Skadon afati për qeverinë shqiptare. Gjykata Europiane nis zbardhjen e vendimeve për pronarët shqiptarë
Strasburgu nis zbardhjen e vendimeve, pas skadimit të afatit për zgjidhjen e çështjes së pronave, në datën 17 qershor 2014, të përcaktuar në vendimin pilot të saj. Taksapaguesit shqiptarë do të paguajnë 8,2 milion euro, sipas vendimit të radhës, të Gjykatës Europiane, për moszbatim të vendimeve vendase juridike dhe administrative, të cilat iu akordonin shpërblim pronarëve ankues në vend të kthimit fizik të ngastrave të tyre të tokës. “Sipas natyrës joefikase të sistemit aktual të kompensimit dhe veçanërisht duke pasur parasysh faktin se tashmë kanë kaluar mbi 15 vjet që nga koha kur ankuesve iu akordua për herë të parë kompensim, Gjykata, pa gjykuar paraprakisht zhvillimet e mundshme në të ardhmen në rast se ngrihet një mekanizëm i efektshëm kompensimi, e shikon të arsyeshme t’i akordojë ankuesve një shumë e cila do të luajë rolin e një shpërblimi final dhe shterues të ankimeve aktuale”, vlerëson Strasburgu në vendimin e tij të 8 prillit 2014. Gjykata Europiane ka arritur në konkluzionin se llogaritjet e saj për dëmin monetar do të bazohen në hartat e vlerësimit të pronës të miratuara nga Qeveria në vitin 2008, pasi harta e re e vitit 2013 u paraqit pas marrjes së vendimit nga ana e qeverisë shqiptare. Në vendimin e Gjykatës Europiane përmenden gjithashtu dhe vendimet e Këshillit të Europës.
Vendimi i KE-së, 7 mars 2013
Kështu, në Vendimin e Komitetit të Ministrave më 7 mars 2013, kujtohet se Komisioni ia ka përsëritur disa herë autoriteteve shqiptare kërkesën e tij për të marrë sa më shpejt të gjitha masat e nevojshme për të ngritur një mekanizëm të efektshëm kompensimi të pronave të kaluar në pronën e shtetit gjatë regjimit komunist, si edhe zbatimin pa vonesa të mëtejshme të një sërë vendimesh vendase të marra në lidhje me këtë aspekt. Vendimi i KE-së nxit me emergjencë autoritetet të ndërmerrnin masa individuale për çështjet e Driza, Gjonboçare dhe Çaush Driza dhe ta informonin Komisionin në lidhje me to sa më shpejt të ishte e mundur.
Rezoluta e KE-së, 6 qershor 2013
Gjykata Europiane kujton se Rezoluta e përkohshme e Këshillit të Ministrave e datës 6 qershor 2013 “vëren me shqetësim të madh se deri më sot, vetëm njëra nga masat e identifikuara është finalizuar, e cila është harta e vlerësimit të tokës; dhe se nuk është dorëzuar asnjë plan që demonstron mundësitë e autoriteteve shqiptare për të ndërtuar një mekanizëm të efektshëm kompensimi brenda afatit të përcaktuar nga Gjykata;
Duke kujtuar se moszbatimi i vendimeve vendase të formës së prerë përbën një rrezik të rëndë për shtetin e së drejtës, rreziqe që ulin besueshmërinë e qytetarëve ndaj sistemit gjyqësor, dhe në këtë mënyrë vë në pikëpyetje besueshmërinë e shtetit; I BËN THIRRJE autoriteteve shqiptare, të nivelit më të lartë, t’i japë prioritetin më të lartë përgatitjes së një plani veprimi, i cili mund të ndërtojë, brenda afatit të përcaktuar nga Gjykata Europiane, një mekanizëm të efektshëm kompensimi, i cili merr parasysh masat tashmë të identifikuara me mbështetjen e Komitetit”.
