100% Bordi komunist- theksoi Ministri i Parë i Shqipërisë për Bordin e Transparencës, i cili fikson çmimet e disa mallrave. Unë do shpjegoj se nuk është term komunist, por është një Bord i krijuar alla shqiptarçe me Akt Normativ, që realizon marrëveshje të ndaluara për fiksimin e çmimeve. Si i tillë duhet të shkrihet menjëherë, ndryshe Autoriteti konkurencës duhet të çeli një hetim të thelluar. Për t’i argumentuar këto do shpjegoj çfarë është sistemi socialist, ose i ekonomive të centralizuara, sistemi kapitalist ose i ekonomive të tregut, çfarë janë ekonomitë e përziera dhe pse Bordi është antiligjor. Çfarë nënkuptohet me kontrollin e çmimeve? Kontrolli i çmimeve është një politikë ekonomike e imponuar nga qeveritë kapitaliste, që vendosin minimume (dysheme për bizneset) dhe maksimum (tavane) për çmimet e mallrave dhe shërbimeve në mënyrë që t’i bëjnë ato më të përballueshme për konsumatorët. Ato përdoren gjithashtu për të krijuar një treg të drejtë që është i aksesueshëm nga të gjithë. Qëllimi i kontrollit të çmimeve është të ndihmojë në frenimin e inflacionit dhe të krijojë ekuilibër në treg. Argumentet Pro. -Mbron konsumatorët duke eliminuar rritjen e çmimeve, – Ndihmon prodhuesit të qëndrojnë konkurrues dhe fitimprurës, -Zhduk monopolet. Argumentet Kundër. -Mund të çojë në mungesa dhe tregje të paligjshme, -Mund të krijojë kërkesë të tepërt ose ofertë të tepërt, -Shpesh rezulton në humbje për prodhuesit dhe në rënie të cilësisë së produkteve dhe shërbimeve. Këto çmime tavan vendosen nga qeveritë e vendeve kapitaliste ose të ekonomive të tregut dhe ekonomive të përzjera. Ato nuk vendosen nga vendet socialiste. Fjala komunizëm përdoret rëndom ndaj fjalës socializëm. Komunizmin nuk e arriti asnjë vend i botës, ai mbeti thjesht një utopi, prandaj edhe krahasimet duhen bërë me ekonomitë socialiste dhe jo me një rend që nuk u vendos kurrë. Çmimet tavan janë aplikuar që në Egjiptin e lashtë, i kanë aplikuar amerikanët. Qeveria e SHBA vendosi kufij të çmimeve për çmimet e energjisë gjatë kohërave të krizës, duke përfshirë Luftën e Parë dhe II Botërore dhe midis 1971 dhe 1973. Çmimet kufij tavan ose dysheme vendosen në vende që kanë treg dhe tregu nuk ekziston në socializëm. Në socializëm nuk ka koncept kërkese dhe oferte, nuk përcaktohet çmimi në treg, por vendoset nga Ministria e Financave, Komisioni i Planit të Shtetit etj, prandaj qeveria nuk ndërhyn dot. Eshtë gjithçka pronë shtetërore, në këtë mënyrë shteti nuk ndërhyn, por vendos, përcakton, fikson. Ndryshe në kapitalizëm, sepse ka treg dhe çmimet vendosen në treg. Prandaj këtu kemi konceptin e ndërhyrjes në treg. Veprimet e kësaj ndërhyrje janë sociale në mbrojtje të mirëqënies së konsumatorit. Kjo nuk do të thotë se është një veprim komunist, por është detyrë e çdo qeverie të mbrojë konsumatorin e saj që nga Amerika e deri në Japoni. A ka veprime socialiste sot në SHBA? Po. Programet e mirëqenies sociale si pulla ushqimore, kompensimi i papunësisë dhe ndihma për strehimin mund të përshkruhen si socialiste. Mund të argumentohet gjithashtu se programet qeveritare si Medicare dhe Sigurimet Sociale janë të tilla. Ekzistojnë gjithashtu organizata socialiste në SHBA, The Democratic Socialists of America. Recesioni i Madh dhe pandemia e koronavirusit kanë rritur interesin që qeveria të krijojë më shumë mundësi dhe të rrisë rrjetin e sigurisë sociale për të gjithë amerikanët, të cilat janë shenja dalluese të politikës socialiste, por jo të gjithë janë dakord me këto ide. Po përse e quan Bord komunist ministri ynë i parë? E quan se e ka huazuar nga vendet e Lindjes së Largët, nga India me socializmin fabianist, Kina me ekonominë Kineze të tregut etj. Më