Qemal Lame: Ligji ndërkombëtar të zbatohet për çdo luftë

252
Sigal

20-Vjetori i luftës në Irak bie pothuajse saktësisht në përvjetorin e parë të pushtimit të Ukrainës nga Rusia. Kushdo që bën analogji midis dy agresioneve, që shkelin të drejtën ndërkombëtare, i ekspozohet akuzës së “whataboutism”. As luftërat dhe as krimet e luftës nuk mund të kompensohen kundër njëri-tjetrit. Një padrejtësi nuk legjitimon padrejtësinë e mëvonshme. Koha e gjatë prej 20 vjet nga Lufta e Irakut na ndihmon të analizojmë me qetësi dhe përgjegjësi edhe luftën e fundit në Evropë me pushtimin rus të Ukrainës. Këto luftra kanë shkaktuar pasoja katastrofike për këto vende dhe gjithë bashkësinë ndërkombëtare.

Për të kuptuar drejtë situatën politike të asaj kohe ndihmon thirrja: “Më falni, nuk jam i bindur”. Lufta në Irak shkeli ligjin ndërkombëtar dhe rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla. Këshilli i Sigurimit kishte hedhur poshtë një rezolutë të fundit për një operacion ushtarak të prezantuar nga SHBA më 11 mars 2003. Perëndimi u nda në një “koalicion të vullnetarëve” dhe atyre që nuk dëshirojnë, domethënë në Francë dhe Gjermani. Në fillim të shkurtit 2003, Ministri i Jashtëm gjerman Joschka Fischer u takua me Sekretarin e Mbrojtjes të SHBA-së Donald Rumsfeld në Konferencën e Sigurisë në Mynih. Njëri i shqetësuar, tjetri pa përshtypje. “Më falni, nuk jam i bindur”, i bërtiti Fischer homologut të tij dhe publikut. Më 5 shkurt 2003, Sekretari Amerikan i Shtetit Colin Powell paraqiti prova të supozuara dhe të pretenduara të vërteta e të pakundërshtueshme në Këshillin e Sigurimit të OKB-së se diktatori irakian Saddam Hussein po prodhonte armë të shkatërrimit në masë dhe po mashtronte sistematikisht inspektorët e armëve të OKB-së. Më 20 mars 2003 filloi pushtimi amerikan i Irakut. “Shock and Awe” quhej strategjia e re. Si shkak i luftës ishte një gënjeshtër e argumentuar dhe publikuar para bashkësisë ndërkombëtare. Para Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Sekretari i atëhershëm i Shtetit i SHBA-së, Colin Powell, paraqiti prova të supozuara të inteligjencës, që synonin të provonin përtej çdo dyshimi se Sadam Huseini posedonte armë të shkatërrimit në masë. Administrata e Presidentit Xhorxh W. Bush kishte mashtruar opinionin publik botëror. Kjo është një trashëgimi historike fatale.

Një vit pas luftës, në fund të marsit 2004, Bush, i veshur me smoking, foli në darkën gala për reporterët e radios dhe televizionit kombëtar në hotelin Hilton Washington. Është një fjalim humoristik, Bush tregon një sërë rrëshqitjesh. Një motiv i përsëritur në shakatë e tij sillet rreth kërkimit të kotë për armët irakiane të shkatërrimit në masë. Në një foto të publikuar nga media amerikane, Bush mund të shihet duke u shtrembëruar, duke parë nën një tavolinë ose duke u mbështetur në një dritare. Komentet e tij: “Këto armë të shkatërrimit në masë duhet të jenë diku!” Dhe: “Jo, as armët nuk janë këtu.” Dhe: “Ndoshta janë të fshehura këtu?” Është kulmi i cinizmit. Rrallëherë e drejta ndërkombëtare ishte shpallur kaq me dashje dhe drejtpërdrejt e parëndësishme nga një udhëheqës i Perëndimit të lirë. Lufta në Irak si dhe gjithë ndryshimet e mëdha politike, që tronditën thellë Lindjen e Mesme, si Algjeria, Egjipti, Libia, Afganistani treguan se popujt e këtyre vendeve u zhgënjyen. Ndërhyrjet më të fundit nga ushtria amerikane si në Afganistan, Irak, Libi, etj., kishin për qëllim regjimet autokratike ose diktatoriale. Parulla: “liri dhe demokraci” ishte në fillim tërheqëse për njerëzit e thjeshtë, por ëndërrat për një të ardhme më të mirë u vranë.