Vendimi i KE-së, 5 dhjetor 2013
Gjykata e Strasburgut kujton se në vendimin e KE-së, të datës 5 dhjetor 2013, shprehet shqetësim i thellë se “pavarësisht kërkesave të vazhdueshme të Komitetit të Ministrave për marrjen e masave të nevojshme, kërkesa e fundit u bë në Rezolutën e Përkohshme dhe afatit që po afron (17 qershor 2014), i përcaktuar nga Gjykata për zbatimin e vendimit pilot për Manushaqe Puto, autoritetet ende nuk kanë mundur të paraqesin një informacion të qartë, i cili demonstron se është arritur progres dhe se ata kanë një strategji për zbatimin e vendimit”.
Çështjet dhe faktet
A. Ankimi nr. 25408/06: Karagjozi dhe të tjerët
1. Më 20 mars dhe 3 tetor 1996, Komisioni i Tiranës për Kthimin dhe Kompensimin e Pronave (“Komisioni”) i njohu ankuesit titullin e trashëguar kundrejt një ngastre toke me përmasat 1,1214 m2. Duke qenë se ngastra e tokës ishte e zënë nga dy ndërtesa, në të cilat strehoheshin ambasada të huaja, ankuesit do të kompensoheshin në një nga mënyrat e parashikuara me ligj.
2. Vendimi i Komisionit nuk zbatohet.
B. Ankimi nr. 37419/06: Budini
Procedurat për moszbatimin e vendimit të Komisionit
1. Më 28 mars 1995, Komisioni i Matit i njohu ankuesit të drejtën ndaj një ngastre toke me përmasat 7,984 m2, nga e cila ankuesit iu kthye 4,797 m2. Duke pasur parasysh faktin se 3,187 m2 ishin të zëna, ankuesi do të kompensohej në bonde nga shteti.
2. Vendimi i Komisionit mbeti i pazbatuar.
Procedurat për një ngastër tjetër toke me përmasat 11,112 m2
3. Më 27 dhjetor 1996, Gjykata e Kasacionit e asaj kohe nuk pranoi një apelim të bërë nga ankuesi kundër refuzimit të gjykatave më të ulëta për të marrë një vendim në favor të kërkesës së tij për të drejtën mbi pronën, për një ngastër tjetër toke me përmasat 11,112 m2.
C. Ankimi nr. 49121/06: Koco
1. Më 29 gusht 1995, Komisioni i Tiranës i njohu ankuesit të drejtën e trashëguar mbi një copë toke me përmasat 1,154.62 m2. Duke qenë se në ngastrën e tokës ishte ndërtuar një stadium, ankuesi do të kompensohej në një nga mënyrat e parashikuara nga ligji.
2. Vendimi i Komisionit mbeti i pazbatuar.
D. Ankimi nr. 1504/07: Hajnaj
1. Më 28 dhjetor 1994, Komisioni i Tiranës i njohu ankuesit të drejtën e trashëguar ndaj një ngastre toke me përmasat 8,900 m2, nga e cila do të duhej t’i kthehej 7,727 m2. Duke qenë se 1,173 m2 ishin të zëna, ankuesi do të kompensohej në përputhje me parashikimet e ligjit.
2. Megjithatë, ngastra e tokës me përmasat 7,727 m2 ishte e zënë me ndërtesa që i përkisnin Kompanisë së Transportit Urban (“KTU”), në bazë të një kontrate shitjeje të vitit 1994, të realizuar midis KTU-së dhe Agjencisë së Privatizimit Kombëtar. Komisioni shpjegoi se, sipas ligjit, KTU-ja ishte e detyruar t’i paguante qiraankuesit në bazë të një kontrate që duhej të vendosej midis dy palëve.
3. Më 25 nëntor 1996, KTU-ja ia shiti ndërtesat dhe ngastrën e tokës një pale të tretë, e cila, rrjedhimisht, gjendej përpara një administrimi të detyrueshëm. Sipas procedurave juridike të ndjekura nga administratorët kundër vendimit të Komisionit, sipas të cilit ankuesit i kthehej ngastra e tokës me sipërfaqe 7,727 m2, gjykatat vendase e anuluan atë pjesë të vendimit të Komisionit dhe vendosën se ankuesi do të kompensohej në një nga format e parashikuara me ligj. Apelimet e ankuesit u kundërshtuan nga Gjykata Kushtetuese më 15 dhjetor 2005 dhe 18 korrik 2006.