poshtë po citoj pjesë nga artikujt e gazetave të tyre. RAËALPINDI (21 shtator 2021): Zëvendës Komisioneri Mohammad Ali tha të martën se çmimet e artikujve ushqimorë në rrethin Raëalpindi ishin rregulluar me bashkëpunimin e komunitetit të biznesit. “Bashkëpunimi tregtar është jetik në fiksimin e çmimeve,” tha ai. Në takim morën pjesë zyrtarë të të gjitha shoqatave të tregtarëve. Zëvendëskomisioneri tha se çdo javë do të mbahet mbledhja e Komisionit të Kontrollit të Çmimeve në të cilën do të shqyrtohen çmimet me pakicë dhe me shumicë të të gjithë artikujve ushqimorë. Ai tha se të gjithë magjistratët e kontrollit të çmimeve duhet të sigurojnë zbatimin e tarifave të qeverisë dhe nëse konstatohen neglizhencë në këtë drejtim, do të ndërmerren masa ndaj tyre. Tarifat e artikujve të mëposhtëm caktohen pas mbledhjes së Komisionit të Kontrollit të Çmimeve…” Janë të njëjtat veprime që bën qeveria shqiptare në bashkëpunim me biznesin…” Cili është ndryshimi midis Social Demokracisë dhe Socializmit Demokratik? Demokracia sociale bazohet në ruajtjen e një sistemi ekonomik kapitalist, por në zbutjen e teprimeve të tij nëpërmjet rregullimit dhe adresimit të pabarazisë me programet sociale të drejtuara nga qeveria – në një farë kuptimi, humanizimin e kapitalizmit. Socialdemokracitë ekzistojnë sot në Danimarkë, Finlandë, Norvegji dhe Suedi. a) Çfarë është socializmi, sistemi që përfaqëson ekonomitë e centralizuaara? Socializmi është një sistem ekonomik dhe politik populist i bazuar në pronësinë publike (e njohur edhe si pronësi kolektive ose e përbashkët) të mjeteve të prodhimit. Këto mjete përfshijnë makineritë, veglat dhe fabrikat që përdoren për të prodhuar mallra, që synojnë të kënaqin drejtpërdrejt nevojat njerëzore. Në një sistem thjesht socialist, të gjitha vendimet ligjore të prodhimit dhe shpërndarjes merren nga qeveria, dhe individët mbështeten te shteti për gjithçka, nga ushqimi te kujdesi shëndetësor. Qeveria përcakton prodhimin dhe nivelet e çmimeve të këtyre mallrave dhe shërbimeve. Socializmi është një sistem ekonomik dhe politik i bazuar në pronësinë publike të mjeteve të prodhimit. Të gjitha vendimet ligjore të prodhimit dhe shpërndarjes merren nga qeveria në një sistem socialist. Qeveria përcakton gjithashtu të gjitha nivelet e prodhimit dhe çmimeve dhe i furnizon qytetarët e saj me gjithçka, nga ushqimi te kujdesi shëndetësor. Përkrahësit e socializmit besojnë se ai çon në një shpërndarje më të barabartë të mallrave dhe shërbimeve dhe një shoqëri më të barabartë. Pronësia e përbashkët në socializëm mund të marrë formë përmes sundimit teknokratik, oligarkik, totalitar, demokratik apo edhe vullnetar. Një shembull i spikatur historik i një vendi socialist, megjithëse i drejtuar nga komunistët, është ish-Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike (SHBB), i njohur gjithashtu si Bashkimi Sovjetik. Për shkak të sfidave të tij praktike dhe historisë së dobët, socializmi nganjëherë referohet si një sistem utopik ose “pas mungesës”, megjithëse adhuruesit modernë besojnë se ai mund të funksionojë vetëm nëse zbatohet siç duhet. Ata argumentojnë se socializmi krijon barazi dhe siguron siguri – vlera e një punëtori vjen nga sasia e kohës që ata punojnë, jo nga vlera e asaj që prodhojnë – ndërsa kapitalizmi i shfrytëzon punëtorët për të mirën e të pasurve. Idealet socialiste përfshijnë prodhimin për përdorim dhe jo për fitim; një shpërndarje e barabartë e pasurisë dhe burimeve materiale midis të gjithë njerëzve; nuk ka blerje dhe shitje konkurruese në treg; dhe akses falas në mallra dhe shërbime. Ose, siç e përshkruan një slogan i vjetër socialist, “nga secili sipas aftësive, tek secili sipas nevojës”.
