga Drejtoria e Administrimit dhe Shitjes së Pronës Publike (DASHPP), në fondin e kompensimit
Problematika:
Sa i takon të ardhurave të gjeneruara nga veprimtaria e DASHPP, dallohen një sërë dispozitash ligjore të cilat nuk janë në harmoni me njëra tjetrën, ku disa dispozita përcaktojnë një shifër në përqindje për të kaluar për llogari të fondit të kompensimit dhe disa të tjera të cilat parashikojnë se të ardhurat e tjera kalojnë në buxhetin e shtetit, në dallim nga sa parashikon ligji nr. 9235/2004 dhe ligji 10239/2010, pra për të njëjtin objekt prone ligje të ndryshëm parashikojnë përqindje të ndryshme deri në shmangien totale të përqindjes që duhet të kalojë për krijimin e fondit special të kompensimit.
Sugjerim i mundshëm:
Analizim i legjislacionit të evidentuar nga AKKP dhe shikimi i mundësisë për ndërhyrje ligjore në ato akte të cilat kanë nevojë të harmonizohen. Të rakordohet mundësia nëse burimi i të ardhurave do të jetë vetëm nga këto akte ligjore, apo do të ketë një mekanizëm tjetër që do të shërbejë si burim për të gjeneruar të ardhura për llogari të fondit të kompensimit.
Të arrihet në konkluzione konkrete sa do të duhet të jetë vlera e përqindjes që do të kalojë për llogari të fondit të kompensimit, si edhe sa do të jetë vlera e re e cila do të duhet të depozitohet në llogarinë e mbajtur për kompensim. Më pas të përgatiten ndryshimet për të ndërhyrë në aktet identifikuara, që të mund të arrihet harmonizimi i tarifës.
Ligji nr. 9482/2006 “Për Legalizimin, Urbanizimin dhe Integrimin e Ndërtimeve pa leje”, i ndryshuar
Neni 16 i i këtij ligji sipas materialeve të përcjella nga pjesëmarrësit në grupin e punës, shfaqet problematik:
Rregullim specifik për ata që disponojnë parcelën, sipas një akti të ligjshëm të paregjistruar”, ku përcaktohet se nëse subjekti, që disponon objektin pa leje, posedon kontratën e kalimit të pronësisë së parcelës ndërtimore, të lidhur ose të vërtetuar përpara noterit publik, me pronarin e ligjshëm vetë ose nga personi, i cili i ka kaluar të drejtën e pronësisë, pavarësisht nga numri i transaksioneve të kryera, ai i dorëzon ato në drejtorinë rajonale të ALUIZNI-t.
Për të gjithë këtë rreth personash, që posedojnë këto kontrata, kalimi i pronësisë së parcelës ndërtimore regjistrohet sipas kontratës, duke paguar vetëm tarifën në fuqi për regjistrimin në zyrën e regjistrimit të pasurive të paluajtshme, pa kamatë vonesë dhe taksa të zbatueshme.
Pronari, i cili ka kryer kalimin e parcelës ndërtimore, në përputhje me pikën 2 të këtij neni, zhvishet nga e drejta e kompensimit të pronës sipas këtij ligji ose sipas ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronave”.
Në kuptim të kësaj dispozite ndodhemi para rastit, kur një subjekt i shpronësuar me kontratë shitjeje, ia ka kaluar posedimin/pronësinë (shumë ish-pronarë posedojnë ish-pronat e tyre dhe janë në pritje të vendimeve nga AKKP) një subjekti tjetër, por të pa regjistruar në ZVRPP, i cili nga ana e tij ndërton mbi këtë sipërfaqe një objekt pa leje, për pasojë subjekti i shpronësuar ndonëse e ka tjetërsuar pronën e dhënë nga KKKP-të apo AKKP-ja.
Në kushtet, kur ky transaksion nuk është pasqyruar në ZVRPP, rezulton si pronar i sipërfaqes së zënë me ndërtim pa leje, si i tillë ekziston mundësia të kompensohet dhe nga AKKP-ja pas vendimit të Këshillit Ministrave (VKM 383/2010), për t’u kompensuar edhe si ish-pronar. Kjo, pasi vlerësimi i pronarit për kompensim bëhet sipas çmimit të miratuar mbi bazën e të cilit vepron AKKP i cili është shumë herë më i lartë se çmimi i legalizimit.
Sugjerim i mundshëm:
Shqetësimi i shprehur nga AKKP, në lidhje me mos regjistrimin e kontratës së shitjes, qëndron dhe si i tillë duhet të regjistrohet nga ana e ZRPP. Ky jo vetëm detyrim i ligjit për AKKP, apo ALUIZNI-t, por edhe vetë ligjit organik të ZRPP. Ndaj edhe duhet forcuar bashkëpunimi institucional në lidhje me çështjet e përbashkëta që kanë këto dy institucione duke kërkuar zbatimin e ligjit, për aq sa e kanë brenda fushës së veprimit të dhënë nga ligji. .
Neni 28/1 dhe 34 të ligjit nr. 9482/2006 (Paqartësi ligjore)
Problematika:
Cili është institucioni që do të përcaktojë sipërfaqen për legalizim: ALUIZNI, subjekti aplikues pranë tij, apo AKKP-ja, në mungesë të këtij përcaktimi AKKP në referim të nenit 28/1, shprehet për kompensim, gjë që çon padrejtësisht në rritjen e vlerës financiare të shtetit ndaj subjektit të shpronësuar, nëse dhe legalizuesi nuk e blen këtë sipërfaqe.
Sugjerim i mundshëm:
Për të dy këto nene, është e nevojshme të jenë pjesë e ligjit 9235/2004 të ndryshuar si dhe kërkohet bashkëpunimi me ALUIZNI-n, bashkëpunim ky jo vetëm nga AKKP-ja, por dhe nga vetë ALUIZNI i cili duhet ta ketë si detyrim të tij konfirmimin e një situatë të tillë.
Përgatiti Ledjana Saliu
