Nga Edlira Gjoni
Promovimi i grave si ministre është një marifet për kryeministrin Rama, i cili i shkarkon dhe largon ato pasi nuk janë më të dobishme për imazhin e tij.
Në fillim të shtatorit, të gjithë sytë ishin nga kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, lideri i paparashikueshëm, i cili sapo kishte emëruar një kabinet në të cilin 70 për qind e ministrave janë gra. Nga e gjithë bota erdhën mesazhe përgëzuese. duke e lënë publikun shqiptar po aq të mahnitur sa pjesa tjetër e botës, megjithëse për arsye të ndryshme. Kjo nuk është hera e parë që kryeministri i Shqipërisë zë titujt kryesorë të lajmeve në lidhje me gratë. Rama e ka zakon të luajë me kartën gjinore gjatë periudhës së zgjedhjeve. Në fushatat zgjedhore parlamentare 2013 dhe 2017, ai prezantoi fenomenin e vendosjes së dy grave në krye të listës së kandidatëve për kryeqytetin, Tiranën. Ai zgjodhi një avokate profesioniste dhe të respektuar, si dhe një shkencëtare po aq të respektuar, të dyja nga shoqëria civile, në krye të listës së tij të Partisë Socialiste. Sot, asnjëra nga ato gra nuk është pjesë e parlamentit. Rama, i ashtuquajturi “promovues i grave” dhe “përkrahës gjinor”, i hoqi që të dyja.Ai i futi në listë dhe i nxori ato. Ishte i gjithë një vendim personal i bërë për përfitime personale. I njëjti model sjelljeje mund të vërehet me gratë ministre që ai emëroi në mandatin e tij të parë dhe të dytë. Rama i prezantoi ministret e reja femra si ana e ndritshme e qeverisë së tij, vetëm për të shkarkuar dy prej tyre drejtpërdrejt në televizion në vitin 2016, duke i dhënë fund kështu karrierës së tyre politike dhe duke mos i përfshirë as në listat e kandidatëve, as në poste administrative.Të paktën tre gra ministre kanë qarë në televizion drejtpërdrejt për shkak të komenteve ose sjelljes së Ramës – ish-ministrja e inovacionit, ish-ministrja e arsimit (tani e ricikluar si Kryetare e Parlamentit) dhe ish-ministrja e kulturës (tani e ricikluar si ministre e turizmit).
Gratë si karrem, për të tërhequr vëmendjen
Përdorimi i grave për lëvizje PR ka rezultuar një taktikë të shkëlqyer për Ramën. Ai është shumë i vetëdijshëm për fuqinë që mund të sjellin gratë në tryezë, në ligjërimin publik dhe në imazhin ndërkombëtar të vendit. Ai e di që ato sjellin lajme, vëmendje, audiencë dhe popullaritet. Ai e përdor këtë dhe e shijon shumë.Megjithatë, Rama nuk është i zoti të ndalojë dhe të reflektojë, ose të shohë pas dhe të mësojë nga gabimet e tij. Në një model të ngjashëm nga herët e mëparshme, Rama përsëri përdori gratë për zgjedhjet e vitit 2021. Këtë herë, ai vendosi një inxhiniere dhe një mjeke si dy kandidatet e tij kryesore. Të dy gratë ishin të njohura me publikun për shkak të çështjeve aktuale me tërmetin e vitit 2019 dhe pandeminë e COVID-19. Ashtu si në zgjedhjet e mëparshme, Rama i pozicionoi të dy gratë kandidate në krye të listës që ai vetë kishte përpiluar, duke arritur të surprizonte përsëri publikun dhe median.
Ai habiti gjithashtu votuesit dhe analistët shqiptarë ditën kur shpalli listën e kandidatëve për parlamentin aktual. Në 12 zonat zgjedhore rajonale, 10 nga 12 emrat kryesorë në listën e partisë së tij ishin gra – një hap i paprecedent dhe një lëvizje e shkëlqyer PR.
Sistemi elektoral i Shqipërisë i lejon kreut të partisë të zgjedhë emrat dhe t’i pozicionojë ata brenda kufirit fitues. Prandaj, pavarësisht nëse këto gra vendoseshin të parat apo të tretat në listë, ato prapë do të fitonin një vend.Vendosja e tyre në krye të listave të tij ishte një mënyrë për të vendosur kontrollin e tij politik, superioritetin dhe autoritetin absolut në sferën e PR. Nuk kishte të bënte me besueshmërinë, por me autoritetin. Kjo besueshmëri është dëmtuar në të gjitha marrëdhëniet e tij të mëparshme me gratë që brenda një mandati legjislativ fillonin si yje të ndritshëm politikë dhe përfundonin si të huaja në detin e Partisë Socialiste. Brenda vetëm një mandati, këto gra sillen në dominim dhe dërgohen në errësirë politike nga e njëjta dorë që orkestron dhe nxjerr në pah vetëm lëvizjet e zgjuara, popullore, të zhurmshme, tërheqëse që ai bën në lojën e politikës. Rama i kuptoi herët rregullat e tij dhe është bërë mjeshtër në lojën e tij: promovon gratë për të kënaqur komunitetin ndërkombëtar, për të fituar pikë si mbrojtës i kauzave gjinore, për të tërhequr vëmendjen e mediave ndërkombëtare dhe për të fituar merita personale përmes të tjerëve. Gjinia përdoret për të çuar para axhendën e tij.