- b) Çfarë është kapitalizmi, ose ekonomia e tregut? Kapitalizmi është një sistem ekonomik në të cilin individët privatë ose bizneset zotërojnë mallra kapitale. Prodhimi i mallrave dhe shërbimeve bazohet në ofertën dhe kërkesën në tregun e përgjithshëm – i njohur si ekonomi tregu – dhe jo përmes planifikimit qendror – i njohur si një ekonomi e planifikuar ose ekonomi e komanduar. Forma më e pastër e kapitalizmit është tregu i lirë ose kapitalizmi laissez-faire. Këtu, privatët janë të pakufizuar. Ata mund të përcaktojnë se ku të investojnë, çfarë të prodhojnë ose shesin dhe me cilat çmime të shkëmbejnë mallra dhe shërbime. Tregu laissez-faire funksionon pa kontrolle. Sot, shumica e vendeve praktikojnë një sistem të përzier kapitalist që përfshin një farë mase të rregullimit të qeverisë për biznesin dhe pronësinë e industrive të zgjedhura. Kapitalizmi është një sistem ekonomik i karakterizuar nga pronësia private e mjeteve të prodhimit, veçanërisht në sektorin industrial. Kapitalizmi varet nga zbatimi i të drejtave të pronës private, të cilat ofrojnë stimuj për investime dhe përdorim produktiv të kapitalit prodhues. Kapitalizmi u zhvillua historikisht nga sistemet e mëparshme të feudalizmit dhe merkantilizmit në Evropë dhe zgjeroi në mënyrë dramatike industrializimin dhe disponueshmërinë në shkallë të gjerë të mallrave të konsumit në treg. Kapitalizmi i pastër mund të krahasohet me socializmin e pastër (ku të gjitha mjetet e prodhimit janë kolektive ose shtetërore) dhe ekonomitë e përziera (të cilat shtrihen në një vazhdimësi midis kapitalizmit të pastër dhe socializmit të pastër). Praktika e botës reale e kapitalizmit zakonisht përfshin njëfarë shkalle të të ashtuquajturit “kapitalizëm mik” për shkak të kërkesave nga biznesi për ndërhyrje të favorshme të qeverisë dhe nxitjes së qeverive për të ndërhyrë në ekonomi.
- c) Veprimi për fiksimin e çmimeve nga Bordi Transparencës është 100% antiligjor. Në nenin 1 të këtij Akti Normativ theksohet objekti i tij: “përcaktimi i rregullave për transparencën dhe monitorimin e çmimit të disa produkteve ushqimore bazë dhe produkteve te tjera te lidhura me to…”. Prej këtij Akti askujt nuk i lind e drejta të fiksojë nivelin e çmimeve të tregut. Ai përcakton metodën dhe përqindjen e marzhit të fitimit dhe jo nivelin e çmimeve. Ai monitoron dhe monitorim nuk do thotë të përcaktosh nivelin e çmimeve, aq më pak të karburanteve, që nuk përmenden fare në këtë Akt. Termi Monitorim sipas AKPT (Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Teritorit): mund të interpretohet si proces “kontrolli” ose “vëzhgimi në vazhdimësi” dhe do të thotë mbledhje e vazhdueshme, vlerësim, interpretim dhe sigurim i të dhënave të përshtatshme, indikatorëve apo ngjarjeve si bazë për vendimmarrje në lidhje me planifikimin e territorit”. Monitorimi (:monitoring): term politiko-ekonomik me kuptimin vëzhgim i një procesi. Në shkencat ekonomike me Monitorimnënkuptohet Procesi dhe procedurat që projekton menaxhimi për t’u siguruar se kontrolli i brendshëm është ndërtuar dhe po punon në të gjithë komponentët e tij sipas objektivave (ambienti i kontrollit, vlerësimi i rrezikut, aktiviteti i kontrollit dhe informacioni e komunikimi. Bordi Transparencës në Shqipëri, i krijuar me Akt Normativ bën marrëveshje të ndaluara të hapura për fiksimin e çmimeve. Ky veprim është një nga tre mënyrat e goditjes së konkurencës së lirë dhe të ndershme. E para është pozita dominuese, e dyta bashkimi dhe e treta fiksimi i çmimeve. Më poshtë