Zgjedhja e Bajram Begajt si President dhe betimi i tij më 25 korrik ishte një lajm, që zgjoi edhe njëherë politikën greke me zërat për arritjen e një marrëveshje të re për ndarjen e kufirit detar me Shqipërinë. Në qarqet e politikës në Athinë dhe Tiranë ishte përfolur shpesh se Kreu i ri i Shtetit do të ishte çelësi që do i jepte zgjidhje precedentëve të krijuar ndër vite, duke vulosur një marrëveshje nën direktivat e Gjykatës Ndërkombëtare të Hagës. Diçka e tillë dukej e pranueshme edhe nga vetë kryeministri Edi Rama, i cili hodhi ndër të parët idenë për zhvendosjen e bisedimeve në nivel teknikësh dhe diplomatësh drejt Hagës, por duket se rreth 3 vite pas asaj deklarate të shefit të qeverisë, çështja mbetet ende në vend numëro. Kjo pasi, në përfundim të takimit që Rama pati me homologun e tij grek Kyriakos Mitsotakis në Samitin e Pragës, kryeministri deklaroi se nuk ka dakordësi mes dy palëve për t’iu drejtuar Hagës. Lidhur me çështjen ka reaguar me anë të një postimi në Facebook edhe ish-Komandanti i Forcave të Armatosura Detare të Shqipërisë, Artur Meçollari. Meçollari si një njohës i mirë i debatit mbi Kufirin Detar, pasi në vitin 2018 ishte anëtar i grupit negociator që u ul në tryezën e diskutimeve përballë grekëve, ka shprehur rezerva për mënyrën sesi qeveria shqiptare dhe ministrja e Jashtme Olta Xhaçka po e trajtojnë këtë çështje. Ai nënvizon se MEPJ harxhoi 1.5 milionë euro për konsulencë nga një kompani Britanike, e cila i paraqiti të njëjtat konstatime si ekspertët shqiptarë, për mënyrën sesi Shqipëria duhet të pranojë që të shkojë në Hagë dhe sesi duhet të ballafaqohet si e barabartë me palën greke. Sipas Meçollarit, vendi ynë kurrsesi nuk duhet të pranojë një gjykim pa kushte të çështjes së Detit në Hagë, pasi në këtë mënyrë do të humbiste një sipërfaqe të konsiderueshme. Më tej ai argumenton se në Gjykatën Ndërkombëtare, duhet të kërkohet vetëm zgjidhja për pikat që grupet negociatore nuk kanë rënë dakord me njëra-tjetrën në vitin 2018.
Postimi i Meçollarit:
Nuk mund të ketë gjykim pa kushte të detit në Hagë. Dy vjet mbas dakordësisë midis KM Rama dhe KM Micotaqis të Greqisë për të shkuar në Hagë për detin midis dy vendeve, situata ka ndryshuar rrënjësisht. Dakordësia për të shkuar në Hagë u zyrtarizua gjatë vizitës se MPJ të Greqisë Dendias ne Tiranë, në shtator 2020. Në maj 2022 MEPJ të Shqipërisë Xhaçka deklaroi se duhet konsensus për në Hagë, kurse MPJ të Greqisë Dendias deklaroi se me të hyrë në zyrë Presidenti i ri Republikës palët do fillojnë procedurat për të shkuar në Hagë. Së fundmi, Kryeministri Rama mbas një takimi me Kryeministrin Grek Miçotaqis deklaroi se nuk ka konsensus për në Hagë. Pra, nuk mund të filloj procedura për arritjen e marrëveshjes speciale, edhe pse tashme Presidenti Begaj ka pothuajse tre muaj në zyrë.
Po çfarë ka ndodhur?
Mbas dy vjetësh Ministria për Europën dhe Punët e Jashtme e kuptoi se nuk mund të shkojë me Greqinë në Hagë pa kushte. Shqipëria ka patur negociata me Greqinë për detin në vitin 2018 dhe dakordësitë e arritura, nuk mund të konsiderohen mosdakordësi. Dakordësitë janë arritur në klimën e besimit reciprok. Pra, dy vendet mund të shkojnë në Hagë, pavarësisht se mundësia më e mirë do të ishte vijimi i negociatave, por vetëm për ato çështje që nuk janë dakordësuar në vitin 2018. E kam deklaruar qysh në dhjetor 2020 se vendimi për të shkuar në Hagë është politike, por kushtet e shkuarjes duhet të jenë të qarta dhe duhet të shkojmë vetëm për ato çështje që nuk janë dakordësuar në vitin 2018. Nëse shkojmë për të gjithë çështjen, Shqipëria rrezikon të humbasë një sipërfaqe të konsiderueshme për shkak të humbjes së vijës së drejtë bazë, si dhe disa dakordësi të tjera po ashtu të rëndësishme. Sipas informacioneve, Kompania Britanike, e cila këshilloi MEPJ me një pagesë prej 1,5 milion euro arriti pothuajse në të njëjtat konkluzione. Tashmë jemi kthyer në pikën ZERO, por jo pa dëm. Në janar 2021 Olta Xhaçka morri detyrën e MEPJ dhe i premtoi KM Rama për arritjen e shpejtë të një marrëveshje drejt Hagës. Deri tani, përveç pagesës së 1,5 milion eurove, kjo ministri nuk ka ndonjë sukses tjetër për marrëveshjen detare me Greqinë. Dështimi për herë të tretë i procesit të detit ka krijuar humbje e besimit të publikut. Por, ai gjithashtu ka krijuar klimë mosbesimi për një proces teknik të ardhshëm negocimi, në raportet dypalëshe, si dhe mund të ketë pasoja në procesin e negociatave për anëtarësimin në BE. Në vitin 2010 GJK rrëzoi marrëveshjen e vitit 2009. Në vitin 2020 Kryeministri Rama, siç ka deklaruar vetë, i propozoi palës greke zgjidhjen e çështjes së detit në Hagë dhe ndërprerjen e negociatave të vitit 2018. Dhe tashmë në vitin 2022 deklaron se nuk ka dakordësi për në Hagë.
