Viti 1814, Frankfurt, Gjermani. Në kohën e Napoleonit, mes varfërisë dhe pluhurit të rrugëve, lindi Heinrich Nestlé, fëmija i njëmbëdhjetë nga katërmbëdhjetë vëllezër në një familje fryrëse qelqi. Asgjë nuk tregonte se ky djalosh i dobët, i heshtur dhe kureshtar do të ndryshonte një ditë rrjedhën e fëmijërisë në mbarë botën.
Që i vogël, urreu kufizimet. Mësoi kimi, farmaci dhe disa gjuhë të huaja. U end nëpër Europë sikur kërkonte diçka… dhe në vitin 1839 u vendos në Zvicër, në Vevey. E francizoi emrin e tij: Henri Nestlé — që do të thotë “fole”. Një simbol mbrojtjeje që do ta ndjekë gjithë jetën e tij.
Origjina e një obsesioni: të ndalte vdekshmërinë foshnjore.
Në vitin 1850, 1 në 4 fëmijë në Europë vdiste para se të mbushte 1 vjeç.
Nënat vdisnin në lindje. Ose nuk kishin qumësht. Ose mungonte higjiena.
Zëvendësuesit ishin bukë e zbutur në ujë të nxehtë ose lëngje me drithëra — një recetë për infeksione, diarre dhe vdekje.
Henri vendosi të gjente një zgjidhje. Pas vitesh përpjekjesh dhe dështimesh, në vitin 1867 ai krijoi Farine Lactée — një përzierje me qumësht lope të avulluar, miell të zier dhe sheqer. Ushqim i gatshëm për fëmijë, i lehtë për tretje dhe relativisht i sigurt.
Produktin e tij e bëri të famshëm shpëtimi i një foshnjeje të parakohshme që ishte në prag të vdekjes. Ishte qumështi i parë industrial për bebe. Në një botë pa frigoriferë e standarde higjiene, ishte revolucion. Ishte një mrekulli shkencore.
Pse e shiti perandorinë e tij?
Pavarësisht suksesit, Henri nuk ishte një biznesmen. Ishte një alkimist me përparëse të bardhë, jo me kollare. Në vitin 1875, në moshën 61-vjeçare, ai ia shiti kompaninë një grupi investitorësh për 1 milion franga zvicerane (rreth 7 milionë euro në vlerë aktuale).
Por vendosi një kusht të vetëm: mbiemri i tij të qëndronte përgjithmonë në markë.
Logoja me folenë dhe zogjtë u vizatua prej vetë tij, i frymëzuar nga mbiemri dhe dëshira për të mbrojtur.
Henri nuk pati fëmijë biologjikë. Por birësoi një vajzë, Emën, të cilën e rriti me përkushtim bashkë me bashkëshorten Clémentine.
Një pension i thjeshtë, një vdekje e qetë.
Nestlé i kaloi vitet e fundit në Montreux, Zvicër. Nuk merrte pjesë në takime biznesi. Nuk jepte intervista. Nuk e kishte patentuar kurrë formulën e tij.
Vdiq në moshën 75-vjeçare, pa e ditur që mbiemri i tij do të bëhej një nga më të shqiptuarit në planet.
Emma, edhe pse u rrit me dashuri, nuk trashëgoi as kompaninë, as pasuri të mëdha — sepse Henri e kishte shitur të gjithë shoqërinë e tij.
Nestlé vdiq në vitin 1890, dhe Clémentine jetoi pak më gjatë, por gjithmonë në heshtje, larg syrit të publikut.
Dhe më pas? Ana e errët e perandorisë
Në shekullin XX, Nestlé u kthye në një gjigant botëror.
Në Luftën e Parë Botërore, furnizonte me qumësht pluhur ushtarë dhe fëmijë të zhvendosur.
Në Luftën e Dytë Botërore, mbështeste ushtritë me ushqime. Formula e tij shpëtoi jetë… por gjithashtu solli varësi dhe fitim në kohë lufte.
Sot, Nestlé është e pranishme në mbi 190 vende, me më shumë se 270.000 punonjës, mbi 100 miliardë dollarë të ardhura në vit dhe mbi 2.000 marka: Nescafé, KitKat, Purina, Maggi, e shumë të tjera.
Por jo gjithçka ishte lavdi.
Në vitet ’70, kompania u akuzua për promovimin e qumështit artificial në vendet e varfra, ku mungesa e ujit të pastër shkaktoi mijëra vdekje nga diarreja dhe kequshqyerja.
Skandali shkaktoi një bojkot ndërkombëtar që zgjati me dekada — dhe që ende vazhdon në disa vende.
Henri nuk e pa kurrë këtë… por trashëgimia e tij u përdor në mënyra që ai nuk do t’i kishte imagjinuar kurrë.
Fakte befasuese:
Logoja me folenë bazohet në stemën e familjes Nestlé, të ridizenjuar nga vetë Henri.
Zbulimi i tij shpëtoi miliona fëmijë, por ndihmoi edhe furnizimin e luftërave.
Vdiq pa e ditur se emri i tij do të shfaqej në mbi 1 miliard produkte çdo ditë.
Nestlé është kompania më e madhe në botë për ujin e ambalazhuar, shpesh e akuzuar për shfrytëzimin e burimeve ujore në zona të varfra.
Henri nuk u bë kurrë milioner. Shpesh dhuronte patentat e tij dhe jetoi thjesht.
Ai kurrë nuk e patentoi formulën origjinale. Besonte se njohuria duhet të ndahet, nëse ndihmon njerëzimin.
Reflektim:
Henri Nestlé nuk ishte një biznesmen. Ishte një humanist.
Një kimist që donte të shpëtonte fëmijët — dhe përfundoi duke krijuar një nga perandoritë më të mëdha dhe më të debatueshme në histori.
Ai jetoi pa pasardhës, dhe vdiq në heshtje.
Por sot, emri i tij ushqen botën.
Gjithmonë e konsideroi veten shkencëtar, para se të ishte sipërmarrës.
Pasioni i tij ishte: të shpikte dhe të përmirësonte jetën njerëzore.