po e shpjegojmë se çfarë është ky Akt Normativ dhe si duhet interpretuar. Akti Normativ, Nr.7, datë 18.3.2022, në Kuvend Nr.1256, datë 28.3.2022. Neni 1 Objekti. Objekti i këtij akti normativ është përcaktimi i rregullave për transparencën dhe monitorimin e çmimit të disa produkteve ushqimore bazë dhe produkteve të tjera të lidhura me to si pasojë e situatës së veçantë të krijuar në treg, në zbatim të pikës 3, të nenit 11, dhe të pikës 1, të nenit 17, të Kushtetutës. Neni 11 pika 3 thotë: 3. Kufizime të lirisë së veprimtarisë ekonomike mund të vendosen vetëm me ligj dhe vetëm për arsye të rëndësishme publike. Neni 17 pika 1 thotë: Kufizime të të drejtave dhe lirive të parashikuara në këtë Kushtetutë mund të vendosen vetëm me ligj për një interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve. Kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë. Transparenca dhe monitorimi i çmimeve do të bëhen -sipas qeverisë- si pasojë e “ situatës së veçantë” që ka përcaktuar KM. Çfarë kupton KM me situatë të veçantë? Situatë emergjente kur tregu i disa produkteve ushqimore bazë dhe produkteve të tjera të lidhura me to, sipas listës së përcaktuar nga Bordi, karakterizohet nga: a) rritja e ndjeshme e çmimit të tyre në treg; b) ulja në mënyrë të ndjeshme e importeve mesatare të produkteve ushqimore bazë dhe produkteve të lidhura me to, në krahasim me importet mesatare mujore të vitit kalendarik pararendës, për shkak të mungesave në tregun ndërkombëtar; c) mungesa e produkteve në mënyrë të argumentuar në një shkallë të tillë, që pasojat e pafavorshme të shkaktuara nga kjo situatë nuk mund të shmangen a të parandalohen pa përcaktimin e masave, në përputhje me këtë akt normativ; ç) çdo situatë tjetër e krijuar në tregun ndërkombëtar, e cila ka sjellë deformime në tregun vendas”. Kjo është situata e veçantë e cila nuk përcaktohet nëpërmjet një analize të hollësishme pse duhet konsideruar si e tillë, për çfarë afati do vendoset? Nuk ka specifikime për pengim devijim , shmangije apo eleminim të konkurencës. Pse e themi këtë? -Sepse rritja e ndjeshme e çmimeve në treg nuk mund të konsiderohet situatë e veçantë pa analizuar se cili është shkaku, objektiv apo subjektiv, pa një analizë nga ministritë e linjës, nga Autoriteti Konkurencës, dhe nga Entet Rregullatore përkatëse për mbrojtjen e konsumatorit. -Në tregun ndërkombëtar nuk ka mungesa të mallrave dhe importet nuk janë ulur në mënyrë të ndjeshme aq sa të shpallet situatë e veçantë. Mungesa e produkteve nuk është e argumentuar me pasoja që nuk mund të shmangen ose të parandalohen, sepse energjia elektrike në Shqipëri për 2021 kaloi kërkesën. Mungesa vjen jo nga prodhimi vendas, por nga keqmenaxhimi i qeverisë. Energjia në Shqipëri sigurohet nga hidrocentralet dhe jo nga termocentralet, që punojnë me naftë apo gas. Çdo situatë nga jashtë ka sjellë deformimin e tregut vendas. Tregun vendas e ka deformuar prezenca e monopoleve, oligopoleve dhe pak faktori i jashtëm. Të gjitha arsyet që paraqet KM janë të paargumentuara për ta shpallur situatën “të veçantë”. Mjafton të funksionojnë sipas ligjit, AK, ERRE, ERRU, AKU e të gjitha Institucionet apo organizatat në mbrojtje të konsumatorit dhe në Shqipëri nuk do kishte asnjë problem. Kush e përbën dhe ku konsistoi puna e këtij Bordi? Ka dy subjekte ekonomike, qeverinë dhe biznesin. Qeverinë e përfaqësojnë 2 ministra, tatimet doganat dhe AKU, biznesin e përfaqësojnë 6 nga shoqëritë e tregëtimit të produkteve. Në nenin 4 jepen kompetencat e tij.