Rusia, nga ana tjetër, u pushtua nga një demokraci e gjallë, nëse jo e përsosur, por e sapolindur. Presidenti Volodymyr Zelenskyy u zgjodh në detyrë me pothuajse tre të katërtat e votave, partia e tij kishte një shumicë prej gati 44 për qind. Megjithatë, vështirë se mund të mohohet se lufta në Irak ka pasur një ndikim negativ në mënyrën se si shumë njerëz qoftë në Afrikë, Amerikën Latine apo Azi, e shohin Perëndimin. Retorika e një beteje historike midis forcave të lirisë dhe demokracisë kundër forcave të skllavërisë dhe tiranisë përballet me skepticizëm. Gjatë pandemisë së koronës, vendet në Jugun Global vuajtën nga mungesa e solidaritetit perëndimor, për shembull në shpërndarjen e vaksinave. Ata tani po vuajnë nga rritja e çmimeve të ushqimit, karburantit dhe plehrave si rezultat i luftës në Ukrainë. Afrika në veçanti po përballet ashpër diplomatikisht nga Rusia dhe Kina. Rusia është furnizuesi më i madh i armëve dhe ministri i Jashtëm Sergej Lavrov ka bërë katër udhëtime atje që nga fillimi i luftës. Rusia është furnizuesi më i madh i armëve në Afrikë. Megjithatë, propaganda e Rusisë vazhdon vënien në dukje se Bashkimi Sovjetik mbështeti luftën çlirimtare antikoloniale. Jo vetëm në një vend si Afrika e Jugut kjo bie në tokë pjellore.

Por a nuk ka një komunitet të madh ndërkombëtar që e ka izoluar Rusinë si një entitet brenda kuadrit të Kombeve të Bashkuara? Më shumë se 140 vende kohët e fundit i kërkuan Rusisë të tërhiqet dhe dënuan shkeljen e ligjit ndërkombëtar. Do të ishte e gabuar të nxirreshin baza për vetë-drejtësi nga këto shifra. Vetëm rreth 40 vende në mbarë botën qëndrojnë aktivisht prapa politikës së sanksioneve dhe dërgesave të armëve nga Perëndimi me kontributet e tyre. Kina dhe India abstenuan në OKB. Shumë vende që votuan po bëjnë thirrje për negociata, armëpushim dhe dialog. Pas Konferencës së Sigurisë në Mynih, Financial Times titullohej: “Apelet perëndimore ndaj Ukrainës nuk arrijnë të bindin politikanët afrikanë dhe amerikano-latin”. Pothuajse një vit më parë, The Economist analizoi ndjenjën globale ndaj rolit të Rusisë në luftën kundër Ukrainës. Dy të tretat e popullsisë së botës jetojnë në vende neutrale (32 përqind) ose pro-ruse (31 përqind), shkruan revista britanike. Në atë kohë, 141 shtete e kishin dënuar zyrtarisht pushtimin. Lufta e drejtë në Kosovë nga SHBA dhe NATO, në mars 1999 për ndaljen e shovinizmit serb dhe shkombëtarizimin e shqiptarëve është një shembull pozitiv që vlen për t’u zbatuar për konfliktet politike. Ndalimi i luftës dhe arritja e paqes midis Ukrainës dhe Rusisë fatkeqësisht nuk mund të mendohet se do të arrihen për një kohë të gjatë, megjithëse dëshërojmë çdo ditë që të kemi lajme më të mira. Humbjet nga të dyja palët janë shumë të mëdha. Vetëm Rusia ka humbur 30.000 deri 100.000 ushtarë. Arsenale të tëra armësh janë shkatërruar. Ukraina është bërë poligoni i përdorimit, kontrollit dhe shkatërrimit të armëve. Çfarë duhet bërë në luftën mbrojtëse të Ukrainës kundër Rusisë, me 20 vjetorin e luftës në Irak? Ky mbetet një diskutim i gjerë ndërkombëtar, nuk mund të moderohet me vlerësime të njëanshme dhe as të fshihet për të kënaqur interesat e fuqisë më të pushtetshme. Në vend të kësaj, Perëndimi duhet të tregojë hapur dhe në mënyrë aktive se është i aftë të pranojë gabimet dhe të bëjë korrigjime. Sanksionet ekonomike kanë qenë me vend dhe kanë dhënë pasoja në ekonominë ruse. Njëkohësisht duhet pranuar edhe fakti se ato nuk kanë patur ndikimin e parashikuar. Rusia me rezervat e mëdha të naftës e gazit ka gjetur burime të tjera shitjeje dhe ka plotësuar nevojat për mjete financiare. Atë e ka ndihmuar sidomos partneriteti dhe nevoja e Kinës për energji. Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kina gjithnjë e më shumë po tregojnë distancim nga politikat e mëparshme ekonomike e ushtarake dhe bëhen kërcënime ndaj njëra tjetrës. Kina ka ngritur zërin në kundërshtimet e saj. Në këto kushte është jetike për këto dy vende të mëdha dhe bashkësinë ndërkombëtare që situata të mos përkeqësohet më tej. Një luftë midis tyre do të kishte pasoja nga më katastrofiket për njerëzimin.