4. Ndërkohë, midis viteve 2003 dhe 2004, ankuesi i shiti palëve të treta, tri ngastra toke, me një sipërfaqe në total prej 2,558 m2.
5. Më 12 nëntor 2007, ankuesi informoi Zyrën e Regjistrimit se autoritetet lejonin që të fillonin ndërtimet e katër godinave në ngastrën e tij të tokës.
6. Vendimi i Komisionit, siç edhe u amendua nga vendimet e mëpasshme të gjykatave, mbetet i pazbatuar për sa i përket një ngastre toke me përmasat 6,342 m2.
E. Ankimi nr. 19772/07: Shehu
1. Më 12 dhjetor 1994, Komisioni i Vlorës i njohu ankuesit të drejtën e trashëguar ndaj një ngastre toke me përmasat 3,600m2, nga të cilat u rikthyen dy magazina dhe dy ngastra toke, të dyja me përmasat prej 820 m2. Duke qenë se 2,240 m2 ishin të zëna nga ndërtesa, ankuesit do të kompensoheshin në një nga mënyrat e parashikuara me ligj.
2. Vendimi i Komisionit mbetet i pazbatuar.
F. Ankimi nr. 46685/07: Dvorani dhe Dume
1. Më 12 nëntor 1993, Komisioni i Korçës i njohu ankuesit të drejtën e trashëguar ndaj një ngastre toke me përmasat 2,250 m2, nga të cilat u rikthyen 278 m2. Duke qenë se pjesa e mbetur prej 1,972 m2 ishte e zënë, ankuesi do të kompensohej në bonde nga shteti.
2. Vendimi i Komisionit mbetet i pazbatuar.
G. Ankimi nr. 49411/07: Sallabanda dhe Hoxha
1. Më 22 gusht 1996, Komisioni i Tiranës i njohu ankuesit të drejtën e trashëguar ndaj një ngastre toke me përmasat 10,056.7 m2. Duke qenë se ngastra e tokës ishte e zënë nga një park kombëtar, ankuesit do të kompensoheshin në një nga mënyrat e parashikuara me ligj.
2. Vendimi i Komisionit mbetet i pazbatuar.
H. Ankimi nr. 27242/08: Goga dhe të tjerët
1. Më 9 mars 1996, Komisioni i Durrësit i njohu ankuesve të drejtën e trashëguar të një ngastre toke me sipërfaqe 12,000 m2. Ai vendosi se ankuesit do të kompensoheshin në bonde nga shteti për pjesën prej 4,950 m2 dhe në forma të tjera kompensimi jomonetare për 5,000 m2. Nuk u morr asnjë vendim tjetër në lidhje me pjesën e mbetur prej 2,050 m2. Në fakt, 600 m2 iu rikthyen ankuesit.
2. Vendimi i Komisionit në lidhje me kompensimin për 9,350 m2 mbeti i pazbatuar.
I. Ankimi nr. 61912/08: Tartari
1. Më 30 gusht 1995, Komisioni i Tiranës i njohu ankuesit dhe të afërmve të tjerë të tij të drejtën e trashëguar të një ngastre toke me sipërfaqe prej 1,100 m2, nga e cila u rikthye 142 m2. Duke qenë se 958 m2 ishin të zëna, ankuesi do të kompensohej në një mënyrat e parashikuara me ligj. Më vonë rezultoi, se pavarësisht vendimit të fundit në lidhje me sipërfaqen prej 958 m2, një pale të tretë i ishte dhënë një leje ndërtimi për konstruksionin e një godine 9-katëshe nga Bashkia e Tiranës më 7 mars 1997. Kërkesat e ankuesit në datat 19 shkurt dhe 4 prill 2008 drejtuar Bashkisë për të marrë një kopje të dosjes në fjalë kanë mbetur pa përgjigje.
2. Ankuesi nuk ka marrë ndonjë kompensim për ngastrën e tokës.
3. Në një datë të papërcaktuar në vitin 2008, ankuesi paraqiti një kërkesë për kompensim tek Agjencia.
4. Më 3 mars 2009, Agjencia e hodhi poshtë kërkesën e tij për shkak të mungesës së fondeve.
5. Qeveria parashtroi se në vitin 2009, ankuesi dhe të afërmit e tij bënë kërkesën dhe morën një kompensim në vlerën 6,000,000 TË GJITHA nga Fondi i Kompensimit Financiar, në lidhje me një tjetër ngastër toke.