-Te miratojë listën e produkteve ushqimore bazë dhe produkteve të tjera të lidhura me to, për të cilat zbatohet situata e veçantë; Këtu nuk përcaktohen llojet e mallrave, por Bordi mund të etiketojë kë t’i mbushet mendja, pra me vlerësim subjektiv. Në këtë pikë nuk bëhet fjalë për karburantet, por thjesht për produktet ushqimore dhe të lidhura me to.
-Të zbatojë metodologjinë e përcaktuar për vendosjen me transparencë të plotë të marzhit të fitimit. Ky bord nuk e ka bërë publike, transparente se çfarë metodologjie do hartojë dhe do zbatojë për marzhin e fitimit.
– Të vendosë marzhin e fitimit në bazë të monitorimit të çmimeve për produktet ushqimore bazë dhe produktet e tjera të lidhura me to, si pasojë e situatës së veçantë të krijuar në treg; Ky bord, me këtë Akt Normativ përcakton normën e fitimit, përqindjen e fitimit vetëm për produktet ushqimore dhe të lidhura me to dhe jo për karburantet. Ky bord përcakton marzhin e fitimit dhe jo çmimet. Sot ky Bord përcakton çmimet e mallrave dhe karburanteve dhe kjo është në shkelje flagrante të këtij Akti Normativ, për këtë arsye AK duhet të çeli një hetim të thelluar mbi këto marrëveshje. Ky bord bën marrëveshje të hapura qeveri- biznes për fiksimin e çmimeve.
-Ka për detyrë të vendosi marzhin e fitimit në bazë të monitorimit të çmimit dhe jo të vendosi çmime për produktet ushqimore dhe të lidhurat me to.
-Të njoftojë në mënyrë periodike sipas vendimeve të Bordit marzhin e fitimit në Qendrën e Botimeve Zyrtare dhe në faqet e Ministrive përkatëse. Asnjëherë ky Bord nuk ka deklaruar dhe informuar publikun për normën e marzhit të fitimit dhe për metodologjinë e llogaritjes së tij. Ky Bord shpall një herë apo dy herë në javë listën e çmimeve të pakicës dhe të shumicës. Kjo nuk është në kompetencë të tij. Ai me këtë Akt Normativ përcakton metodologjinë dhe normën e marzhit të fitimit dhe jo çmimet. Fiksimi i çmimeve është një veprim i jashtëligjshëm.
-Marzhi i fitimit monitorohet nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve. Kjo Drejtori do monitorojë marzhin apo çmimin e vendosur nga Bordi?
– Në nenin 6 thuhet “monitoron vlerën e çmimit të produkteve, sipas listës së miratuar prej tij, dhe vendos marzhin e fitimit. Pyetja ime është: Çfarë kuptoni ju me vlerën e çmimit? Me vlerën e produkteve ushqimore? A e dini ju cili është koncepti i vlerës i përcaktuar nga Karl Marksi? Sipas jush vlera e çmimit (koncept i shpikur nga shqiptarët), përbëhet nga çmimi i dërguar nga DPD sipës origjinës së produkteve, marzhi i fitimit i përcaktuar nga Bordi mbi çmimin ku janë përfshirë edhe taksat dhe tarifat. Kjo formë e përcaktimit të çmimit është tërësisht abusive, sepse legalizon taksat, nuk i prek ato, ul pak fitimin e firmave dhe gabimi më i madh, sepse çmimet vendosen në bazë të çmimit të momentit, pavarësisht se mund të ketë produkte, që kanë me javë apo muaj në magazinat e grosistëve. Vendosja e çmimeve duke marrë për bazë çmimet e bursave brenda ditës është tërësisht antiligjore dhe i shërben biznesit dhe qeverisë. Këto çmime që vendos qeveria dhe i quan çmime tavan nuk janë të tilla. Kjo mënyrë e vendosjes së tyre është tërësisht e gabuar dhe përbën një marrëveshje të hapur, të ndaluar për fiksimin e çmimeve dhe që duhet të bëhet objekt hetimi të thelluar nga Autoriteti i Konkurencës.