Pikë në epokën e fuqizimit të grave
Jo të gjitha grave në Partinë Socialiste u bën përshtypje mënyra sesi Rama luan me kartën gjinore. Ish-anëtare të parlamentit ose ish-anëtare të kabinetit të tij, zëvendësministre dhe deputete të parlamentit e kanë dënuar Ramën për gjuhën që ai përdor në publik ndaj grave.Rasti më famëkeq ishte gjatë shpalljes së kandidatëve për zgjedhjet e vitit 2021, kur kryeministri përdori një gjuhë nënçmuese për gratë politikane nga opozita. Shumë gra, përfshirë disa nga partia e tij, reaguan. Të tjera kërkuan nga ai një ndjesë. Kjo ndjesë nuk ka ardhur ende. Shprehja që Rama përdor është: “Gratë janë më punëmbaruara se sa burrat”. Ajo që ne vëmë re është një model i qartë i përdorimit të grave si një element befasie, pranimi dhe populizmi në një epokë të fuqizimit të grave, duke i hedhur poshtë ose zvogëluar ato sapo mbaron korrja e interesit. Kritikët jashtë dhe brenda partisë e kanë quajtur Ramën një lider që luan në mënyrë të rrezikshme me mënyrën se si ai emëron dhe shkarkon zyrtarë, të cilët fillimisht duhet të zgjidhen. Mënyra se si ai i emëron dhe shkarkon njerëzit ka penguar demokracinë e brendshme në Partinë e tij Socialiste dhe qasjen në të gjithë sistemin politik.
Rrethi i ngushtë i kryeministrit mbetet zonë vetëm për burra
Kryeministri ka treguar vazhdimisht se dëshiron të mbajë në rrethin e tij të ngushtë burra dhe gra që nuk e kundërshtojnë kurrë për asgjë. Prandaj, në parlament dhe qeveri ai rekruton gra që vijnë nga rrethi i tij i ngushtë. Pavarësisht vendimit popullor për të pasur një shumicë grash në qeveri (në pushtetin e dukshëm), rrethi i tij i ngushtë dominohet nga meshkujt (fuqia e fshehur dhe përcaktuesit e axhendës). Gratë e emëruara si ministre nga Rama tregojnë një ndjenjë vetëbesimi dhe privilegji, ndërsa ngjisin shkallët. Ato zënë pozicione dhe mundësi drejtuese sapo dalin, shpesh duke dekurajuar gratë e tjera, që shpresojnë për një sistem më të bazuar te meritokracia nga ana e kryeministrit.
A janë ato të afta? Kjo vështirë të thuhet. Ato nuk i tejkalojnë dukshëm kolegët meshkuj në performancën e tyre politike ose profesionale. Dhe, në sferën e ndikimit, duket se ato mbeten prapa. Janë burrat ata që kanë dhe ruajnë ndikimin më të madh te kryeministri. Shumica e ministrave të shkarkuar nga Rama mbeten relevantë dhe me ndikim në politikë. Gratë që përjetojnë të njëjtin fat politik nuk kanë pasur të njëjtin fat. Pasi janë shkarkuar, këto gra ish-ministre ose ish-zyrtare të nivelit të lartë zakonisht duhet të kthehen në bizneset ose në jetën e tyre akademike. Duke marrë parasysh përvojën e kaluar, gratë e reja në qeverinë aktuale mund të kenë të njëjtin fat. Në fazën aktuale, qeverisë do t’i duhet të marrë disa vendime të vështira. Dhe për të ulur presionin, Rama ka nevojë për gratë. Pse? Ai e ka treguar besimin e tij se gratë e shmangin më mirë rrezikun në politikë sesa burrat. Prandaj, ai nuk do të përballet me asnjë rrezik nga ato që nuk rrezikojnë. Rama do t’u kërkojë grave që të bëjnë punën e tyre si duhet. Dhe ato do ta bëjnë këtë, me shumë përkushtim. Ato do të nënshkruajnë çdo gjë dhe nuk do të flasin. Si mund ta supozojmë këtë? Rreth 11 nga 12 ministret janë pjesë e elitës politike si investim personal i Ramës. Ai ka treguar se i ka dëgjuar të flisnin nëpër takime dhe kjo e bëri atë që t’i ftonte në kabinet. Por pesë prej tyre nuk kishin përvojë të mëparshme politike. Postet e tyre të para në politikë kanë qenë role të ndryshme në kabinet, duke i kapërcyer të gjitha hapat dhe mundësitë falë menaxherit të tyre personal, Ramës, i cili e di se mban në duart e tij praninë dhe progresin e tyre në politikë. Rama do të emërojë çdo kandidate apo ministre që i garanton atij një PR të mirë. Po kështu, ai do t’i largojë ato sapo të mos jenë më të dobishme për imazhin e tij. Pra, a është Rama një përkrahës gjinor? Kjo është e dyshimtë. A do të ketë sukses qeveria e tij? Ai thotë se po dhe do të përpiqet në çdo mënyrë që të na bëjë ta besojmë këtë, duke përdorur të gjithë ligjërimin gjinor, nëse është e nevojshme. Por thelbi nuk ka ndryshuar. Rama i përdor gratë. Ato janë varka shpëtimi tërheqëse, të dukshme dhe të ndritshme, të cilat në fund mund të rezultojnë edhe dekorative.