6. Më 3 tetor 1995, Komisioni i Shkodrës i riktheu ankuesve të drejtën e trashëguar të tri ngastrave të tokës me sipërfaqe respektivisht 4,910 m2, 1,880 m2 dhe 1,640 m2, me një sipërfaqe në total prej 8,430 m2. Më tej, ai vendosi se ankuesit do të kompensoheshin në një nga mënyrat e parashikuara me ligj, në lidhje me një tjetër ngastër toke më sipërfaqe 2,833 m2. Në fund, ai i njohu të drejtat e ankuesve në lidhje me refuzimin e parë për një ngastër tjetër toke me sipërfaqe prej 14,537 m2.
7. Të drejtat e ankuesve ndaj ngastrave të tokës me sipërfaqe prej 8,430 m2 u regjistruan në zyrën e hipotekës. Duke përdorur të drejtën e tyre kundrejt refuzimit të parë, ankuesit blenë një sërë parcelash toke dhe ndërtesash, me një sipërfaqe në total prej 2,194 m2, të cilat u regjistruan edhe në zyrën e hipotekës. Do të rezultonte se ankuesit nuk do t’i gëzonin këto prona, sepse ato ishin zënë nga palë të treta.
8. Në një datë të papërcaktuar në vitin 1999, palët e treta kundërshtuan të drejtën e ankuesve për pronësi, sipas vendimit të Komisionit të vitit 1995. Ndërkohë, më 17 shkurt 1999, sipas kërkesës së ankuesve, Gjykata e Rrethit Shkodër lëshoi një urdhër kundër palëve të treta duke iu kërkuar të pezullonin punimet e ndërtimit në pronat e ankuesve. Më 18 shkurt 1999, përmbaruesi hartoi një raport me anë të të cilit palët e treta informoheshin për urdhrin gjyqësor për ndalimin e punimeve të ndërtimit (nga ana jonë iu komunikua që sot e tutje të mos bëjnë ndërtime të ndryshme në këtë objekt ku në të kundërt do të mbajë përgjegjësi ligjore). Më 2 shkurt 2001, masat e marra nga palët e treta u kundërshtuan nga Gjykata e Lartë.
9. Deri më sot, ankuesit nuk kanë përfituar nga ndonjë shumë kompensimesh për ngastrën e tokës me sipërfaqe 2,833 m2. Për më tepër, ngastrat e tyre të tokës, si edhe ndërtesat janë të zëna nga veprimtaritë e paligjshme të palëve të treta.
Vendimi përfundimtar i Strasburgut
Gjykata Europiane ka vendosur unanimisht: “1.Të pranojë pakënaqësitë e ankuesve për sa ka lidhje me moszbatimin e vendimeve përfundimtare të pronave, të cilat iu njihnin atyre kompensim në vend të kthimit fizik të pronës së tyre. 2. Shteti i paditur duhet të sigurojë, me anë të mjeteve të duhura, zbatimin e vendimeve kombëtare të dhëna në favor të pronarëve në ankimet nr. 37419/06 dhe 1504/07 brenda 3 muajve. 3. Shteti i paditur duhet të paguajë ankuesit e ankimeve nr. 49121/06 dhe 61912/08, brenda tre muajve, sipas tabelave bashkangjitur, plus edhe çdo taksë që mund t’i faturohet shumave. 4. Shteti i paditur duhet t’i paguajë së bashku ankuesit, në ankimet nr. 25408/06, 19772/07, 46685/07, 49411/07, 27242.08 dhe 15075/09, jo më vonë se tre muaj, shumat e përmendura sipas tabelave bashkangjitur, plus edhe çdo taksë që mund t’i faturohet shumave. 5. Që nga momenti i kalimit të afatit tremujor të përmendur më sipër deri në shlyerje, interesi i thjeshtë duhet të paguhet për shumat e mësipërme në një normë të barasvlershme me shkallën margjinale të huadhënies të Bankës Qendrore Europiane, gjatë periudhës së vonesës plus pikë tre për qind”, thuhet në vendim.
